Η επιγραφή της Ανδανίας, που χαράχθηκε στην περιοχή αυτή το 93 π.Χ. αποτελεί ένα κείμενον ασυνήθιστα μακρόν του δημοσίου βίου και είναι η πλέον εκτενής από όλες τις Μεσσηνιακές επιγραφές. Η διάλεκτος της επιγραφής είναι μεν δωρίζουσα, εμφανίζει όμως εξέλιξη προς την Κοινή Ελληνική της εποχής, με ύφος ανεπιτήδευτο. Περιέχει επιπλέον δεκάδες λέξεων αγνώστου σημασίας και άλλες με ειδική σημασία, που απαντάται μόνον εδώ.
Η σωρεία των πληροφοριών περί του δημοσίου βίου της εποχής εκείνης και τα ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά της διαλέκτου, καθιστούν την επιγραφή αληθινό ορυχείο πολυτίμων πληροφοριών αρχαιογνωστικού ενδιαφέροντος.
Το περιεχόμενον της επιγραφής μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ένα κρατικό Κανονιστικό Διάταγμα ή Κανονισμός, με τον οποίον διακανονίζεται λεπτομερώς ο τρόπος με τον οποίον τελούνταν τα μυστήρια υπό την ιδιοκτησίαν του κράτους της Ανδανίας. Ο ιδιοκτήτης των μυστηρίων ήταν ο Μνησικράτης, ο οποίος ως εκπρόσωπος του ανέκαθεν ιδιοκτήτου των μυστηρίων ιερατικού γένους, αποφάσισε σε μεγάλη ηλικία να αποσυρθεί.
Στο παρόν μικρόν άρθρο δεν είναι δυνατόν να εξαντληθεί η όλη ιστορία της ευρέσεως, αναγνώσεως και σχολιασμού της επιγραφής. Τα μυστήρια που μνημονεύονται εδώ, είναι και υπό του Παυσανίου αναφερόμενα προς τιμήν των Μεγάλων Θεών, της Δήμητρας και της Κόρης, που ο Ελευσίνιος Καύκων ο Κελαίνου του Φλύου τα έφερε στην Ανδανία από την Ελευσίνα προς τον πρώτον βασιλέα της παναρχαίας Ανδανίας Πολυκάονα και την σύζυγόν του Μεσσήνη.
Τα Μυστήρια και η τελετή ιδρύθησαν επί Μεσσήνης, εις χρόνους προελληνικούς, αλλά αργότερα εμπλουτίσθησαν και εκτός των Μεγάλων Θεών Δήμητρα και Άγναν (Κόρη), τελούνταν και προς τιμήν του Ερμού και του Απόλλωνα Καρνείου.
Κειμένων μετάφραση
Αποσπάσματα της επιγραφής
……………………………………………………………………………………………
Περί ιερών (ανδρών) και ιερών (γυναικών).
Ο γραμματεύς των Συνέδρων τους διορισθέντας ιερούς θα τους ορκίσει αμέσως, εκτός και αν κανείς είναι άρρωστος, ενώ συγχρόνως θα καίονται επί τον βωμόν οι προσφορές και θα γίνεται σπονδή αίματος και κρασιού. Ο όρκος είναι ο ακόλουθος: «Ορκίζομαι εις τους θεούς, στο όνομα των οποίων τελούνται τα μυστήρια, ότι κατά την τελετή και απολύτως σύμφωνα με το δίκαιον και ότι ούτε ο ίδιος θα πράξω κάτι άσχημον ή άδικο που αντιβαίνει στα μυστήρια, ούτε θα επιτρέψω τούτο σε άλλον, αλλά θα ακολουθήσω πιστώς τα καθιερωμένα. Και ότι θα υποβάλλω σε όρκο και τις ιερές (γυναίκες) και τον ιερέα σύμφωνα με το διάταγμα. Εάν εκτελέσω τα καθήκοντά μου ευόρκως, ας έχω την ανταμοιβή που αρμόζει στους ευσεβείς, εάν δε φανώ επίορκος, το αντίθετον. Αν δε κάποιος δεν θέλει να ορκισθεί, να του επιβάλλεται πρόστιμο χιλίων δραχμών και να εκλέγεται με κλήρον άλλος από την ίδια φυλή.
