Οι Φιλαρμονικές της Κέρκυρας είναι γνωστές σ’ όλο τον κόσμο. H ίδρυσή τους εντάσσεται στο γενικότερο κλίμα ίδρυσης λεσχών και εταιρειών που ανθούσε στην Ευρώπη του 19ου αιώνα και που οι Κερκυραίοι γνώριζαν καλά, χάρις στη φοίτησή τους σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Η αφορμή για την ίδρυση της πρώτης δόθηκε την περίοδο της Αγγλικής Προστασίας όταν η μπάντα του Αγγλικού στρατού έπαιζε στις μεγάλες εκδηλώσεις του νησιού. Το 1837 όμως οι Άγγλοι αρνήθηκαν να συνοδεύουν μουσικά τις ορθόδοξες λιτανείες. Η απάντηση των Κερκυραίων ήρθε τρία χρόνια μετά, το 1840, όταν ιδρύθηκε η Φιλαρμονική Εταιρεία Κέρκυρας. Η συσπείρωση μουσικών γύρω από την Εταιρεία δημιούργησε υπερπληρότητα που με τη σειρά της οδήγησε τους μουσικούς στη δημιουργία νέας φιλαρμονικής μπάντας. Με το πέρασμα των χρόνων η τάση συγκρότησης τέτοιων μουσικών συνόλων εξαπλώθηκε σ’ όλο το νησί κι έτσι σήμερα η Κέρκυρα αριθμεί 18 φιλαρμονικές μπάντες. Είναι όλες μη κερδοσκοπικές εταιρίες και στοχεύουν στην εξάπλωση της μουσικής παιδείας, στην χορήγηση υποτροφιών σε αριστούχους μαθητές και στην παρουσία τους σε εορταστικές εκδηλώσεις τόσο εντός όσο και εκτός Κέρκυρας.
Ας γνωρίσουμε το κερκυραϊκό Πάσχα, αυτό το φαινόμενο δέους και κατάνυξης, το καύχημα του νησιού και ολόκληρης της χώρας, μέσα από τον αρχιμουσικό της και τη δημιουργική τέχνη των Μαέστρων των Φιλαρμονικών της πόλης της Κέρκυρας.
Ιστορία της φιλαρμονικής
Η Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας αποτελεί τον παλαιότερο μουσικοεκπαιδευτικό οργανισμό της χώρας, αφού ιδρύθηκε το 1840 με πρώτο καλλιτεχνικό διευθυντή τον Νικόλαο Χαλικιόπουλο Μάντζαρο. Ο αρχικός της σκοπός ήταν η δημιουργία μιας μουσικής ακαδημίας, παρόμοιας με εκείνες της γειτονικής Ιταλίας, η οποία θα προσέφερε στους Κερκυραίους μουσική εκπαίδευση, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης, ηλικίας, φύλου και γενικής παιδείας. Στα 178 χρόνια αδιάκοπης λειτουργίας την καλλιτεχνική ηγεσία είχαν σημαντικές μορφές της ελληνικής μουσικής, ενώ πολλοί από τους μουσικούς της σταδιοδρόμησαν και σταδιοδρομούν ως συνθέτες, σολίστες, αρχιμουσικοί και μουσικοί ορχηστρών και στρατιωτικών και πολιτικών μουσικών σωμάτων. Η Μπάντα της Φιλαρμονικής που έως και σήμερα παραμένει το δημοφιλέστερο σχήμα της πρωτοεμφανίστηκε στις 11 Αυγούστου 1841 στη λιτανεία του Αγίου Σπυρίδωνος και είναι εκείνη που απέδωσε πρώτη τον Εθνικό μας Ύμνο το 1864 και παιάνισε κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες το 1896 τον ‘’Ολυμπιακό Ύμνο’’. Τα πρότυπα της μπάντας της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας υιοθετήθηκαν κατά καιρούς από αντίστοιχα παρόμοια σχήματα εντός και εκτός Κερκύρας.
