“Ο Αναγκαστικός Συνεταιρισμός Κροκοπαραγωγών Κοζάνης ιδρύθηκε το 1971 προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα των παραγωγών όπως η έλλειψη διαπραγματευτικής ικανότητας και η αδυναμία διερεύνησης της εσωτερικής και εξωτερικής αγοράς.”
Η κροκοκαλλιέργεια στο Ν.Κοζάνης έχει άριστες προοπτικές εάν συνεχίσουμε να επιμένουμε στην ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος. Η βελτίωση της ποιότητας και η τυποποίηση επιτυγχάνεται με εφαρμογή προώθησης και προβολής του προϊόντος. Έτσι πολλαπλασιάζονται τα αποτελέσματα προς όφελος της τοπικής κοινωνίας και της εθνικής οικονομίας.
Οι νέοι που ξαναγυρίζουν στο χωράφι συμβάλλουν στην αύξηση των στρεμμάτων και του προϊόντος και δημιουργούν βιώσιμες προοπτικές. Υπάρχει αύξηση στον αριθμό παραγωγών, από τις 450 οικογένειες που τώρα είναι 950.”
Νίκος Πατσιούρας, Πρόεδρος Αναγκαστικού Συνεταιρισμού Κροκοπαραγωγών Κοζάνης
Γιάννης, 26 χρόνων, νέος αγρότης
Υπάρχουν βοήθειες (επιδοτούμενα προγράμματα κ.α.) από το κράτος για κάποιον νέο αγρότη;
Ο κρόκος δεν είναι επιδοτούμενο προϊόν μέχρι σήμερα τουλάχιστον. Αλλά γενικά υπάρχει μια μικρή βοήθεια από το κράτος για έναν νέο αγρότη. Εφόσον κάποιος νέος σκέφτεται να ασχοληθεί σοβαρά με τον αγροτικό τομέα, υπάρχει δυνατότητα να επιδοτηθεί μέσω προγραμμάτων, εφόσον υποβάλει μια καλή μελέτη για τα σχέδια και τους στόχους του. Αυτό σημαίνει ότι σε μια χρονική διάρκεια και εφόσον υλοποιεί τους στόχους που έχει βάλει, έχει την δυνατότητα να παίρνει τα οφέλη που του δίνουν τέτοιου είδους προγράμματα πχ. μηχανήματα, πάγιες εγκαταστάσεις, πρώτες ύλες, γη κλπ. Στην περίπτωση μου εκμεταλλεύτηκα αυτήν την δυνατότητα να αναπτύξω την δουλειά μου και καταφέρνω να παίρνω αυτήν την μικρή οικονομική βοήθεια. Όσο προχωράει ο καιρός και προάγοντας την δουλειά που κάνω πιθανόν θα μπορώ να έχω περισσότερη οικονομική βοήθεια μέσα από σχέδια βελτίωσης που βγαίνουν κάθε τόσο.
Γιατί επέλεξες να ασχοληθείς με τον κρόκο;
Διάλεξα το Κρόκο γιατί το έμαθα από τους γονείς μου και πιστεύω πάρα πολύ στο συγκεκριμένο προϊόν. Αξίζει τον κόπο να ασχοληθεί κανείς με αυτό. Όπως ξέρετε είναι το πιο ακριβό μπαχαρικό στον κόσμο, που εκτός από την Ελλάδα παράγεται και στο Ιράν, Γαλλία και Ισπανία αλλά ποιοτικά της Κοζάνης είναι καλύτερο από όλα, και αυτό το δείχνουν μελέτες και πανεπιστημιακές έρευνες. Ο Κρόκος Κοζάνης είναι παγκόσμια καταχωρημένος ως προϊόν ΠΟΠ (προστατευόμενη ονομασία προέλευσης).
