H Κατερίνα Καρούλια είναι απόφοιτη της Σχολής Καλών Τεχνών ΤΕΕΤ της Φλώρινας, από το 3ο εργαστήριο με συντονιστή τον αναπληρωτή καθηγητή Χάρη Κοντοσφύρη. Η διπλωματική της εργασία αφορά μια εικαστική εγκατάσταση με θεματική την γέννα, που παρουσίασε στα τέλη Ιουνίου 2017 σε ένα παλαιό σπίτι κοντά στον ποταμό Σακουλέβα της Φλώρινας στην περιοχή Βαρόσι.
Πρόκειται για μια εικαστική εγκατάσταση που απλώνεται από το υπόγειο της οικίας μέχρι τον πρώτο όροφο και κατορθώνει να ενσωματώσει το ίδιο το σπίτι στην εγκατάσταση. Εγκατάσταση σημαίνει μια εικαστική πρόταση που βγαίνει τρισδιάστατη στον χώρο. Στο υπόγειο της οικίας διακόσια χωμάτινα βρέφη ομοιάζουν να περιμένουν την στιγμή της γέννας τους στην μήτρα. Στην είσοδο του σπιτιού στο ισόγειο, σε υποδέχεται ένα μικρό γλυπτό βρέφους, επάνω σε πατίνι. ΟΙ τοίχοι του σπιτιού ζωγραφισμένοι στις αρχές του εικοστού αιώνα από κάποιον άγνωστο λαϊκό ζωγράφο έδωσαν την ευκαιρία στην Κατερίνα Καρούλια να τους αναζωγραφίσει με έναν άλλο τρόπο. Στο πλατύσκαλο του χώλ ανάμεσα από τα δύο δωμάτια του ορόφου βλέπουμε μια βιβλιοθήκη. Μέσα στην βιβλιοθήκη μαζί με τα ευρεθέντα βιβλία στην οικία υπάρχουν και μικρά γύψινα βρέφη. Επάνω δε στην ίδια βιβλιοθήκη βλέπουμε μια εγκατάσταση από γύψινα βρεφικά άκρα.
Στο αριστερά δωμάτιο υπάρχουν χωμάτινες κληματίδες που έχουν εισχωρήσει στον χώρο από ένα σπασμένο παράθυρο και έχουν τυλιχθεί εν μέρει σε μια παλαιά δίφυλλη ξύλινη ντουλάπα. Στους τοίχους υπάρχουν δύο σειρές από απλωμένα παιδικά εσώρουχα λερωμένα με χώμα. Η σύνθεση επιβάλλει την ανοιγμένη ντουλάπα όπου μέσα της αναπτύσσονται παιδικά ξύλινα παιγνίδια καλυμμένα με χώμα, ώσπου μέσα από τον καθρέπτη της ντουλάπας αποκαλύπτεται στον προσλήπτη η γέννα. Έξω στο μπαλκόνι είναι απλωμένη εικαστική μπουγάδα από παιδικά εσώρουχα.
Τέλος στο δεξιά δωμάτιο επάνω στις σούστες και στο σομιέ ενός παλαιού μεταλλικού κρεβατιού βλέπουμε εικαστικά φύλα από κινέζικο ριζόχαρτο να θυμίζουν τα φύλλα της μουριάς. Τα φύλλα δε, πέφτουν και στο ξύλινο δάπεδο. Επάνω στον ίδιο σομιέ αλλά και κάτω από αυτόν υπάρχουν βρεφικά γλυπτά από αφρό πολυουρεθάνης τυλιγμένα μέχρι το λαιμό με λευκό μεταξωτό νήμα. Μεταξωτό λευκό νήμα τυλίγει και διάφορα μέρη του μεταλλικού κρεβατιού. Η όλη σύνθεση θυμίζει την εκτροφή μεταξοσκώληκα με την οποία ασχολούνταν αρκετοί κάτοικοι της χώρας μας στο παρελθόν.
