της Έλλη Παπαστεργίου
Τα 80’s … Τι να πρώτο πει κανείς γι’ αυτή τη δεκαετία! Συνώνυμο του εξτραβαγκάτζ, για πολλούς αποτελούσε τον παράδεισο, για άλλους την αρχή του κακού… Glitter, άφρο μαλλιά και disco! Οι The Cure, οι Smiths, οι New Order και ο David Bowie. Tο packman, το Atari, ο κύβος του Rubik και η Τόλμη και γοητεία. Μισό λεπτό όμως, σε αυτή τη στήλη μιλάμε για βιβλία, παρασύρθηκα. Αλλά πώς να μην παρασυρθεί κανείς; Αν και παιδί των 90’s τα έιτιζ έχουν αφήσει τόσο έντονα το αποτύπωμα τους οπότε δημιουργούν πάντα ενθουσιασμό!
Όταν άρχισα να σκέφτομαι ποια βιβλία γράφτηκαν κατά την περίοδο της δεκαετίας του 1980, η αλήθεια είναι πως δυσκολεύτηκα αρχικά. Το πρώτο που μου ήρθε στο μυαλό ήταν το Χρήμα (1984) του Martin Amis (Εκδόσεις Πατάκη), μόνο που αυτό το βιβλίο δεν κυκλοφορεί πλέον (κρίμα, πολύ κρίμα)…
Κατά τη διάρκεια της έρευνας μου διαπίστωσα πως αν και η δεκαετία των 80’s ήταν ένα ατελείωτο πολύχρωμο πάρτι, κατά τη διάρκεια της γράφτηκαν κάποια πολύ σημαντικά βιβλία. Ορίστε 5 από αυτά:
Τα απομεινάρια μίας ημέρας (1989), Kazuo Ishiguro, Εκδόσεις Ψυχογιός
Εντέλει, τι έχουμε να κερδίσουμε αναλογιζόμενοι συνεχώς το παρελθόν, κατηγορώντας τον εαυτό μας για το γεγονός πως η ζωή μας δεν εξελίχθηκε όπως θα θέλαμε;
Ο Καζούο Ισιγκούρο (Νόμπελ Λογοτεχνίας, 2017) ζωγραφίζει με την πένα του το συγκινητικό πορτρέτο του Στίβενς, του τέλειου μπάτλερ, και του κόσμου του, που ξεθωριάζει στον απόηχο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Στίβενς, ύστερα από δεκαετίες υπηρεσίας στο Ντάρλινγκτον Χολ, μόνος του μια μέρα στην αγγλική ύπαιθρο, ξεκινά ένα ταξίδι στο παρελθόν σε μια προσπάθεια να καθησυχάσει τον εαυτό του ότι έχει υπηρετήσει την ανθρωπότητα προσφέροντας τις υπηρεσίες του στον “μεγάλου ηθικού αναστήματος τζέντλεμαν” Λόρδο Ντάρλινγκτον. Όμως, στη μνήμη του παραμονεύουν αμφιβολίες για την αληθινή φύση της “μεγαλοσύνης” του Λόρδου Ντάρλινγκτον, και ακόμα μεγαλύτερες αμφιβολίες για τη φύση της δικής του ζωής.
Ένα σύγχρονο κλασικό μυθιστόρημα, μια όμορφη αναπόληση της ζωής ανάμεσα σε δύο πολέμους σε μια αγγλική έπαυλη, μια καθηλωτική επίκληση σε χαμένα όνειρα και χαμένους έρωτες.
Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας (1985), Gabriel García Márquez, Εκδοτικός Οίκος Α.Α. Λιβάνη
Ο κεραυνός που χτυπάει τις καρδιές του νεαρού Φλορεντίνο Αρίσα και της συνομήλικής του Φερμίνα Δάσα διακόπτεται απότομα από τη σφοδρή αντίδραση του πατέρα της και ακυρώνεται με το πέρασμα του χρόνου, όσον την αφορά. Ο Φλορεντίνο θα παραμείνει συναισθηματικά ανάπηρος σχεδόν για όλη του τη ζωή, μη μπορώντας να την ξεχάσει. Η Φερμίνα, αντίθετα, υποκύπτει στα θέλγητρα ενός γοητευτικού και έμπειρου γιατρού, φτιάχνει οικογένεια και εκλογικεύει την απώλεια του πρώτου άντρα στη ζωή της. Με φόντο τις ακτές της Καραϊβικής και δαμόκλειο σπάθη την τρομερή αρρώστια της εποχής, τη χολέρα, οι δύο πρωταγωνιστές επιζούν σαν να είναι απρόσβλητοι από την επιδημία, λόγω της δύναμης με την οποία ερωτεύτηκαν. Θα συναντηθούν μόνον όταν ο σύζυγος της Φερμίνα πεθάνει και το πεδίο για τον Φλορεντίνο είναι και πάλι ελεύθερο. Όχι μόνο δεν την ξέχασε -μετά από 51 χρόνια, 9 μήνες και 4 ημέρες που έχουν περάσει- αλλά δεν την ξεπέρασε ποτέ, και το ψήγμα της ελπίδας μέσα του έμεινε ζωντανό και ενεργό…
Νόμπελ Λογοτεχνίας 1982
Το όνομα του ρόδου (1980), Umberto Eco, Εκδόσεις Ψυχογιός
Θες να κάνεις φιλοσοφία; Γράψε ένα μυθιστόρημα.