Σήμερα, η ‘’Παλαιά’’ Φιλαρμονική είναι μια τεράστια οικογένεια που αριθμεί 430 μαθητές, 35 καθηγητές πνευστών, κρουστών και εγχόρδων οργάνων, πιάνου και θεωρητικών μαθημάτων. Η Μπάντα της, σε πλήρη παράταξη κατά τις ημέρες του Πάσχα ξεπερνά τον εντυπωσιακό αριθμό των 300 μουσικών, ενώ η Μπαντίνα της απαρτίζεται από 130 μουσικούς που φοιτούν στις προαναφερθείσες σχολές. Διαθέτει επίσης Συμφωνική Ορχήστρα, Μαθητικές Ορχήστρες πνευστών και εγχόρδων καθώς και πλήθος άλλων μουσικών τμημάτων και συνόλων όπως η Μπάντα Σχηματισμών και η παιδική χορωδία. Η Διοικητική Επιτροπή η οποία απαρτίζεται από εξέχοντα μέλη της κερκυραϊκής κοινωνίας φροντίζει για την εύρυθμη λειτουργία του Ιδρύματος, πάντοτε σε αγαστή συνεργασία με τους Αρχιμουσικούς. Πέραν του εκπαιδευτικού έργου οι δράσεις των σχημάτων της Φιλαρμονικής περιλαμβάνουν συνολικά 40 περίπου συναυλίες ετησίως, διοργάνωση σεμιναρίων και διαγωνισμών και βέβαια τις δημόσιες εμφανίσεις στις θρησκευτικές και κοινωνικές εκδηλώσεις όχι μόνο του νησιού, αλλά και του ευρύτερου ελλαδικού χώρου και αρκετές φορές του εξωτερικού. Τέλος, η αίθουσα εκδηλώσεων φιλοξενεί μαθητικές συναυλίες και άλλες μουσικές εκδηλώσεις και διαλέξεις, ενώ το Μουσείο Μουσικής (μοναδικό στη χώρα) δέχεται πλήθος επισκεπτών ετησίως.
Τι σημαίνει η Φιλαρμονική για την παράδοση της Κέρκυρας, τι θα λέγατε πως είναι αυτό που έχει καθορίσει το Κερκυραϊκό Πάσχα;
Η Μουσική είναι άμεσα συνυφασμένη με τη ζωή των Κερκυραίων, μια παράδοση που κρατάει από τα Μυθικά ακόμα χρόνια. Στη σύγχρονη ιστορία της η Κέρκυρα αποτελεί την έδρα 18 Φιλαρμονικών, 3 στην πόλη και 15 στην ύπαιθρο, οι οποίες παρέχουν Δωρεάν Μουσική Παιδεία στους νέους και τις νέες του νησιού. Κατά ένα μεγάλο ποσοστό θα λέγαμε ότι οι Φιλαρμονικές με την μεγαλοπρεπή συμμετοχή τους και τα εξαίσια έργα που ερμηνεύουν συμβάλλουν καθοριστικά σε αυτό που ονομάζουμε ‘’Κερκυραϊκό Πάσχα’’. Πρόκειται για ένα μείγμα παλιού βυζαντινού τυπικού με βενετσιάνικες επιρροές, οι εκδηλώσεις του οποίου εξελίσσονται τόσο στην πόλη όσο και στα χωριά μας με πάνδημη συμμετοχή των κατοίκων και των επισκεπτών.
Ποια είναι η προετοιμασία της φιλαρμονικής μέχρι να φτάσουμε στο Πάσχα;
Η προετοιμασία της Φιλαρμονικής μας μέχρι το Πάσχα αποτελεί την πλέον κουραστική αλλά συγχρόνως γόνιμη και δημιουργική περίοδο του έτους. Ξεκινά αρκετούς μήνες νωρίτερα, όπου ένα αξιόμαχο επιτελείο φροντίζει για τις στολές, τα κράνη για τις επίσημες εμφανίσεις, το υλικό ρεπερτορίου, καθώς και το διδακτικό προσωπικό με τον αρχιμουσικό όπου μοχθούν για το δυνατόν καλύτερο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Το Πάσχα η Μπάντα της Φιλαρμονικής μας ‘’δεσπόζει’’συμμετέχοντας σύσσωμη στις θρησκευτικές λατρευτικές τελετές από την Κυριακή των Βαϊων έως την Τρίτη μέρα του Πάσχα (Νιά Τρίτη), ξεκινώντας ωστόσο τις εμφανίσεις της με τη μεγάλη εαρινή συναυλία το Σάββατο του Λαζάρου.
