Γράφει ο Κώστας Διδίλης
Η Κοζάνη δεν ξέχασε και τιμά τον Γιάννη Διδίλη. Μπορεί να ξεχάστηκε η παλιά υπόσχεση του παλαιού δημάρχου Πάρι Κουκουλόπουλου να δώσει το όνομα του Γιάννη Διδίλη σε οδό διπλά στον μεγάλο Μίκη Θεοδωράκη, δεν ήταν όμως αργά για το σημερινό Δημοτικό Συμβούλιο και τον Αντιδήμαρχο Πολιτισμού Ζήση Μάρα που υλοποίησε μια παλιά υπόσχεση και σήμερα βλέπουμε την οδό «Γιάννη Διδίλη» κοντά στη γειτονιά του.
«Γιατί μαζί με τον Μίκη Θεοδωράκη είναι από εκείνους που αγωνίσθηκαν με την μουσική για να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα λίγο ψηλότερα»
Ποιος ήταν αυτός ο σπουδαίος μουσικός;
Ο Διδίλης Γιάννης γεννήθηκε το Φεβρουάριο 1921 στην Κοζάνη, γονείς του ο Προκόπης Διδίλης και η Κατερίνα Μπατιάνη Διδίλη. Παντρεύτηκε την Καλλιόπη Διδίλη, το γένος Ερωτόκριτου και απόκτησαν μια κόρη την Κατερίνα. Τα παιδικά του χρόνια ο Γιάννης Διδίλης τα πέρασε στην πόλη της Κοζάνης στη γειτονιά του συλλόγου Αριστοτέλη. Άνθρωπος ευαίσθητος, με ανοιχτούς ορίζοντες που δεν άργησε να φανερώσει το μουσικό του ταλέντο. Ο Γιάννης Διδίλης υπήρξε συνθέτης, ενορχηστρωτής και μαέστρος ενώ έπαιζε σαντούρι, ακορντεόν και πιάνο.
Από την παιδική του ηλικία ξεκινά να ασχολείται με την μουσική μιας και ο πατέρας του Προκόπης έπαιζε βιολί. Ο Γιάννης συνόδευε με το σαντούρι τον πατέρα του και τον θείο του Θανάση Καλέα, που έπαιζε κλαρίνο, καθώς και άλλους μουσικούς της γειτονιάς σε διάφορες εκδηλώσεις.
Δύσκολα χρόνια για τον ίδιο και την οικογένεια του, αλλά με τον ξάδελφο του τον γνωστό καλλιτέχνη του κλαρίνου, Δημήτρη Καλέα (Τούλη) φοίτησαν στο Δημοτικό ωδείο Κοζάνης, παράρτημα τότε της Θεσσαλονικης. Για καλή τους τύχη το ωδείο εκείνη την εποχή είχε εξαιρετικούς δασκάλους, όπως τον γνωστό βιολιστή Β. Κοριτσάνη, την Καλυψώ Καλπακίδου στο πιάνο, τον Θωμά Θωμαΐδη στο βιολί (που αργότερα τον κρέμασαν οι Γερμανοί στην Φλώρινα).
Εκεί φοιτά την ιδία εποχή και ο προικισμένος, ένα σπάνιο μουσικό ταλέντο μα πρόωρα χαμένος Κοζανίτης μουσικός, ο Γιάννης Δόδουρας, ο οποίος μας άφησε κληρονομιά χορωδιακά διαμάντια όπως ο «ΑΝΗΦΟΡΟΣ». Όταν ο Γιώργος Βακαλόπουλος πληροφορήθηκε την είδηση του θανάτου του μαθητή του, είπε με θλίψη: «Δεν έχασε η Κοζάνη ένα μεγάλο μουσικό, αλλά όλη η Ελλάδα».
Ένα τυχαίο γεγονός σε ένα κέντρο διασκέδασης το 1937 στη Θεσ/νικη το «Λουξεμβούργο» είναι και η αιτία που θα αλλάξει την ζωή του Γιάννη Διδίλη όταν ζήτησε την άδεια από τον διευθυντή της ομώνυμης ορχήστρας «Πάρμεν», Παρμενίωνα Αντωνιάδη, σύζυγο της πασίγνωστης τραγουδίστριας Πάρμεν, να παίξει ακορντεόν. Στο άκουσμα του παιξίματος του νεαρού Διδίλη, ο διευθυντής μένει έκπληκτος και του κάνει πρόταση να δουλέψει μαζί του. Ο Γιάννης Διδίλης δέχεται και γίνεται βασικό μέλος στην ορχήστρα μαζί με τον δεξιοτέχνη Κοζανίτη βιολιστή, Γιώργο Κούσμα.
Το μεροκάματο είναι πολύ μεγάλο για εκείνη την εποχή και λίγο αργότερα η οικογένεια του Γιάννη Διδίλη εγκαθίσταται μόνιμα στη Θεσσαλονίκη. Μέχρι το τέλος του 1946 ο Διδίλης εργάζεται σε διάφορα κέντρα της Θεσσαλονίκης όπως, Λουξεμβούργο, Οάσις, Πικαντίλι.