Ανάγλυφες Μνήμες
Σπρώχνω την εξώθυρα. Ένας σύρτης από καιρό σκουριασμένος είναι αποφασισμένος να μην αντισταθεί στην παρουσία και παρουσίαση μου. Το βλέμμα μου χαϊδεύει το ζωγραφισμένο πράσινο λιβάδι στους τοίχους, ξεθωριασμένο από καιρό. Το λιγοστό φως που εισέρχεται μαζί μου από το άνοιγμα της πόρτας, φωτίζει τις σκέψεις μου. Οι σκέψεις μου γίνονται έπιπλα να μαρτυρήσουν τη ζωή. Εκεί βυθίζομαι είτε βολικά, είτε άβολα. Τις χαϊδεύω τρυφερά, τις ανακατεύω, τις μυρίζω, τις ανασκευάζω, τις φανερώνω, αλλά σε καμία περίπτωση δεν τις καταστρέφω. Γνωρίζω ότι η καταστροφή επέρχεται όταν δεν έχω την υπομονή, την επιμονή και τον ρυθμό να κατακτήσω την αλήθεια, όταν βιάζομαι να συντομεύσω τον δρόμο.
Σε μια πρώτη μαρτυρία, ένα παιδάκι από χώμα, επάνω σε πατίνι με χάρτινο καραβάκι, λίγο πριν χαθεί στην ντουλάπα του χολ της εισόδου. Όταν καλούμαστε να αναγνωρίσουμε ένα απλό ίχνος, ένα μερικό υποκατάστατο, οδηγούμαστε σε αρχέτυπες έννοιες και σχήματα που βρίσκονται μέσα μας από πάντα και μεταφέρονται στον κόσμο των ιδεών. Το παιδάκι ομοιάζει να έχει ξεφύγει ασυνόδευτο από κάπου ή βιάζεται να πάει κάπου. Χώματα σκόρπια γύρω του. Ίχνη πορείας δεν διαφαίνονται. Ίσως βρίσκεται σε όνειρο. Άλλωστε τα όνειρα είναι η τέχνη που ξέρουν καλά τα παιδιά και την ταξιδεύουν με χάρτινα καραβάκια από καρδιά σε καρδιά.
Το ξύλινο κεφαλοκόλωνο της παλιάς σκάλας στηρίζει το αριστερό μου χέρι. Τα σκαλιά πνίγουν το γοερό τους κλάμα κατά την ανάβαση μου. Υπάρχουν ζωγραφισμένες σημειώσεις χαμηλά στα σκαλιά. Πρόκειται για μαρτυρίες από κούνιες που σκουριάζουν ρημαγμένες. ή για ορφανές, άκαπνες καμινάδες στα σπίτια των ανθρώπων. Τυραννόσαυροι, δραπέτες από παιδικά παραμύθια ομοιάζουν αβοήθητοι να κυνηγούν ένα μπαλόνι.
Επάνω σε μία βιβλιοθήκη, μέσα σε μία βιβλιοθήκη, άκρατης η κοινωνία μας συσσωρεύει άκρα. Χωλοί, κουλοί οι σύγχρονοι μάρτυρες κοινωνούν σπαράγματα. Η γνώση της γέννησης του γνωστού κα άγνωστου κόσμου μας, ή η μελέτη της ιστορίας του στο διάβα των αιώνων, δεν φαίνεται να είναι αρκετά να αποφευχθεί ο θάνατος του. Τα παιδιά, αθώα θύματα, βιάζονται να εγκαταλείψουν το παιχνίδι σε ένα ανοίκειο κόσμο. Απέναντι μου σε θολωτή εσοχή του τοίχου ένα παιδικό ρούχο λερωμένο από χώμα, παγωμένο. Το παιδικό ξύλινο αλογάκι που κρατάει ακόμα θαρρείς στα χέρια του, γδέρνει τη μνήμη μου.
Στο διπλανό δωμάτιο μια παλαιά χειροποίητη ξύλινη ντουλάπα σκέπασε με χώμα παλαιά ξύλινα χειροποίητα παιδικά παιγνίδια. Τα παιδιά κρύφτηκαν εκεί να διαφύγουν την προσοχή μας, σιωπούν, απουσιάζουν. Κληματίδες από χώμα μπήκαν από το σπασμένο παράθυρο και τύλιξαν την ντουλάπα στην λήθη. Κατά τη διάρκεια του «ύπνου» τα παιδιά μάρτυρες κρεμασμένοι σε σχοινιά, βιάστηκαν να εκδυθούν το ρούχο της αθωότητας. Η αθωότητα είναι ρούχο διαφορετικό. Γήινα χνάρια ραμμένα με ραφές αγάπης. Μάρτυρας το υποκείμενο καλείται να ψηλαφίσει την ανάγλυφη αυτή ραφή της αγάπης. Απέναντι μου, σε άμεσο χρόνο θαρραλέα παιδικά πρόσωπα απέναντι από τον θάνατο συντελούν σε δραματική ένταση. Παιδικά πρόσωπα ζωγραφισμένα με σκόνες αγιογραφίας με παλέτα σε ελάττωση. Το λιγοστό φως της αλήθειας του υποκειμένου φανερώνεται στην απουσία της ζωής.
