Το ότι αρέσκεται να εκπλήσσει, να σκανδαλίζει και να προκαλεί με τις όποιες απόψεις του ο Σλαβόι Ζίζεκ είναι γνωστό. Ωστόσο, υποκύπτοντας στην εν λόγω τάση του, ο διάσημος σλοβένος μαρξιστής φιλόσοφος προσφέρει αναμφίβολα τροφή για σκέψη. Κάτι παρόμοιο συνέβη και κατά τη συνομιλία που είχε πρόσφατα με τον βρετανό διαφημιστή, συγγραφέα και αρθρογράφο του ιστορικού βρετανικού περιοδικού The Spectator, Ρόρι Σάδερλαντ.
Αναφερόμενος στο ντοκιμαντέρ «Οδηγός ιδεολογίας για διεστραμμένους» του 2012, στο οποίο πρωταγωνιστεί ο ίδιος, o 73χρονος στοχαστής σημείωσε καταρχάς ότι «εκατοντάδες εκατομμύρια μπορεί να πεθάνουν εξαιτίας της ιδεολογίας. Εγώ έχω μια ιδεολογία. Για να εκνευρίζω τους ανθρώπους, αποκαλώ τον εαυτό μου “συντηρητικό κομμουνιστή”. Αλλά τάσσομαι πολύ υπέρ της Ουκρανίας. Φοβάμαι και το τραμπικό νεοπατριαρχικό κίνημα. Εάν νικήσουν, θα δημιουργηθεί ένας παγκόσμιος αντιφεμινιστικός, αντιμοντέρνος άξονας», προειδοποίησε. «Πρέπει να προστατεύσουμε τη σύγχρονη δυτικοευρωπαϊκή φιλελεύθερη κληρονομιά. Σήμερα όλοι μισούν την Ευρώπη: ο Τραμπ τη μισεί, ο Πούτιν τη μισεί, η Κίνα τη μισεί. Νομίζω ότι υπάρχει κάτι μοναδικό στην ευρωπαϊκή ελευθερία. Ακόμη και οι επικρίσεις κατά της Ευρώπης, είτε είναι μαρξιστικές είτε οτιδήποτε άλλο, είναι βαθιά ριζωμένες σε αυτήν την ίδια ευρωπαϊκή κληρονομιά. Η ευρωπαϊκή παράδοση είναι η μόνη που εμπεριέχει στοιχεία αυτοκριτικής. Με έχει κουράσει αυτή η αντι-ευρωκεντρική τάση. (…) Αυτή είναι η νέα τάξη πραγμάτων που χαιρετίζει ο Πούτιν. Και όντως, αυτή τη στιγμή, οι ΗΠΑ βρίσκονται στα πρόθυρα κάποιου είδους εμφυλίου πολέμου. Κατά τη γνώμη μου, το να είναι κάποιος αληθινός συντηρητικός είναι κάτι το ευγενές. Οσον αφορά τύπους όπως ο Τραμπ και ο Πούτιν, είναι προσβολή για τους συντηρητικούς να τους αποκαλούν συντηρητικούς. Η μόνη αληθινή ιδεολογία για την οποία αξίζει να ζει κάποιος βρίσκεται εντός της ευρωπαϊκής παράδοσης», υπογράμμισε ο Ζίζεκ.
Κουλτούρα αφύπνισης
Και ακριβώς επειδή θεωρεί πολύτιμη τη ροπή της ευρωπαϊκής παράδοσης στην αυτοκριτική, ο Ζίζεκ δεν ανέχεται το ότι η υπερβολική κριτική θα μπορούσε να οδηγήσει εν τέλει στην καταστολή του δικαιώματος στην κριτική. Ούτε την αποκαλούμενη «κουλτούρα της αφύπνισης» (woke culture) αντέχει, εάν ο στόχος είναι η φίμωση κάθε αντίθετης, ακόμη και δυσάρεστης ή ανεπιθύμητης φωνής, νοούμενης ως επίθεση κατά της τάδε ή της δείνα ταυτότητας. «Εχω κάποιες επιφυλάξεις για τον Νέλσον Μαντέλα αλλά τουλάχιστον απέρριπτε πάντα τις πολιτικές της μαύρης ταυτότητας. Είχα δεχτεί επίθεση στις ΗΠΑ πριν από περισσότερα από 20 χρόνια: μια μαύρη κυρία σηκώθηκε και είπε: “Είμαι μαύρη, έχω AIDS και είμαι ανύπαντρη μητέρα και δεν συμφωνώ μαζί σου”. Δεν ανέπτυξε κανένα επιχείρημα. Η συγκεκριμένη κατάστασή της –φορέας του AIDS, ανύπαντρη μητέρα, μαύρη γυναίκα– σήμαινε ότι δεν μπορούσα να απαντήσω. Αυτό είναι καταστροφή», ανέφερε σχετικά ο Ζίζεκ.
