Η Δίκαιη Μετάβαση αποτελεί σήμερα έναν από τους πιο κρίσιμους πυλώνες της ευρωπαϊκής πολιτικής για το κλίμα και την περιφερειακή ανάπτυξη. Καθώς η Ευρώπη επιταχύνει τη μετάβαση προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία, οι περιφέρειες που εξαρτώνται από τον άνθρακα, τον λιγνίτη ή άλλες ενεργοβόρες δραστηριότητες καλούνται να επαναπροσδιορίσουν το παραγωγικό και κοινωνικό τους μοντέλο.
Η συνάντηση της Just Transition Platform, που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2025, ανέδειξε βασικούς άξονες πολιτικής και εφαρμογής της Δίκαιης Μετάβασης, δίνοντας έμφαση όχι μόνο στη χρηματοδότηση, αλλά και στην κοινωνική διάσταση, τη χρήση δεδομένων και τον ρόλο της επικοινωνίας στη διαμόρφωση εμπιστοσύνης.
Ο ρόλος του Just Transition Fund στη χρηματοδότηση δομικών μεταρρυθμίσεων
Το Just Transition Fund (JTF) αποτελεί το βασικό χρηματοδοτικό εργαλείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη στήριξη των περιφερειών που πλήττονται περισσότερο από την ενεργειακή και βιομηχανική μετάβαση. Ο ρόλος του ξεπερνά την απλή οικονομική ενίσχυση, καθώς στοχεύει στη χρηματοδότηση δομικών μεταρρυθμίσεων που αλλάζουν τον αναπτυξιακό προσανατολισμό των περιοχών.
Μέσω του JTF, ενισχύονται επενδύσεις σε νέες οικονομικές δραστηριότητες, προγράμματα επανεκπαίδευσης και αναβάθμισης δεξιοτήτων, καθώς και δράσεις που ενδυναμώνουν τη θεσμική ικανότητα των τοπικών και περιφερειακών φορέων. Στόχος είναι η μετάβαση να είναι βιώσιμη, μακροπρόθεσμη και κοινωνικά ισορροπημένη.
Μετατροπή της περιφερειακής οικονομίας με επενδύσεις σε καθαρές τεχνολογίες
Η Δίκαιη Μετάβαση συνδέεται άρρηκτα με τη μετατροπή της περιφερειακής οικονομίας μέσα από επενδύσεις σε καθαρές και καινοτόμες τεχνολογίες. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η πράσινη βιομηχανία, η κυκλική οικονομία και οι ψηφιακές εφαρμογές χαμηλού περιβαλλοντικού αποτυπώματος αποτελούν βασικούς άξονες αυτής της νέας αναπτυξιακής κατεύθυνσης.
Οι επενδύσεις αυτές δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας, ενισχύουν την επιχειρηματικότητα και συμβάλλουν στη διαφοροποίηση της τοπικής οικονομίας, μειώνοντας την εξάρτηση από μονοδιάστατα παραγωγικά μοντέλα του παρελθόντος.
Η χρήση δεδομένων και αξιολόγησης πολιτικών για καλύτερη στήριξη
Η αποτελεσματική εφαρμογή της Δίκαιης Μετάβασης απαιτεί τεκμηριωμένες πολιτικές. Η συλλογή και ανάλυση δεδομένων, καθώς και η συστηματική αξιολόγηση των παρεμβάσεων, επιτρέπουν την καλύτερη κατανόηση των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων της μετάβασης.
Η χρήση εργαλείων παρακολούθησης και αξιολόγησης ενισχύει τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και τη δυνατότητα προσαρμογής των πολιτικών στις πραγματικές ανάγκες των περιφερειών, συμβάλλοντας σε πιο στοχευμένη και αποτελεσματική στήριξη.
Κοινωνική δικαιοσύνη και ανθεκτικότητα στις μεταβάσεις
Στον πυρήνα της Δίκαιης Μετάβασης βρίσκεται η κοινωνική δικαιοσύνη. Η μετάβαση προς μια πράσινη οικονομία δεν μπορεί να είναι επιτυχής αν αφήνει πίσω εργαζόμενους, τοπικές κοινωνίες ή ευάλωτες ομάδες.
Η ενίσχυση της κοινωνικής ανθεκτικότητας περιλαμβάνει πολιτικές απασχόλησης, κοινωνικής προστασίας, επανεκπαίδευσης και ενεργής συμμετοχής των πολιτών. Η μετάβαση οφείλει να λειτουργεί ως μοχλός κοινωνικής συνοχής και όχι ως παράγοντας νέων ανισοτήτων.
Η επικοινωνία ως εργαλείο εμπιστοσύνης και αποδοχής των αλλαγών
Η επικοινωνία αναγνωρίζεται ως καθοριστικός παράγοντας επιτυχίας της Δίκαιης Μετάβασης. Η σαφής, έγκαιρη και συμμετοχική ενημέρωση των πολιτών συμβάλλει στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης και στη διαμόρφωση κοινωνικής αποδοχής των αλλαγών.
Η επικοινωνία δεν περιορίζεται στην ενημέρωση, αλλά περιλαμβάνει τον διάλογο και τη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των πολιτικών, ενισχύοντας τη δημοκρατική νομιμοποίηση της μετάβασης.
Με πληροφορίες
European Commission – DG REGIO
Just Transition Platform Meeting, Οκτώβριος 2025
https://ec.europa.eu/regional_policy/whats-new/conferences/just-transition-platform-meeting-october-2025_en
