Η Dr. Anne Halliday Ewing Rassios (Δρ. Άννα Ράσιου), ήταν ένας άνθρωπος με απέραντες και πολυποίκιλες γνώσεις, ένας άνθρωπος γεμάτος πάθος με ό,τι καταπιανόταν, ένας άνθρωπος με ανεξάντλητη δημιουργικότητα, μια σταθερή πηγή καινοτόμων ιδεών, μεταδοτικής ενέργειας και αστείρευτου ενθουσιασμού. Πάντα απολάμβανε να βρίσκεται στην ύπαιθρο και να μελετά τα αγαπημένα της πετρώματα με φοιτητές, συνεργάτες και φίλους, ενώ είχε παρακινήσει με ισχυρά επιχειρήματα πολλούς διεθνούς φήμης γεωλόγους να διεξάγουν έρευνα στην Ελλάδα.
Με καταγωγή από το Los Angeles της Καλιφόρνια των ΗΠΑ, πατέρ αγεωλόγο πετρελαίων και μητέρα φιλόλογο, συγγραφέα και ποιήτρια, σπούδασε σε κορυφαία πανεπιστήμια του Τέξας και της Καλιφόρνια. Καθοδηγούμενη από τρεις διάσημους καθηγητές γεωεπιστημών της εποχής, ήρθε στην Ελλάδα στα μέσα της δεκαετίας του ’70 για να εκπονήσει την διδακτορική της διατριβή στην περιοχή του Βούρινου… τότε που οι γυναίκες δεν ήταν ευπρόσδεκτες στις πλατφόρμες ανόρυξης γεωτρήσεων πετρελαίου ή στα φρεάτια εξόρυξης στην Αμερική, τότε που ελάχιστες γυναίκες φορούσαν τζιν παντελόνια και οδηγούσαν αυτοκίνητο!
Από τις πρώτες μέρες ως υποψήφια διδάκτορας, γοητεύτηκε από την άγρια και όμορφη περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, αφιερώνοντας τη ζωή της στην αποκάλυψη των μυστηρίων της γεωλογικής της εξέλιξης. Ερωτεύθηκε τη χώρα, την Κοζάνη, τα Γρεβενά, τα πετρώματα και τον Αδάμο. Απέκτησαν έναν γιο, τον Μιχάλη και έμεινε για πάντα στα Γρεβενά, που αγαπούσε περισσότερο κι από τους Γρεβενιώτες. Σαν τίτλος ελληνικής ταινίας της, “Μια Αμερικάνα στα Γρεβενά”.
Την εποχή εκείνη τα γεωλογικά τμήματα των πανεπιστημίων της χώρας βρίσκονταν σε νηπιακή ηλικία και η παρουσία της Άννας στο ελληνικό γεωλογικό γίγνεσθαι ήταν καταλυτική. Με το στέρεο, ευρύ γνωστικό της υπόβαθρο και το πλεονέκτημα της μητρικής γλώσσας, μετέφερε και μεταλαμπάδευσε σε φοιτητές και συναδέλφους αυστηρή επιστημονική γνώση και τους εμφύσησε τη δύναμη της ερμηνείας σε επίπεδο πρωτόγνωρο για την ξεχασμένη ελληνική επαρχία της εποχής εκείνης. Αποτέλεσε ένα πραγματικό κέντρο σκέψης που γύρω του περιστράφηκαν πολλά προγράμματα βασικής και εφαρμοσμένης γεωλογικής έρευνας σπουδαίας οικονομικής σημασίας για τη χώρα. Από το 1984 έως το 2021, εργαζόταν στο Ινστιτούτο Γεωλογικών Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) – Παράρτημα της Κοζάνης, με κύριο αντικείμενο την κοιτασματολογία χρωμιτών, κατατάσσοντάς τη στους κορυφαίους επιστήμονες διεθνώς. Ταυτισμένο το όνομά της με τους οφιόλιθους, τον Βούρινο, το Χρώμιο, τη Σκούμτσα, τη Βάλια Κάλντα, τη Ντραμάλα κ.α.
Οι δραστηριότητές της όμως δεν περιορίστηκαν μόνο σε αυτά. Οργάνωσε στην περιοχή πολλά επιστημονικά συνέδρια παγκόσμιου και μη βεληνεκούς, κάνοντας τον τόπο γνωστό στον κόσμο και φέρνοντας αίγλη. Γινόταν ένα με κάθε μαθητή ή φοιτητή που ερχόταν στην περιοχή να μάθει για τη γεωλογία, με τον ίδιο ζήλο κάθε φορά, ακόμη κι όταν δεν τη βοηθούσαν πολύ τα πόδια της. Δε φοβόταν αν θα «τσαλακωθεί» η εικόνα της Δρ. Ράσιου. Το βουνό και η φωτογράφηση τοπίων και πετρωμάτων της έδιναν πνοή, ζωντάνια, έμπνευση. Εξερευνούσε αδιάκοπα, εμπλούτιζε συνεχώς τις γνώσεις της, ήθελε να μαθαίνει για την ελληνική ιστορία, τα έθιμα και τον πολιτισμό.