Τι σημαίνει για εσάς το Κερκυραϊκό Πάσχα, έχουν διαφοροποιηθεί τα συναισθήματα σας στο πέρασμα του χρόνου;
Κερκυραϊκό Πάσχα για μένα είναι ο Άγιος (Σπυρίδωνας) και οι Φιλαρμονικές, τα δύο στοιχεία, το θρησκευτικό και το μουσικό που συνθέτουν την ‘’Κερκυραϊκή Λαμπρή’’. Τα συναισθήματα μου παραμένουν ‘’έντονα’’ προσπαθώντας να μην χάσουν την αγνότητά τους και να μην ξεθωριάσουν από το πέρασμα του χρόνου. Τα κυριότερα από αυτά είναι η ευγνωμοσύνη προς το Θεό για τα χρώματα και τα αρώματα της φύσης που ξυπνά από το χειμερινό της απαραίτητο διάλειμμα και ο σεβασμός στην κατάνυξη και τη μεγαλοπρέπεια που διακρίνει τις λατρευτικές μας εκδηλώσεις. Τέλος, το δέος και η συγκίνηση που προκαλεί ο ‘’Αμλέτος’’ μας, το λαοφιλέστερο μουσικό έργο των ημερών που ερμηνεύει η Μπάντα της Φιλαρμονικής μας το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου κατά την περιφορά του Ιερού Σπυρίδωνος και του Επιταφίου του Κυρίου.
Πως νιώθετε ανεβαίνοντας τα σκαλιά της φιλαρμονικής ως συνεχιστής μιας σπουδαίας παράδοσης που περνάει από γενιά σε γενιά;
Το να διευθύνεις την «Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας» αποτελεί ιδιαίτερη τιμή και τεράστια ευθύνη. Οι συνεργάτες μου κι εγώ είμαστε υποχρεωμένοι να διατηρούμε σε υψηλό καλλιτεχνικό επίπεδο αυτό το σπουδαίο για τη μουσική ζωή του τόπου ίδρυμα. Ο κάθε ένας από εμάς οφείλει να αποτελεί πρότυπο και παράδειγμα όχι μόνο μουσικών αξιών, αλλά και υπόδειγμα κοινωνικό. Άλλωστε και τα δικά μας πρότυπα υπήρξαν οι δάσκαλοί μας. Πραγματικά νιώθω ευλογημένος και τυχερός!
Ποιος πιστεύεται πως είναι ο ρόλος των φιλαρμονικών στo νησί της Κέρκυρας του σήμερα αλλά και του αύριο;
Οι Φιλαρμονικές της Κέρκυρας αποτελούν ουσιαστικά ‘’Σχολεία Μουσικής ‘’ με βασικό σκοπό την καλλιέργεια της Θείας Τέχνης της Μουσικής, κυρίως στα παιδιά του νησιού, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να ενταχθούν σε μια μεγάλη οικογένεια με ηθικές και υψηλές αισθητικές αξίες. Οι Φιλαρμονικές μας πλάθουν την αυριανή κοινωνία και βέβαια εκτός από μουσικούς διαμορφώνουν και τους ακροατές του μέλλοντος. Αποτελούν δε, ίσως τα «αυθεντικότερα» σχολεία, πολύ μακριά από τους γνωστούς πειρασμούς και κινδύνους της εποχής.
Τα σημεία των καιρών σάς έχουν επηρεάσει;
Σίγουρα η οικονομική κρίση των τελευταίων χρόνων, αλλά και η πνευματική-πολιτισμική κρίση την οποία βιώνουμε αρκετές δεκαετίες τώρα έχουν επηρεάσει τις δραστηριότητες των σωματείων μας. Καλλιτεχνικά, το σημαντικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε είναι ότι ενώ έχει αυξηθεί ο αριθμός των σπουδαστών και έχει ανέβει το επίπεδο των καθηγητών και διδασκάλων, οι μουσικοί λόγω πολλαπλών υποχρεώσεων δεν διαθέτουν τον απαιτούμενο χρόνο μελέτης και ενασχόλησής τους με τη μουσική όσο παλαιότερα. Παρόλα αυτά, ο πήχης του βαθμού δυσκολίας των μουσικών έργων που εκτελούμε παραμένει υψηλός με σπουδαία αποτελέσματα, ξεπερνώντας πολλές φορές τον ίδιο μας τον εαυτό.