Τις ιερές θα τις ορκίζουν ο ιερέας και οι ιεροί στο ιερό του Καρνείου την προηγουμένη ημέρα των μυστηρίων με τον ίδιον όρκον και με έναν ακόμη πρόσθετον: «Η συμβίωσή μου με τον άνδρα μου να είναι σύμφωνη με τον νόμον του θεού και των ανθρώπων ». Αν δε κάποια δεν θέλει να ορκισθεί, οι ιεροί να επιβάλλουν πρόστιμο χιλίων δραχμών και να μην της επιτρέπουν να συμπράττει στην τέλεση των θυσιών, ούτε να μετέχει των μυστηρίων, ενώ αυτές που έχουν ορκισθεί να εκτελούν τα έργα τους. Αυτοί δε που θα διορισθούν ιεροί και ιερές για το προσεχές πεντηκοστόν πέμπτον έτος, θα δώσουν τον ίδιον όρκον κατά τον ενδέκατον μήνα προ των μυστηρίων.
Περί παραδόσεως.
Την δε κιβωτόν και τα ιερά βιβλία, τα οποία παρέδωσεν ο Μνασίστρατος, να τα παραδώσουν οι ιεροί στους διαδόχους τους, να παραδώσουν δε και τα λοιπά όσα ήθελαν προετοιμασθεί χάριν των μυστηρίων.
Περί στεφάνων.
Ως επίστεψιν δε της κεφαλής θα έχουν οι μεν ιεροί καπέλο λευκό, από τους μετέχοντες δε στην τελετή των (μεμυημένων) οι τελευταίοι μυηθέντες στέμμα. Όταν δε οι ιεροί δώσουν το παράγγελμα, τότε θα αποθέσουν το στέμμα και όλοι θα βάλουν στεφάνι από δάφνη.
Περί ιματισμού.
Οι συμμετέχοντες στην τέλεση των μυστηρίων θα είναι ξυπόλυτοι και θα φορούν ενδυμασία λευκή, οι δε γυναίκες όχι διαφανή φορέματα, ούτε δε σειρήτια του ενδύματος πλατύτερα από μισό δάχτυλο και αυτές που δεν έχουν υπηρεσία στην τελετή θα φέρουν χιτώνιο λινό και ιμάτιο αξίας όχι μεγαλύτερης των εκατόν δραχμών, οι δε νεάνιδες καλάσιριν ή σινδονίνη και ιμάτιον αξίας όχι μεγαλύτερης των πενήντα δραχμών. Οι δε ιερές, οι μεν γυναίκες καλάσιριν ή υπόδημα χωρίς χρωματιστή παρυφή και ιμάτιον όχι ακριβώτερα από δύο μνας, οι δε νεάνιδες κροσσωτό φόρεμα ή ιμάτιον όχι ακριβώτερα των εκατόν δραχμών.
Εις την πομπήν.
Οι ιερές γυναίκες, υποδύτη και ιμάτιον γυναικείον μάλλινον, που φέρει σειρήτια όχι πλατύτερα του μισού δακτύλου και οι νεάνιδες καλάσιριν και ιμάτιον μη διαφανές. Να μη φέρει καμμία χρυσά κοσμήματα, ούτε βαφή χειλιών, ούτε ψιμύθιον, ούτε ταινία της κόμης, ούτε τα μαλλιά γυρισμένα προς τα επάνω ούτε υποδήματα εκτός αν είναι από τσόχα ή από δέρμα θυσιασθέντος ζώου. Καθίσματα δε, να έχουν οι ιερές γυναίκες στρογγυλά από λυγαριά και πάνω σ’ αυτά προσκέφαλα ή στρογγυλά επιστρώματα λευκά, χωρίς διακοσμητική παρυφή ή πορφυρά ταινία. Όσες δε έχουν καθήκον να προετοιμασθούν δια την υπηρεσία των θεών, να φέρουν τον ιματισμόν, τον οποίον και έπρεπε να καθορίσουν οι ιεροί. Αν δε κάποιος έχει τον ιματισμό με άλλον τρόπο από τον υπό του Κανονισμού περιγραφόμενον ή κάτι άλλο από τα απαγορευμένα να μην το επιτρέψει ο γυναικονόμος και να έχει την εξουσία να αφαιρεί με βίαν και αυτά να κατασχεθούν υπέρ των θεών.