Οπως καταστροφή αποτέλεσε, σύμφωνα με τον σλοβένο φιλόσοφο και αυτό που συνέβη πρόσφατα στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ: «Οι μαθητές δεν πρέπει να φοβούνται τη συζήτηση. Αυτό που συνέβη στη Χέλεν Τζόις (σ.σ. ιρλανδή ακαδημαϊκός και δημοσιογράφος, υπεύθυνη υπεράσπισης της ακτιβιστικής οργάνωσης Sex Matters) στο Κέιμπριτζ είναι τρελό: στο τέλος της διάλεξής της, δημιούργησαν έναν “ασφαλή χώρο” για όσους είχαν υποστεί υπερβολικά τραύματα. Τα πανεπιστήμια δεν είναι “ασφαλείς χώροι”. Θα έπρεπε να επιτρέπεται να αμφισβητούνται τα πάντα. Διαφορετικά, θα καταλήξουμε με τους συντηρητικούς που λένε ότι κάθε μορφή σεξουαλικότητας αποτελεί απειλή για τον πολιτισμό ή, από την άλλη πλευρά, με τους θιασώτες της κουλτούρας της αφύπνισης που χλευάζουν κάθε ερώτημα ως εκδήλωση νεοφασισμού».
Για τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα
Ο ίδιος ο Ζίζεκ προσωπικά έχει ξεκάθαρες απόψεις όσον αφορά το ζήτημα του φύλου. «Τάσσομαι υπέρ όλων των δικαιωμάτων των μελών της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Αλλά είναι εντελώς παράλογο να απαγορεύουμε τη συζήτηση για τους αντίστοιχους ρόλους της βιολογίας, της κοινωνίας και του φύλου», σημείωσε. Ωστόσο απορρίπτει την άποψη ότι το φύλο δεν καθορίζεται βιολογικά. «Σκεφτείτε μια γυναίκα παγιδευμένη στο σώμα ενός άνδρα που προβαίνει σε αλλαγή: η επιλογή είναι –κατά μία έννοια– μια ελεύθερη επιλογή, αλλά ποτέ δεν κάνει κάποιος αυτήν την επιλογή ωσάν να επιλέγει ανάμεσα σε μια τάρτα φράουλας ή ένα τσιζκέικ. Αυτός είναι ο λόγος που οι ιδεολόγοι ΛΟΑΤΚΙ μισούν την ψυχανάλυση. Βλέπουν τους ανθρώπους ως απόλυτα διαφανείς, σαν να ξέρουν τι θέλουν να είναι. Το θεμελιώδες δίδαγμα του Φρόιντ είναι ότι δεν ξέρουμε τι θέλουμε να είμαστε. Οι προσωπικότητές μας και οι σεξουαλικές μας ταυτότητες είναι εντελώς ασυνάρτητες και αντιφατικές», υποστηρίζει ο Ζίζεκ. Ομως «αυτό δεν πρέπει να καθιστά τους τρανς ανθρώπους ψεύτικους. Αντιθέτως, αυτό αναδεικνύει όλα τα σοβαρά τραύματα τού να είσαι τρανς. Ενας φίλος της συζύγου μου έγινε γυναίκα. Αντιμετώπισε όλες τις χειρουργικές επεμβάσεις με την υποστήριξη των γονιών της. Υστερα από όλα αυτά, έλαβε τελικά βεβαίωση από τις Αρχές ότι πλέον είναι γυναίκα. Και μετά ήρθε η ενοχή. Ηθελε τρομερά να είναι κάτι, βίωσε όλο τον πόνο, αλλά όταν της ήρθε η επίσημη επιβεβαίωση, δεν κατάφερε να την αντέξει. Αυτή είναι η πολυπλοκότητα της ζωής», πρόσθεσε ο σλοβένος φιλόσοφος.