Το 1947 βρίσκεται στην Αθήνα και κάνει τα πρώτα του βήματα σαν συνθέτης και ενορχηστρωτής. Συνεργάζεται με τον γνωστό Γιώργο Οικονομίδη που γράφει τους στίχους σε τραγούδια του, που τραγουδούν καταξιωμένοι ερμηνευτές του ελαφρού τραγουδιού εκείνης της εποχής όπως ο Τώνης Μαρούδας, Σώτος Παναγόπουλος, ηΤζένη Βάνου, Μάριον Σίβα, ο Παύλος Πατάκας και πολύ άλλοι. Εκείνο όμως το τραγούδι που τον κάνει γνωστό είναι το «Εγώ για σένα μόνο ζω» σε στίχους του Γ. Οικονομίδη που το τραγούδησε ο Τώνης Μαρούδας και ήταν ένα από τα αγαπημένα τραγούδια του Κ. Γλύξμπουργκ.
Άλλα τραγούδια του Γιάννη Διδίλη είναι:
Τα «Τσιγγάνικα βιολιά» Μαρούδας-Διδίλης, το «Έχω ένα παράπονο» που το έγραψε σε συνεργασία με τον Ανδρέα Χατζηαποστόλου, «Με την ευχή σου Παναγιά» σε στίχους και στο τραγούδι τη Μάριον Σίβα, «Στης ζωής την ανηφόρα» στο τραγούδι ο Παύλος Πατάκας, «Είπες θα φύγω κι έφυγες», «Μην κτυπάς τα σπουργιτάκια» τραγούδι Πόπη Αστεριάδη, «Ο ήλιος εβασίλεψε» τραγουδι Καίτη Μπελίντα, «Σε καρτερώ», «Τον πόνο μέσα μου κρατώ. «Φεύγει η ζωή», «Με τον ήλιο συντροφιά, «Ο διαβάτης», «Φτωχόπαιδο» σε στίχουε Μαρούδα Μιχαήλ.
Εκδίδει επίσης μια υπέροχη σειρά από παιδικά τραγούδια σε μουσική δική του και στίχους του Γ. Οικονομίδη: «Ένας γάτος με μουστάκι», «Για να παίρνεις πάντα δέκα»,
«Το παιδί μόλις ξυπνήσει», «Νάτο το καλό παιδί», «Τι δωράκι θα σου φέρω» και άλλα!
Ο Γιάννης Διδίλης βοηθά την Μαρίζα Κωχ στα πρώτα μουσικά βήματα της, συνεργάζεται επίσης με την Αλίκη Βουγιουκλάκη αλλά η συνεργασία δεν κρατά πολύ.
Παράλληλα, διδάσκει μουσική και ορθοφωνία, με μαθητές του τον Γιάννη Πουλόπουλο και τον Αντώνη Καλογιάννη.
Το 1950-58 δημιούργησε τη δική του ορχήστρα, συνεργαζόμενος με την Μπελίντα και τον Ρουχωτά και έγραφε μουσική σε στίχους του Γιώργο Οικονομίδη. Η μουσική του παιδεία ήταν καθαρά κλασσική, υψηλού επιπέδου. Συνεργάστηκε με τον Μίκη Θεοδωράκη και χάρη σ’ αυτόν παρουσιάστηκε και παίχτηκε στο κοινό το «Canto General».
Το 1966 βρίσκεται στη Γερμανία επικεφαλής της Ορχήστρας του Θεοδωράκη, μαζί του η Μαρία Φαραντούρη και άλλοι τραγουδιστές. Το 1967 διαλύεται η ορχήστρα.
Ο Θεοδωράκης είναι κρατούμενος και ο Διδίλης δουλεύει τη μουσική για τη «Ρωμιοσύνη» και τα «Λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας» και ολοκληρώνει το έργο σε μικρό χρονικό διάστημα. Κατά τη διάρκεια της χούντας εργάζεται σε μπουάτ και παρουσιάζει τα τραγούδια της «Ρωμιοσύνης». Έπειτα διώχθηκε από τη χούντα. Το 1971 στο Παρίσι πια, ο Διδίλης επί ένα τρίμηνο δούλεψε σκληρά πάνω στο Canto General και η πρώτη του παρουσίαση έγινε ενώπιον του Πάμπλο Νερούντα. Τον Φεβρουάριο του 1972 πεθαίνει τραγουδώντας τη «Ρωμιοσύνη» μαζί με τον Αντ. Καλογιάννη και τους συνεργάτες του. Ο Διδίλης αγωνίστηκε και μόχθησε για την Ελληνική μουσική, το ελαφρό και λαϊκό τραγούδι. Τίμησε την Κοζάνη ως διακεκριμένος μουσικός σε πανελλήνιο και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Έχοντας έρθει σε επαφή με συγγενείς του και ανθρώπους του πολιτιστικού συλλόγου Αριστοτέλης έμαθα πως η κατοικία του Γιάννη Διδίλη ήταν στην οδό Λαζαράδων.