Όρκος γυναικονόμου.
Οι δε ιεροί, όταν και αυτοί δώσουν όρκον να ορκίσουν τον γυναικονόμον στα αυτά ιερά, ότι θα φροντίσει με επιμέλεια και για τον ιματισμό και για τα λοιπά, τα οποία αναφέρονται στον Κανονισμόν για τα καθήκοντά του.
Περί πομπής.
Εις δε την πομπήν (λιτανείαν) θα προπορεύεται ο Μνασίστρατος, έπειτα ο ιερέας αυτών των θεών, προς χάριν των οποίων τελούνται τα μυστήρια, μαζί με την ιέρεια, έπειτα ο αγωνοθέτης οι ιεροθύτες, οι αθλητές. Μετά από αυτά δε, οι ιερές παρθένες, όπως τύχει με κλήρον, η σειρά τους, οδηγούσες τα άρματα επί των οποίων έχει εναποτεθεί η κιβωτός η περιέχουσα τα ιερά μυστικά. Κατόπιν η θοιναρμόστρια της θεάς Δήμητρας και οι υποθοιναρμόστριες που έχουν αναλάβει υπηρεσία, έπειτα η ιέρεια του ναού της Δήμητρας παρά τον Ιππόδρομον, έπειτα η ιέρεια της εν Αιγίνη. Έπειτα οι ιερές γυναίκες μία – μία όπως καθορίστηκε η σειρά τους με κλήρο. Έπειτα οι ιεροί άνδρες κατά σειρά που καθορίζεται από τους Δέκα. Ο δε γυναικονόμος θα κάνει κλήρωση των ιερών γυναικών και των κοριτσιών και θα λάβει φροντίδα να ενταχθούν στην πομπή, όπως έχει καθορισθεί με κλήρο. Να οδηγούνται δε στην πομπή και τα θύματα και να θυσιάσουν στην Δήμητρα μίαν χοίρον ετοιμόγεννη, εις δε τον Ερμή κριάρι, στους Μεγάλους Θεούς νεαρόν χοίρον, στον Κάρνειο Απόλλωνα κάπρον και στην Άγναν (Κόρη) πρόβατο.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Τα μυστήρια γενικά ήταν ένα είδος θρησκευτικής εορτής και λιτανείας. Ήταν ένα είδος προσευχής και επικλήσεως του θείου, επικοινωνίας με τους θεούς και επίσημης συμμετοχής των πιστών στα τελούμενα των πόλεων. Σχεδόν όλες οι θρησκείες του κόσμου τελούν μυστήρια. Mε την πάροδον του χρόνου ίσως παρήκμασαν και συκοφαντήθησαν.
Η επιγραφή της Ανδανίας δείχνει την σημαίνουσα θέση των γυναικών στην κοινωνία της Ελλάδος κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους. Άλλωστε πάντοτε στις θρησκευτικές τελετές και εορτές οι γυναίκες πρωταγωνιστούσαν.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
Η Ανδανία κατά την ιστορικήν παράδοση υπήρξε η πρώτη πρωτεύουσα της Μεσσηνίας με πρώτον βασιλέα τον Πολυκάονα υιόν του Λέλεγος και σύζυγόν του την Μεσσήνην.
Καλάσηρις ή καλάσιρις= μακρόν εσωτερικό φόρεμα με κρόσσια .
Σινδονίτας (ο) =λεπτοΰφαντον εκ σινδόνος εσωτερικόν φόρεμα.
Θοιναρμόστρια = η προϊσταμένη του ιερού δείπνου.
Ψιμίθιον= πούδρα.
Γυναικονόμος= ήτο πρόσωπον κύρους και επιβολής. Φαίνεται ότι εκλέγετο υπό των Δέκα και ορκιζόταν ενώπιον των ιερών.
Μνα= η τιμή ήταν μεταξύ 100 και 50 δραχμές.
Λύγα, λυγαριά: Παίζει μεγάλο ρόλο σε μεγάλες εορτές και στα μυστήρια. Πίστευαν ότι εξαγνίζεται η γυναίκα που κάθεται πάνω σε κλαδιά λυγαριάς.
ΛΕΖΑΝΤΑ:
Κωδωνόσχημος αμφορέας. Βρίσκεται στην Ferrara της Ιταλίας.
Προσφορά οίνου.