Για τον Ελον Μασκ
Οσον αφορά την άποψη ότι η εξαγορά του Twitter από τον Ελον Μασκ θα μπορούσε να είναι θετική για την ελευθερία του λόγου, ανέφερε καταρχάς πως αυτό που τον σόκαρε περισσότερο ήταν το ότι, αφού το εξαγόρασε, ο Μασκ είπε πως «το μέλλον της δυτικής δημοκρατίας εξαρτάται από αυτό. Δεν είναι φρικτή, η ίδια η ιδέα ότι η μοίρα της δημοκρατίας ή του δημόσιου χώρου μας εξαρτάται από έναν πλούσιο άντρα που αγοράζει μια συγκεκριμένη μιντιακή εταιρεία; Ο κίνδυνος δεν είναι πλέον ο κρατικός έλεγχος αλλά ο δυνητικά χειρότερος ιδιωτικός έλεγχος. Αυτή είναι η φρίκη σήμερα. Τα συστήματα, που έχουν πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό βάρος, μας πωλούνται ως απλοί αυτόματοι αλγόριθμοι ή αμιγώς εξειδικευμένες γνώσεις. Η ιδέα μου είναι ένα κοινωνικό δίκτυο που δεν περιορίζει τον χώρο των ιδιωτικών πρωτοβουλιών, αλλά τον συντηρεί και τον διατηρεί ανοιχτό».
Για τον ηρωισμό της γονεϊκής αυθεντίας
Σημειώνοντας ο Ρόρι Σάδερλαντ ότι το χιούμορ και η χαλαρή διάθεση για διάλογο έχουν εκλείψει πλέον από τα πανεπιστήμια, ο Ζίζεκ συμφώνησε, εξηγώντας ότι «αυτό που βρίσκει κανείς στον ακαδημαϊκό κόσμο στην παρούσα στιγμή είναι η κυριολεξία. Καμία αίσθηση ειρωνείας». Αλλά δεν πιστεύει πως αυτό είναι το κύριο πρόβλημα σήμερα. «Δεν μου αρέσει πολύ η Χάνα Αρεντ, αλλά στο σύντομο δοκίμιό της για την εκπαίδευση κάνει μια θαυμάσια επισήμανση. Ας υποθέσουμε ότι έχετε ένα παιδί ηλικίας δέκα ετών και είναι μπερδεμένο από τον ρατσισμό, τη βία και την πολιτική ορθότητα. Από ορισμένες απόψεις, ο έντιμος γονέας πρέπει επίσης να παραδεχτεί ότι είναι μπερδεμένος. Αλλά η Αρεντ λέει ότι ακόμα κι αν αυτό είναι αλήθεια, ως γονιός δεν μπορείς να το πεις αυτό. Ακόμα και αν δεν ξέρετε πραγματικά τι είναι καλύτερο, πρέπει να αναλάβετε ηρωικά τον ρόλο ενός είδους αυθεντίας. Είναι το ίδιο πράγμα με τη συζήτηση περί ελεύθερης βούλησης. Είμαστε προκαθορισμένοι; Είναι η ελευθερία μια ψευδαίσθηση; Το θέμα μου είναι ότι δεν μπορούμε να ενεργούμε βάσει αυτής της γνώσης. Ενα κορίτσι πνίγεται και εσείς λέτε “Λοιπόν, όλα είναι προκαθορισμένα, οπότε τι με νοιάζει;” – όχι! Πρέπει να ενεργείτε σαν να είστε εσείς υπεύθυνοι», επισήμανε ο Ζίζεκ.
Πηγή: Protagon.gr