Ποιες είναι οι πιο δυνατές εικόνες που έχετε κρατήσει από τα παιδικά σας χρόνια ;
Όλες οι εικόνες από τα παιδικά μου χρόνια σχετίζονται με τη μουσική. Είμαι βέβαιος ότι αυτό δεν συμβαίνει προσωπικά αλλά και με πολλούς άλλους συμπατριώτες μου, ακόμα και με εκείνους που δεν αποτέλεσαν μέλη μιας Φιλαρμονικής. Η πρώτη εικόνα-ανάμνηση από τη ζωή μου είναι η μπάντα να περνά κάτω από το σπίτι μου. Φυσικά δεν ξεχνώ ποτέ την πρώτη μου εμφάνιση ως μουσικός της Φιλαρμονικής ‘’Καποδίστριας’’ στις 11 Αυγούστου 1989 στη λιτανεία του πολιούχου μας Αγίου Σπυρίδωνος , ήμουν 10 ετών. Δυνατές παραμένουν οι εικόνες από την προετοιμασία των εκδηλώσεων και συναυλιών τόσο με τη Φιλαρμονική όσο και με το Μουσικό Σχολείο της Κέρκυρας καθώς και οι εμφανίσεις μας σε διαγωνισμούς εκτός Κέρκυρας. Πολλά και έντονα συναισθήματα, όμορφες στιγμές με σπουδαίους ανθρώπους, συνοδοιπόρους και δασκάλους.
Πως έχει δημιουργηθεί το κλίμα αυτό ώστε μεγάλοι άνθρωποι και μικρά παιδιά να συνυπάρχουν τόσο αρμονικά για έναν κοινό σκοπό;
Αυτό πραγματικά είναι κάτι μαγικό, όπου μόνο στους κόλπους μιας μπάντας των Φιλαρμονικών μας μπορείς να συναντήσεις. Η συνύπαρξη του νέου και γεμάτο ενθουσιασμό μουσικού με τον μεγαλύτερο και πλούσιο σε εμπειρίες μουσικό είναι διαχρονική. Η Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας δημιούργησε τούτη την παράδοση, η οποία συνεχίζεται αδιάκοπα! Παππούς, κόρη και εγγόνια στην ίδια μπάντα!
Που διαφέρει η μελέτη της μουσικής ως μουσικός και που ως μαέστρος και αρχιμουσικός;
Ο μουσικός καλείται να μελετήσει το μέρος των έργων που αφορούν στο όργανο το οποίο παίζει. Ο Αρχιμουσικός οφείλει να γνωρίζει τα μέρη στα έργα όλων των οργάνων, άσχετα εάν εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να παίξει όλα τα όργανα μιας μπάντας. Παρόλα αυτά είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει πολλά από τα μυστικά των οργάνων. Εάν ένας μουσικός θέλει για παράδειγμα 2 ώρες για να μελετήσει ορισμένα έργα, αναλογιστείτε πόσες ώρες χρειάζεται ο Αρχιμουσικός. Πρόκειται για μια θέση, η οποία απαιτεί αυστηρή συγκέντρωση, σωστή διαχείριση του χρόνου μελέτης αλλά και γνώσεις γενικής παιδείας –απαιτούνται οπωσδήποτε ιστορικές γνώσεις. Επιτρέψτε μου να τελειώσω με λίγα λόγια από έναν σπουδαίο Αρχιμουσικό του 20ου αιώνα, τον Έριχ Λάινσντορφ, ο οποίος είπε: «Ο καλλιτέχνης παραμένει σπουδαστής όλη του τη ζωή, αλλιώς παύει να είναι αληθινός καλλιτέχνης».
Σας ευχαριστώ και εύχομαι από καρδιάς ‘’Καλή και Ευλογημένη Ανάσταση’’ σε εσάς και τους αναγνώστες σας!