Αυξάνεται η παραγωγή του προϊόντος με τα χρόνια;
Ο Κρόκος εδώ και 3 χρόνια έχει τριπλασιαστεί σαν ποσότητα ( από 1500 kg στα 2000 kg πέρυσι και πάνω από 3000 kg φέτος). Πάρα πολλές οικογένειές ζουν αποκλειστικά από τον Κρόκο, ακόμη και μαγαζιά έχουν κλείσει για να ασχοληθούν για την συγκεκριμένη παραγωγή. Η καλλιέργεια του προϊόντος δίνει δουλειά και σε επιπλέον οικογένειες που μπορούν να έχουν ένα αξιοπρεπές εισόδημα. Βέβαια η σοβαρή ενασχόληση με τον Κρόκο απαιτεί χρόνο και συστηματική προσπάθεια. Επίσης οι εργαζόμενοι στην συγκομιδή μπορούν να έχουν ένα καλό μεροκάματο για τον χρόνο που αυτή διαρκεί( 20-30 μέρες). Κουραστικό μεν αλλά καλό.
.Τι εύχεσαι;
Είμαι 26 χρονών και εύχομαι στα 40 – 50 μου χρόνια να είμαι υγιής και να μπορώ να διπλασιάσω τα στρέμματα που θα καλλιεργώ. Δεν ζητώ κάποια ιδιαίτερη βοήθεια από το κράτος απλά να με αφήσουν να παράγω, να μπορώ να φροντίσω το προϊόν μου. Επίσης να είναι ισχυρός και ο Αναγκαστικός Συνεταιρισμός Κροκοπαραγωγών Κοζάνης ώστε να μπορεί να προωθεί το προϊόν στην παγκόσμια αγορά καλύτερα και αποτελεσματικότερα.
Αλέξης, 30 χρόνων, νέος αγρότης
Περίγραψέ μας συνοπτικά τα στάδια από την καλλιέργεια ως την τελική διάθεση
Η καλλιέργεια του κρόκου (Crocus sativus) ξεκινά το καλοκαίρι με τη φύτευση σπόρου(βολβών) σε καλοδουλεμένο χώμα και σε χωράφι χρόνιας αγρανάπαυσης απαλλαγμένο από λιπάσματα, φυτοφάρμακα και με μεγάλη περιεκτικότητα σε οργανική ουσία. Οι αποστάσεις φύτευσης κυμαίνονται 10-15 εκατοστά μεταξύ τους και 20-25 εκατοστά βάθους. Ένα στρέμμα χρειάζεται περίπου 300 κιλά σπόρου. Να σημειώσω ότι την πρώτη χρονιά η παραγωγή ανθέων είναι σχετικά μικρή, από την δεύτερη και έπειτα μεγαλώνει κλιμακωτά και από την πέμπτη χρονιά και μετά αρχίζει την φθίνουσα πορεία. Στα μέσα Οκτώβρη ανθίζουν τα πρώτα λουλούδια. Κάθε πρωί οι αγρότες κροκοσυλλέκτες με τις οικογένειες τους και εργατικό δυναμικό πηγαίνουν στα χωράφια, γονατίζουν χαμηλά για να αποσπάσουν τα μικρά άνθη ρίχνοντάς τα στις ποδιές τους και στη συνέχεια μεταφέρονται σε γαλίκια(κοφίνια) για να πάρουν το δρόμο για το σπίτι όπου γίνεται η επεξεργασία. Αυτό επαναλαμβάνεται κάθε μέρα για 3 εβδομάδες. Λίγο πριν το σούρουπο τα χωράφια να έχουν καθαριστεί, και το άλλο πρωί τα χωράφια καλύπτονται ξανά με τον πολύτιμο κρόκο παίρνοντας το τοπίο ένα χρώμα που μοιάζει με θάλασσα λουλουδιών. Οι ντόπιοι το αποκαλούν γαλαζιούρα! Στο σπίτι, στο πρώτο στάδιο της επεξεργασίας ρίχνουμε λίγα λίγα