Η προτροπή ανήκει στον Αλμπέρ Καμύ και φαίνεται ότι ακριβώς αυτήν αποφάσισε να ακολουθήσει ο Ουμπέρτο Έκο όταν, πριν από τριάντα χρόνια, ήδη καθιερωμένος ως ακαδημαϊκός, στοχαστής και δοκιμιογράφος, έκανε την πρώτη του εμφάνιση στο χώρο της μυθοπλασίας με Το Όνομα του Ρόδου.
Έργο συγκεντρωτικό και φυγόκεντρο, καμωμένο από μια ετερόκλητη πρώτη ύλη που η εύθυμη μαεστρία του Έκο καταφέρνει να συναρμόσει δημιουργικά, Το Όνομα του Ρόδου εξακολουθεί να μας σαγηνεύει ύστερα από τριάντα χρόνια, ακριβώς εξαιτίας αυτής της απροσδιόριστης μορφής που του επιτρέπει να διατελεί στα όρια ανάμεσα στο μυστηριώδες και το αυτονόητο, το αποκρυμμένο και το προφανές, το περιπετειώδες και το αφηρημένο ή το ιδεολογικό.
Ελλειπτικό επειδή είναι σωρευτικό ιδιαίτερων ιστορικών –και όχι μόνο– γνώσεων και πληροφοριών, γκρίζο επειδή είναι πλήρες χρωμάτων και ενός απρόσμενου διακόσμου, ανεπίκαιρο και διαχρονικό επειδή εγκαθίσταται σε χρονικές τομές και εγγράφει την αστυνομική, καταιγιστική του πλοκή μέσα στην Ιστορία, το πρώτο μυθιστόρημα του Έκο λειτουργεί, πλέον, ως σημείο αναφοράς για την παγκόσμια λογοτεχνία.
Διόδια (1982), Βαγγέλης Ραπτόπουλος, Εκδόσεις Κέδρος
Καλοκαίρι. Μια παρέα εφήβων ετοιμάζεται για τις εισαγωγικές εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο. Φροντιστήριο, καβγάδες με τους γονείς, ραντεβού με τη Μάρω και την Κάτια, ο ερασιτεχνικός σταθμός στην ταράτσα του Δημήτρη του ’94, μπάνια στη θάλασσα, θερινά σινεμά και λίγο διάβασμα. Μετά τις εξετάσεις, σαν σε παλιό χορό, τα ζευγάρια θα χωρίσουν, για να σμίξουν ξανά σε νέους συνδυασμούς, και η παρέα θα διαλυθεί πριν προλάβουν οι φιλίες να ξεφτίσουν. Οι ήρωες πληρώνουν τα διόδια του τέλους της εφηβείας τους. Και το ταξίδι συνεχίζεται…
Τα Διόδια, το δεύτερο βιβλίο του Βαγγέλη Ραπτόπουλου, πρωτοδημοσιεύτηκαν το 1982, την εποχή που ο συγγραφέας ήταν σχεδόν συνομήλικος με τους ήρωές του. Αμέσως απέσπασαν εγκωμιαστικές κριτικές:
Παραφράζοντας τον Μπελλ, θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για «ομαδικό πορτραίτο με μια γενιά». Γυρίζοντας τις σελίδες των Διοδίων είναι σαν να ταξιδεύεις μέσα στην καθημερινότητα μιας ομάδας νέων. Τίποτε από αυτά που συμβαίνουν δεν μοιάζει επινοημένο. Ένα κείμενο που στέκει στέρεα και απλά στα πόδια του. Η καλή αρχιτεκτονική δεν έχει ανάγκη από φανταχτερά υλικά.
Γεμάτο αλήθεια και αισιοδοξία, αφελές έτσι όπως μόνον η πραγματικότητα μπορεί να το κάνει, τρυφερό και ανείπωτα ευαίσθητο, είναι ένα βιβλίο ταυτότητα μιας εποχής.
(1989), Κώστας Μουρσελάς, Εκδόσεις Πατάκη
Το 1989 ο Κώστας Μουρσελάς, ήδη διακεκριµένος θεατρικός συγγραφέας, εκδίδει τα Βαµµένα κόκκινα µαλλιά, το πρώτο του µυθιστόρηµα, και µας συστήνει έναν από τους πιο αξιοµνηµόνευτους χαρακτήρες της ελληνικής λογοτεχνίας: Εµµανουήλ Ρετσίνας, ο επονοµαζόµενος Λούης, η µετενσάρκωση του Αλέξη Ζορµπά στη µεταπολεµική Αθήνα, ένας σχεδόν ωραίος, σχεδόν τεµπέλης, σχεδόν αγράµµατος, σχεδόν άθεος. Μαζί µε τον Κωνσταντίνο Μανολόπουλο, τον διανοούµενο, και την ωραία Μάρθα είναι οι ήρωες µιας ιστορίας πάνω στην οποία θα στηθεί η τοιχογραφίας µιας ολόκληρης εποχής.
…ο κατεξευτελισµός της γυναίκας µέσα από την αφήγηση του Μουρσελά. Δεν είναι η στάση του συγγραφέα, είναι η στάση µιας σεξουαλικά πεινασµένης, λυσσασµένης αρσενικής γενιάς, πορνοδίαιτης και βωµολόχας, µιας γενιάς που έλιωσε τα πόδια της στις «µπουρδελότσαρκες» και που µόνο τη µάνα-γυναίκα σεβόταν…
Η σωτηρία αυτής της κοινωνίας ήταν αυτή η σχεδία βίου, το ξυλάρµενο σωσίβιο, το πιάσιµο της καλής, το βόλεµα ή το άρπαγµα της ευκαιρίας. Ένας λαός έρµαιος στον τυχοδιωκτισµό της πολιτικής, ελπίζοντας µόνο στη λαχειοφόρο τύχη και στο δυάρι µε λουτροκαµπινέ.
