Της Halina Jagielska
Διαμορφώνοντας ένα δίκαιο ενεργειακό μέλλον με την ενεργή συμμετοχή των νέων
Οι νέοι βρίσκονται στο επίκεντρο της ενεργειακής μετάβασης, όχι μόνο ως η γενιά που θα βιώσει τις συνέπειες των επιλογών του σήμερα, αλλά και ως βασικοί συντελεστές που μπορούν να οδηγήσουν την αλλαγή. Παρότι η συμμετοχή τους είναι κρίσιμη για μια δίκαιη και αποτελεσματική μετάβαση, οι νέοι συχνά παραμένουν αόρατοι στις πολιτικές για την ενέργεια.
Στην Ευρώπη, εμφανίζονται από τη βάση καινοτόμες δράσεις που εμπλέκουν νέους και νέες, αποδεικνύοντας ότι δεν είναι απλοί αποδέκτες πολιτικών αλλά ενεργοί συμμετέχοντες. Ωστόσο, οικονομικά και θεσμικά εμπόδια εμποδίζουν τη συμμετοχή τους. Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι η νέα γενιά δε μένει στο περιθώριο αλλά ενδυναμώνεται ουσιαστικά;
Οι νέοι ως ευάλωτη ενεργειακή ομάδα
Οι νέοι αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες προκλήσεις στην πρόσβαση σε προσιτή και βιώσιμη ενέργεια. Όπως επισημαίνει το European Youth Energy Network (EYEN), πολλοί ζουν με περιορισμένα εισοδήματα σε ενοικιαζόμενες κατοικίες χωρίς μέτρα ενεργειακής απόδοσης. Παρόλο που επηρεάζονται δυσανάλογα από την ενεργειακή φτώχεια, δεν αναγνωρίζονται επισήμως ως «ευάλωτη κατηγορία» ούτε στην Ε.Ε. ούτε στις περισσότερες εθνικές πολιτικές.
Ένα βασικό εμπόδιο είναι το υψηλό αρχικό κόστος συμμετοχής σε ενεργειακές κοινότητες. Σε αρκετές χώρες, οι νέοι αδυνατούν να ανταποκριθούν στις οικονομικές απαιτήσεις για να συμμετάσχουν, χωρίς στήριξη όπως επιδοτήσεις ή ευνοϊκά δάνεια. Παράλληλα, το θεσμικό πλαίσιο σε πολλές περιπτώσεις δεν επιτρέπει στους ενοικιαστές να επωφεληθούν από ενεργειακές αναβαθμίσεις, ενώ οι ιδιοκτήτες δεν έχουν κίνητρα να επενδύσουν.
Για να ξεπεραστούν αυτά τα εμπόδια, απαιτείται αναγνώριση της νεολαίας ως ιδιαίτερα ευάλωτης ενεργειακής ομάδας και ανάλογες πολιτικές παρεμβάσεις.
Παραδείγματα καλών πρακτικών
Παρά τις δυσκολίες, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες καταγράφονται παραδείγματα ενεργητικής συμμετοχής των νέων στην ενεργειακή μετάβαση:
- Ελλάδα: Ο συνεταιρισμός Electra Energy Cooperative προσφέρει νομική και τεχνική υποστήριξη σε ενεργειακές κοινότητες. Αν και δεν απευθύνεται αποκλειστικά σε νέους, προσελκύει σημαντικό ποσοστό λόγω του ενδιαφέροντός τους για την κλιματική κρίση. Ωστόσο, η συμμετοχή απαιτεί επένδυση €1.500–€3.500, ένα σοβαρό εμπόδιο για πολλούς νέους.
- Πολωνία: Η συνεταιριστική startup CoopTech Hub υποστηρίζει τη δημιουργία ενεργειακών κοινοτήτων παρέχοντας ρυθμιστική και επιχειρηματική καθοδήγηση. Παρότι οι πολιτικές περιορίζουν τη συμμετοχή τρίτων, η πρωτοβουλία αξιοποιεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να προσεγγίσει νέους καταναλωτές.
- Πορτογαλία: Ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Just a Change ανακαινίζει σπίτια ατόμων που ζουν σε ενεργειακή φτώχεια με τη συμμετοχή 2.000 εθελοντών ετησίως — κυρίως νέων. Μέσα από τη δράση, οι νέοι αποκτούν πρακτικές εμπειρίες και ευαισθητοποιούνται γύρω από το ζήτημα της ενεργειακής φτώχειας, ενισχύοντας παράλληλα την ανθεκτικότητα των κοινοτήτων.
Τα παραδείγματα αυτά αποδεικνύουν πως όταν αρθούν τα χρηματοδοτικά και θεσμικά εμπόδια, οι νέοι μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στην ενεργειακή μετάβαση.
Πολιτικές συστάσεις για την ενδυνάμωση των νέων
Η Ομάδα Εργασίας Νέων Ενεργειακών Καταναλωτών (YEC Task Force) του EYEN προτείνει τις παρακάτω παρεμβάσεις πολιτικής:
- Αναγνώριση της νεολαίας ως ευάλωτης ομάδας στις ενεργειακές πολιτικές, με στόχο την άρση οικονομικών και δομικών φραγμών.
- Επέκταση των χρηματοδοτικών μηχανισμών (επιδότηση ενοικιαστών, απλουστευμένη πρόσβαση σε ενεργειακές κοινότητες).
- Διασφάλιση συμμετοχής των νέων στη λήψη αποφάσεων σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
- Ενίσχυση της εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης ώστε οι νέοι να αποκτήσουν τις δεξιότητες για ουσιαστική συμμετοχή.
- Προώθηση χωρίς αποκλεισμούς ενεργειακών κοινοτήτων με στήριξη σε συνεργατικά σχήματα συμμετοχής.
Για μια δίκαιη και συμμετοχική μετάβαση
Καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαμορφώνει την ατζέντα της για τα επόμενα χρόνια, είναι αναγκαίο να αναγνωριστεί ότι οι νέοι δεν είναι απλώς μελλοντικοί καταναλωτές ενέργειας — είναι ήδη φορείς αλλαγής. Η επένδυση στη συμμετοχή τους είναι απαραίτητη για να αποφευχθεί η κοινωνική αντίδραση που προκαλείται όταν οι πολιτικές αγνοούν τις ανάγκες και τις φωνές τους.
Πληροφορίες
Η Halina Jagielska είναι υπεύθυνη της Ομάδας Εργασίας Νέων Ενεργειακών Καταναλωτών του EYEN. Η ομάδα διεξάγει έρευνες, χαρτογραφεί εμπειρίες και συμμετέχει ενεργά σε διαλόγους πολιτικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το έργο της αποσκοπεί στην ενίσχυση της φωνής των νέων στις πολιτικές ενέργειας και στην καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας μέσα από πρακτικές και συμμετοχικές δράσεις.