τα άνθη σε ένα στρογγυλό τραπέζι που στριφογυρίζει και με την βοήθεια ενός ανεμιστήρα ξεχωρίζουμε τα φύλλα από τους στήμονες. Στη συνέχεια οι στήμονες μεταφέρονται σε ένα κυκλικό κόσκινο όπου διαχωρίζονται οι κόκκινες με τις κίτρινες ίνες και τυχόν ξένες ύλες. Μετά η γιαγιά θα φωνάξει το σόι και την γειτονιά και με μεράκι και χωρατά θα αρχίσουν τον έλεγχο των κόκκινων ινών και το καθάρισμα των φύλλων για να ξεχωρίσουν τα εναπομείναντα στίγματα. Αργά το βράδυ θα ακολουθήσει το στέγνωμα των νωπών κόκκινων στιγμάτων που τοποθετούνται πάνω σε ειδικά τελάρα δίπλα σε μια σόμπα σε σκοτεινό δωμάτιο με θερμοκρασία 30c. Μετά τη κουραστική συγκομιδή και την υπομονετική επεξεργασία (που μπορεί να πάρει και μήνες) το προϊόν είναι έτοιμο να παραδοθεί στον συνεταιρισμό. Το λεπτό πράσινο φύλλωμα του φυτού(το βλασιάνι) θα παραμείνει όλον τον χειμώνα στο χώμα και κλείνοντας τον βιολογικό του κύκλο θα ξεραθεί το καλοκαίρι όπου θα κοπεί μαζί με αγριόχορτα και στην συνέχεια θα γίνει ένα ελαφρύ φρεζάρισμα στους 10 πόντους ώστε το χώμα να είναι αφράτο και καθαρό από χόρτα την επόμενη περίοδο της συγκομιδής. Η χρήση λιπασμάτων, κατά προτίμηση βιολογικών, είναι απαραίτητο να γίνεται στα τέλη Νοεμβρίου όπως και έλεγχος σε τακτά χρονικά διαστήματα για την καταπολέμηση τυφλοπόντικα και αρουραίων που τρέφονται με τους βολβούς του φυτού.
Είναι γνωστό πως η συγκομιδή του Κρόκου είναι μια πολύ κουραστική δουλειά. Θεωρείς πως αμείβεται ανάλογα; Για τους παραγωγούς και τους εργαζόμενους.
Η καλλιέργεια του κρόκου είναι σχετικά μια εύκολη καλλιέργεια σε όλα τα σταδία εκτός της συγκομιδής. Η συγκομιδή απαιτεί καλή δεξιοτεχνία στο μάζεμα με τα δυο χέρια, μεγάλη υπομονή, δυνατή μέση και γερό στομάχι. Πώς να μαζέψεις αυτή την ατελείωτη θάλασσα λουλουδιών χωρίς να διαθέτεις τα προαπαιτούμενα απέναντι πολλές φορές σε αντίξοες καιρικές συνθήκες; Πρωί στον αγρό και τις πρώτες ώρες συγκομιδής αρχίζουν τα αχ και βαχ και τα πρώτα μυοχαλαρωτικά. Το χιούμορ και οι μεγάλες ιδέες εφεύρεσης ενός μηχανήματος-πατέντα κροκοσυλλογής, σε συνδυασμό με μια ομαδική πειθαρχία μας κάνουν να βλέπουμε με κωμικοτραγικό τρόπο την κατάσταση… Πήγε ήδη μεσημέρι και δεν φτάσαμε ούτε στη μέση. Τρώμε λίγο να ανακτήσουμε τις δυνάμεις μας και μετά δωστου πάλι. Ο ήλιος πέφτει, η κούραση είναι εμφανής στα πρόσωπά μας. Την άλλη μέρα πάλι από την αρχή. Ένας καλλιεργητής κρόκου στο στάδιο της συγκομιδής επεξεργασίας δουλεύει γύρο στις 14 ώρες την