Η Άννα ήταν μια αφηγήτρια, που αγαπούσε τη μυθολογία, τους θρύλους και τη λαογραφία. Μπορούσε πάντα να βρει την αλήθεια και τη σοφία στον μύθο. Επίσης, ένας κλάδος που τη γοήτευσε ιδιαίτερα ήταν η γεωμυθολογία, η σύνδεση δηλαδή της γεωλογικής, γεωγραφικής, κλιματικής και πολιτιστικής εξέλιξης με τους μύθους και τις αρχαίες παραδόσεις που αναφέρονται σε αυτή. Εξάλλου, οι δικές της περιπέτειες στην Ελλάδα ήταν σαν κάτι βγαλμένο από μυθιστόρημα περιπέτειας και της άρεσε περισσότερο από κάθε τι άλλο να εξιστορείτα προσωπικά της βιώματα στους ανθρώπους, πάντα με το μοναδικό Γρεβενιώτικο-Αμερικάνικο στυλ της. Με τον δικό της τρόπο έγραφε επίσης τα μυθιστορήματά της, με τελευταίο το «Ορλιακάδα».
Εδώ και πολλά χρόνια, το μεγαλύτερο όνειρό της ήταν να μοιραστεί με τον κόσμο τις ιστορίες της Δυτικής Μακεδονίας. Στο διορατικό και αντισυμβατικό μυαλό της, η ιστορία της γης της Δυτικής Μακεδονίας, ήταν ένα ατελείωτο έπος, το οποίο ξεκίνησε πριν από ένα δισεκατομμύριο χρόνια με τις κινήσεις των τεκτονικών πλακών και τη διάρρηξη της μοναδικής ηπείρου, της Παγγαίας, ακολούθησε η γέννηση ενός μεγάλου ωκεανού, της Τηθύος, ο οποίος τελικά καταστράφηκε. Οι ήπειροι συγκρούστηκαν, οι παγετώνες λάξευσαν τις βουνοκορφές, γιγάντια πλάσματα περιπλανήθηκαν στη Γη και εξαφανίστηκαν. Και πάλι, δεν στάθηκε μόνο στη γεωλογία. Είχε αντιληφθεί και ερμήνευσε με το δικό της τρόπο, πώς η γεωλογία είχε διαμορφώσει την εξέλιξη του ανθρώπου στη περιοχή, από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα. Επέμενε πεισματικά και ακούραστα να ρίξει τα φώτα της δημοσιότητας σε αυτό το απομακρυσμένο και συχνά παραμελημένο μέρος της Ελλάδας, το οποίο είναι πολύ μακριά — γεωγραφικά, πολιτιστικά και οικονομικά – από τους φημισμένους νησιωτικούς προορισμούς αυτής της χώρας.
Λίγο πριν το 2014, συνέλαβε και υλοποίησε με την ομάδα της την ιδέα του περίφημου Γεωπάρκου Γρεβενών-Κοζάνης, ελπίζοντας να πραγματοποιηθεί έτσι το όνειρό της. Ήθελε να δει την ιδιαίτερη περιοχή που αγάπησε, πίστεψε και δούλεψε να αναγνωρίζεται διεθνώς από την UNESCO, ενταγμένη σε ένα Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων. Πίστευε έτσι, πως θα προωθούνταν η επιστημονική έρευνα και η εκπαίδευση, πως θα διατηρούνταν και θα προστατεύονταν η εξαιρετική γεωκληρονομιά της περιοχής και πως θα δημιουργούνταν ένας σημαντικός πόλος έλξης τουρισμού για την περιοχή με την ανάπτυξη θέσεων εργασίας. Το κατάφεραν!
Το 2021, το όνειρό της πραγματοποιήθηκε. Το Γεωπάρκο Γρεβενών-Κοζάνης εντάσσετε πλέον στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO, με την Άννα να αποτελεί την ψυχή του Γεωπάρκου. Δεν πρόλαβε όμως να το χαρεί, βιάστηκε να φύγει. Για το Γεωπάρκο της μιλούσε μέχρι και την τελευταία στιγμή, δίνοντας τις κατευθύνσεις της και καταθέτοντας τις ιδέες της.
Η Άννα ήταν μία πολυσχιδής προσωπικότητα με τεράστια προσφορά στη χώρα και στον τόπο. Τη λατρέψαμε για το χαμόγελό της, τη γλυκιά συμπεριφορά της, την ικανότητά της να μας μετασχηματίζει σε ικανότερους επιστήμονες και καλύτερους ανθρώπους. Μόλις ένας μήνας πέρασε που μας άφησε και μας λείπει βαθύτατα.
Αποτελεί όμως χρέος μας να συνεχίσουμε το έργο της, όπως μας έμαθε τόσα χρόνια, ακολουθώντας ένα από τα αγαπημένα της αποφθέγματα του Αμερικανού συγγραφέα, LouisL’Amour: «Θα έρθει μια στιγμή που θα πιστεύεις ότι όλα έχουν τελειώσει. Ωστόσο, αυτή θα είναι η αρχή». Η Άννα ή Άννυ ή Δρ. Ράσιου ή Αμερικάνα μπορεί να μας άφησε, αλλά η ιστορία, τα όνειρα και η δουλειά της μόλις ξεκινούν.
Με αγάπη,
Τα «γεωλογικά» σου κορίτσια, Άννα Μπατσή & Ντίνα Γκίκα,
Ο συνάδελφος, συνεργάτης και φίλος Δημήτρης Κωστόπουλος, καθηγητής Γεωλογίας ΕΚΠΑ
