Η βασιλόπιτα είναι ένα πρωτοχρονιάτικο έθιμο, που τηρείται σε όλα τα σπίτια, κανένα από τα ετήσια έθιμα δεν τηρείται τόσο απαράβατα και δεν έχει τόσο βαθιές ρίζες στο χρόνο, όσο η βασιλόπιτα της πρωτοχρονιάς. Γιατί με το κρυμμένο «φλουρί» της συμβολίζει την εύνοια της τύχης, που θα φανερώσει τον τυχερό του χρόνου. Η Βασιλόπιτα κατά το ελληνικό έθιμο κόβεται και σήμερα σε οικογενειακή μάζωξη, αμέσως με τον ερχομό του νέου έτους κυρίως μετά από το φαγοπότι της βραδιάς, λίγο μετά τις 12 τα μεσάνυχτα η νοικοκυρά του σπιτιού φέρνει τη Βασιλόπιτα στο τραπέζι και ο νοικοκύρης, αφού τη σταυρώσει με το μαχαίρι τρεις φορές, αρχίζει να την κόβει σε τριγωνικά κομμάτια, που τα προσφέρει σε κάθε παριστάμενο μέλος της οικογένειας, φίλους και συγγενείς με πρώτο το κομμάτι του Χριστού, της Παναγίας και του Άι Βασίλη και κατόπιν του σπιτιού, του σπιτονοικοκύρη, της σπιτονοικοκυράς και των υπόλοιπων παρισταμένων κατά τάξη συγγένειας και ηλικίας με τελευταίο το κομμάτι του φτωχού, χωρίς βέβαια να λησμονούνται και τα πρόσωπα της οικογένειας, που για διάφορους λόγους δεν παρίστανται.
Επισκεφτήκαμε το Λιβαδερό ένα από τα ομορφότερα χωριά του νομού Κοζάνης, εκεί μας υποδέχτηκε στο φιλόξενο σπιτικό της η κυρία Βάια Βέττα, η οποία γνωρίζει καλά τα ήθη και έθιμα του τόπου της, σ’αυτόν που γεννήθηκε και ζει. Μας έφτιαξε την πρωτοχρονιάτικη βασιλόπιτα με συνταγή που κρατά αιώνες, αφού πέρασε από γενιά σε γενιά εκείνη την έμαθε από την μανιά (γιαγιά) της όπως μας εξομολογήθηκε. Αναβιώσαμε το έθιμο, δοκιμάσαμε την πιο γευστική πίτα που φάγαμε ποτέ και ελπίσαμε να μας «πέσει» το πιο τυχερό φιλί της, δηλαδή κομμάτι της.
Στα σούρβα (κάλαντα της παραμονής της Πρωτοχρονιάς ή των Φώτων, που πήραν την ονομασία τους από το δέντρο της σουρβιάς αφού δίνονταν οι καρποί της ως κέρασμα στους καλαντιστές), μια μέρα λοιπόν πριν την πρωτοχρονιά ζύμωναν το ψωμί και ετοίμαζαν τα πίτουρα, τα φύλλα της βασιλόπιτας. Τα έπλαθαν και μετά τα έψηναν μέσα στη γάστρα που ήταν πάνω στο τζάκι.
Την επόμενη μέρα έπαιρναν ένα ένα τα ψημένα πίτουρα και τα τοποθετούσαν στο ταψί και τα έβρεχαν, δηλαδή έβαζαν τη γέμιση που ήταν νερό, τυρί, λίγδα, από γουρούνι και τραχανά. Στην μέση περίπου τοποθετούσαν τα σημάδια που το καθένα είχε τη δική του σημασία γενικά συμβόλιζαν την υγεία, την αφθονία, την καλοτυχία και τον πλούτο. Τα σημάδια ήταν τα εξής: Ήταν το άχυρο που συμβόλιζε τους βοσκούς των προβάτων αφού έστρωναν άχυρα κάτω για να προστατεύουν τα ζώα τους από το κρύο, το κλαδί που συμβόλιζε αυτούς που τάιζαν τα ζωντανά τους με αυτά, δηλαδή να τα έχουν σε αφθονία, το στάχυ που συμβόλιζε το θέρο και την καλή σοδειά, το κέδρο το οποίο συμβόλιζε τους βοσκούς των γιδιών που χάρη σ’αυτά εξασφάλιζαν τα βασικά της διατροφής τους και τέλος το φλουρί, που ήταν πάντα ένα μεταλλικό νόμισμα που συμβόλιζε την υγεία και την καλοτυχία.
Στη συλλογική συνείδηση μας, η βασιλόπιτα ήταν και είναι πρωτοχρονιάτικο σύμβολο με εξαιρετικές ιδιότητες, καθοριστικές για την τύχη των ανθρώπων, των ζωντανών και των άλλων περιουσιακών στοιχείων της ελληνικής οικογένειας. Γι’ αυτό και ο τρόπος παρασκευής της ακόμα εξασφάλιζε την καλοχρονιά. Τέτοιες δοξασίες δύσκολα ξεριζώνονται από την ψυχή μας, αφού αποτελούν κομμάτι μας, κομμάτι της παράδοσής μας, ένα γλυκό πάντρεμα του χθες με το σήμερα.