ημέρα περίπου για 15-20 μέρες όποτε καταλαβαίνετε πόσο εξαντλητικό είναι. Φυσικά ο κρόκος σου δίνει μεγάλο κέρδος σε σχέση με άλλες καλλιέργειες, κέρδος το όποιο βγαίνει πολύ δύσκολα και με αρκετά έξοδα αν υπολογίσουμε πως για ένα κιλό κρόκου χρειάζεται να μαζέψεις 150.000 λουλούδια. Άλλωστε ο κρόκος δεν αποτελούσε ποτέ κύρια πηγή εισοδήματος αλλά ήταν ένας σημαντικός κουμπαράς. Αν υπολογίσουμε καύσιμα φαγητό για το προσωπικό φρεζαρίσματα, λίπανση κτλ το ακαθάριστο κέρδος μειώνεται σημαντικά… Θεωρώ πως το καθαρό κέρδος που αποφέρει στον παραγωγό είναι γύρω στο 60%. Με την νέα φορολογία των αγροτών(αν ψηφιστεί), όπου από το πρώτο ευρώ φορολογείται με 23%, το καθαρό εισόδημα μειώνεται σημαντικά. Από την άλλη το εργατικό δυναμικό χρειάζεται εμπειρία και δεξιοτεχνία. Δεν μπορεί να κάνει ο καθένας αυτή τη δουλειά και σπανίζουν τα καλά χέρια. Τα μεροκάματα κυμαίνονται από 40 έως 50 ευρώ το 8ωρο.
Τι γίνεται με το εργατικό δυναμικό και ιδιαίτερα στην περίοδο αιχμής της συγκομιδής; Είναι αρκετό,ανταποκρίνεται το ντόπιο ή έχουμε και “μεταγραφές”;
Το ντόπιο εργατικό δυναμικό είχε εκλείψει τα 20 τελευταία χρόνια γιατί μειώθηκαν σημαντικά και οι καλλιεργητές. Οι παλιοί γέρασαν οι νέοι έφυγαν στις πόλεις και στα λίγα στρέμματα που καλλιεργούνταν οι εργάτες ήταν κυρίως μετανάστες από την γειτονική Αλβανία, οι οποίοι παρέμειναν και εντάχθηκαν στην περιοχή. Μετά την κρίση πολύς κόσμος πήρε την απόφαση να επιστρέψει στο χωράφι και η καλλιέργεια μεγαλώνει. Πολλοί εργάτες είναι Αλβανοί και από τους ντόπιους πολλές γυναίκες που προσπαθούν να ενισχύσουν οικονομικά το νοικοκυριό τους. Γενικά είναι δύσκολο να βρεις εργάτες με εμπειρία και πρέπει να τους “κλείσεις” μήνες πριν.
Ασχολούνται οι νέοι άνθρωποι με τον κρόκο; Είναι μια “όχι αναγκαστική” απάντηση στην οικονομική κρίση και μια διέξοδος στην ανεργία;
Πολλοί νέοι, αρκετοί πτυχιούχοι, γύρισαν πίσω στην επαρχία και άρχισαν να ασχολούνται με τη γη. Θεωρώ πως οι καλλιέργεια κρόκου δεν μπορεί να είναι κύρια μορφή εισοδήματος για τους λόγους που εξήγησα πιο πάνω. Είναι όμως μια μικρή πηγή εισοδήματος που μαζί με άλλες θα δώσει την ευκαιρία σε έναν νέο άνθρωπο να κάνει ένα βήμα ώστε να βγει από τον λήθαργο της χρόνιας ανεργίας. Θεωρώ πως για να νικηθεί η οικονομική κρίση δεν φτάνει μόνο ο κρόκος, αλλά χρειάζεται μια συνολικότερη αντίληψη και ένας μακροχρόνιος αγώνας σε προσωπικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο.
Φ: Aλεξία Τσιμήκα