Παραθυρόφυλλα με χαλαρούς μεντεσέδες με καλούν να τα ανοίξω σε μια προσπάθεια να κοινωνήσω την αλήθεια της μαρτυρίας έξω. Μονά έγχρωμα υαλοπετάσματα ψιθυρίζουν με τον άνεμο και βάζουν συμπληρωματικά χρώματα στο σκηνικό. Σε διπλανό δωμάτιο σε μεταλλικό κρεβάτι μεταξοσκώληκες ορίζουν και σκιαγραφούν το φως και το σκοτάδι σε μια διπλή οδοιπορία προς τη ζωή και τον θάνατο. Υφαίνεται ξανά και ξανά η μνήμη της γέννας και του φωτός. Υφαίνεται η μνήμη του μεταξιού στη διαδικασία αναπαράστασης της παραγωγής του. Η προνύμφη του μεταξοσκώληκα υφίσταται 4 εκδύσεις ή αποδερματώσεις που προσδιορίζουν τις 5 «ηλικίες» της. Πέντε και οι ηλικίες του ανθρώπου όπου από την εμβρυϊκή, βρεφική, νηπιακή, εφηβική, ενήλικη ηλικία ο άνθρωπος υπόκειται σε διαδικασία εκκόκκισης. Το σύγχρονο μοντέλο μετάπλασης του ανθρώπου είναι να μην έχει πατρίδα, να μην γνωρίζει πατρίδα, να μην έχει ιστορία, να μην πιστεύει σε Θεό για να μη μπορεί να σωθεί. Να δουλεύει χωρίς να παίζει. Να γερνάει χωρίς να μεγαλώνει. Σύγχρονα εκκοκκιστήρια τα σπίτια των ανθρώπων ζητούν να σωθούν. Οι εκκοκκιστικές μηχανές της κοινωνίας μας παράγουν υπολείμματα εκκόκκισης. Εκκοκκίζω σημαίνει ξεσπυρίζω, καθαρίζω από κάθε ξένη ύλη. Κόκκος είναι ο μικροσκοπικός καρπός. Καλυμμένοι από κόκκους ηφαιστειακής λάβας είναι και οι περίπου διακόσιοι μικροσκοποί μάρτυρες της ανθρώπινης ζωής που βρίσκονται στην εγκατάσταση στο υπόγειο.
Καθώς επιστρέφω στην είσοδο της οικίας από όπου ξεκίνησα την παρουσίαση στον χώρο, σπασμένα σανίδια στο πάτωμα παραμερίζουν και επιτρέπουν το βλέμμα να αιχμαλωτιστεί κάτω στο υπόγειο της παλαιάς οικίας. Σκηνές γέννας πληγώνουν τα μάτια, εκεί στα θεμέλια, όπου πραγματοποιείται η γέννα του κάθε σπιτιού. Μήτρα η μνήμη διασώζει ότι αξίζει να σωθεί. Μήτρα η μάνα γη διαφυλάσσει καρπούς. Μήτρα και εδώ το υπόγειο μαρτυρά την ζωή. Κόκκοι σκόνης ηφαιστειακών πετρωμάτων ενός τόνου, καλύπτουν τη ζωή να αναγεννηθεί. Η ζωή ξέρει να περιμένει και δεν σταματά ποτέ να εκπλήσσει. Όταν φεύγουν οι ώρες, οι μαγεμένες λέξεις όπως όνειρα, χώμα, νερό, παρελθόν, αγάπη, πορεία, σιτάρι, φορτίο, κίνδυνος, βροχή, νόστος, πίστη, βλέμμα, σύνορα, σπίτια, απουσία, πέτρα, δεσμοί, αίμα, φωτιά, ιστορία, βιβλία, αντοχή, συνέχεια… γίνονται ιδιοκτησία που δεν μπορείς να ξεφύγεις ενήλικας. Ο κόσμος τελικά θα σωθεί από τα παιδιά, για τα παιδιά;
Κατερίνα Καρούλια