Η μοίρα θέλησε ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Γιάννης Διδιλης να είναι μαζί .Οι δυο τους συνεργάστηκαν σε όλα τα εμβληματικά καλλιτεχνικά έργα του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού.
«Το Canto General είναι αφιερωμένο στη μνήμη του μεγάλου φίλου μου και συνεργάτη Γιάννη Διδίλη, γιατί χωρίς αυτόν ίσως βρισκόταν ακόμα θαμμένο ανάμεσα στις μουσικές σημειώσεις που περιμένουν κάποιο χέρι να τις ανασύρει στο φως.» είπε ο Μίκης Θεοδωράκης συμπληρώνοντας «Έπρεπε να έχω κάποιον δίπλα μου που να γνωρίζει και να αγαπά τη μουσική μου καλύτερα κι από μένα. Κι αυτός δεν ήταν άλλος παρά ο Γιάννης Διδίλης».
Αφιερωμένο στην μνήμη του Γιάννη Διδίλη
Συνέντευξη του Μίκη Θεοδωράκη στον Νίκο Νικόλιζα (Περιοδικό «Επίκαιρα», τεύχος 2ο,)
Από όλους όσους συνεργαστήκατε, ποιος σας λείπει περισσότερο και γιατί;
Μίκη Θεοδωράκης: Ο Γιάννης Διδίλης, που υπήρξε η ψυχή της μουσικής μου στα χρόνια της πρώτης μου λαϊκής ορχήστρας, την εποχή που έθετα τα θεμέλια του έργου μου. Ήταν ένας πολύ επιτυχημένος συνθέτης τραγουδιών ελαφράς μουσικής. Σπουδαίος πιανίστας και ολοκληρωμένος μουσικός. Το θέρος του 1961 διηύθυνε την Ορχήστρα του στην Θεσσαλονίκη σε κάποιο μουσικό-χορευτικό κέντρο. Κάποια μέρα έδωσα συναυλία στον κινηματογράφο που βρισκόταν δίπλα στο κέντρο αυτό.
Τότε πρωτοάκουσε τη μουσική μου και την ίδια στιγμή εγκατέλειψε τη δουλειά του και τη μουσική του, μπήκε στο μικρό του αυτοκίνητο και άρχισε να μας ακολουθεί από πόλη σε πόλη. Έως ότου γνωριστήκαμε και έγινε όχι μόνο ο πιανίστας της ορχήστρας μας αλλά η ψυχή της μουσικής μου. Έφυγε πρόωρα κι αυτό μου κόστισε πολύ. Σαν ελάχιστο δείγμα της φιλίας και της ευγνωμοσύνης μου, του έχω αφιερώσει το “Canto General”.
Του Νίκου Λόλη:
Η ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΤΟΥ ΜΙΚΗ
Η συναυλία «λόγου και μουσικής» με το Κίνημα Πολιτισμού και Ειρήνης πραγματοποιήθηκε στην Κοζάνη το 1974. Όταν πήγαμε στο σινεμά, στη κεντρική πλατεία της πόλης , βλέπουμε πάνω στο πάλκο (σκηνή) 2 πιάνα. Αναρωτηθήκαμε γιατί δυο πιάνα; Θέλαμε μόνο ένα για τον Μίκη. Το δεύτερο λοιπόν πιάνο, ήταν επιθυμία του Μίκη να στηθεί στη σκηνή προς τιμήν του Γιάννη Διδίλη (που δεν ήταν πια στη ζωή) επί χρόνια πιανίστα στη ορχήστρα του και ενορχηστρωτή σε πολλά τραγούδια, ο οποίος καταγόταν από την Κοζάνη.
Ο Μίκης Θεοδωράκης μαζί με τον Γιάννη Διδίλη έφυγαν από την ζωή, αφήνοντας πίσω μία ανεκτίμητη παρακαταθήκη για την μουσική και την δημοκρατία. Από την Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν μέχρι τον Ζορμπά και την μελοποίηση του Ελύτη και του Νερούδα, κατήργησαν τα σύνορα με το μεγαλείο της μουσικής τους. Το Together τιμά την εμβληματική προσωπικότητα και το έργο του, Γιάννη Διδίλη, νιώθοντας τιμή που υπήρξε κομμάτι της πόλης.
Δίκαια η Κοζάνη διακρίνεται για τον πολιτισμό της, μιας και από εδώ ξεκίνησε η πρώτη συμφωνική ορχήστρα σ’ όλη την Ελλάδα και έχει μια από της πλουσιότερες βιβλιοθήκες καθώς και ωδεία με σπουδαίους καθηγητές, σπουδαίες χορωδίες, σπουδαίους μουσικούς, τραγουδιστές που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής ζωής της πόλης. Το μόνο που μένει είναι να κατορθώσουμε να τα ενώσουμε όλα αυτά για να δημιουργήσουμε την πιο δυνατή μορφή μουσικής μαγείας
