«Το κατώφλι της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης κατάφεραν να περάσουν 8 μαθητές κρατούμενοι από τους συνολικά 30 που έδωσαν εξετάσεις από τα 5 καταστήματα κράτησης.» Συλλογίζομαι τον αγώνα τους, διαβάζοντας την είδηση.
Αν αναλογιστούμε πως τα πρώτα οργανωμένα προγράμματα που αφορούν στην Εκπαίδευση εγκλείστων συναντώνται περί το 1880 στις Η.Π.Α. , σήμερα θα ισχυριζόταν κανείς πως η Σωφρονιστική Εκπαίδευση έχει κάνει βήματα προόδου. Τη δεδομένη χρονική στιγμή στη χώρα μας λειτουργούν 11 σχολεία , ενώ το πρώτο που λειτούργησε πιλοτικά ήταν εκείνο της Λάρισας, μόλις το 2004.
Ένα σχολείο που εντάσσεται σε ένα Κατάστημα Κράτησης δε διαφέρει –θεωρητικά τουλάχιστον- σε πολλά από τα υπόλοιπα. Αν εξαιρέσεις βέβαια το γεγονός πως οι μαθητές του, αδημονούν να ξεκινήσει αυτό, ακόμα κι αν είναι καλοκαίρι, ή ότι φέρουν μια επιπλέον ιδιότητα από τους υπόλοιπους μαθητές. Τυγχάνουν εγκλεισμού.
Αφήνοντας στην άκρη όμως την ιστορία, η Σωφρονιστική Εκπαίδευση είναι κάτι περισσότερο από όλα αυτά, είναι μια μοναδική εμπειρία. Σχεδόν πέντε χρόνια πριν, η πραγματικότητα – όπως συμβαίνει πλειστάκις- διαψεύδει τις αποκλίσεις του μυαλού, αφού η εμπλοκή μας στη Σωφρονιστική Εκπαίδευση γίνεται πραγματικότητα.
Λαμβάνοντας υπόψη, ότι «ο πολιτισμός μια χώρας φαίνεται από το επίπεδο διαβίωσης των φυλακισμένων της», όπως διετείνετο κάποτε ο Ρώσος συγγραφέας Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, γίνεται πλήρως σαφές πως η εκπαίδευση είναι σήμερα περισσότερα αναγκαία παρά ποτέ, δεδομένης της ευρύτερης κοινωνικοπολιτικής περιρρέουσας κατάστασης. Κάνοντας λόγο για εκπαίδευση ασφαλώς και εννοούμε την εκπαίδευση όλων των βαθμίδων, όχι μόνο τη σωφρονιστική, «ο σωφρονισμός, άλλωστε, είναι θέμα εκπαίδευσης.»
Συγκεκριμένα, καθίσταται εξίσου απαραίτητη η εκπαίδευση που αφορά στα σχολεία που εντάσσονται στα Σωφρονιστικά Καταστήματα καθώς η Παιδεία, «το μεγαλειώδες και μεγάλο ένα», κατά τον Πλάτωνα, δύναται να συμβάλλει στη μείωση των αδικημάτων, να αποτελέσει γέφυρα στο μέσα και το έξω, δηλαδή την κοινωνία αλλά και δίαυλο προετοιμασίας- κοινωνικής ενσωμάτωσης και γενικότερα να συνδράμει στον εξανθρωπισμό της φυλακής.
Χωρίς ισχυρισμούς ότι πρόκειται για ένα εύκολο εργασιακό περιβάλλον, υπό την έννοια ότι λίγο πριν εισέλθεις εκεί, οφείλεις να αφήσεις στην Πύλη Εισόδου του Καταστήματος Κράτησης, φοβίες, στερεότυπα και προκαταλήψεις, ένα πολυπολιτισμικό σχολείο σαν αυτό, καθίσταται αυτόματα ένα «μεγάλο σχολείο» για όλους μας. Κυρίως συνειδητοποιείς, ότι η Εκπαίδευση είναι αλληλεπίδραση , όπως οφείλει να είναι σε οποιαδήποτε βαθμίδα ή συνθήκη, αφού δεν δίνεις μόνο ως εκπαιδευτικός. Συνάμα λαμβάνεις. Αρκεί να έχεις «τη ματιά σου ανοιχτή».
Σαν μια μικρογραφία της κοινωνίας, η ειρκτή, διαθέτει όλους τους τύπους ανθρώπου που έχει ή είχε εκεί έξω. Οι συμπεριφορές τους ομοιάζουν με τις δικές μας. Το σημαντικότερο μάθημα που μας δίδαξε λοιπόν η Παιδεία σε αυτή τη διαδρομή, είναι η ενσυναίσθηση, το επιμύθιο που όλοι αξίζει να αναγνώσουμε και να ενστερνιστούμε. Πολλές φορές, με όχημα την άγνοια είναι εύκολο να κρίνουμε διάφορες καταστάσεις αλλά και τα υποκείμενα που εμπλέκονται σε αυτές. Η Σωφρονιστική Εκπαίδευση μας δίδαξε σίγουρα να μη διατυπώνουμε εύκολες κρίσεις, να ακούμε με πραγματικό ενδιαφέρον την εκάστοτε πορεία κάθε υποκειμένου και να μετουσιώνουμε την κάθε εμπειρία σε αληθινή εκπαιδευτική πράξη, σαν ένα σημαντικό μάθημα ακόμα και για μας τους ίδιους. Η Παιδεία οφείλει να είναι αναγκαιότητα, και όχι πολυτέλεια, όχι μόνο στη Σωφρονιστική Εκπαίδευση αλλά σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης τούτης της χώρας.
Εν όψει των Θερινών Σχολείων, που λειτουργούν σε διάφορα Καταστήματα Κράτησης, ας αφήσουμε στην άκρη την καχυποψία, ας πιστέψουμε στους ανθρώπους και θα δούμε που λίγο- έστω τόσο δα- τούτος ο κόσμος θα ροδίσει!
‘Αρτεμις Παπανδρίτσα
Φιλόλογος
Υπ.Διδάκτωρ Παν/μιου Ιωαννίνων
