Ηλίας Τολιάδης | Ο καλλιτέχνης νομάς

Ο Ηλίας Τολιάδης κάνει αυτό που αγαπά και ζει με αυτό μέσα από αυτό. Με όχημα την Τέχνη. Συνδέει την κριτική θεωρία, την αφήγηση και την δημιουργία. Ο Ηλίας είναι ο μετανάστης-καλλιτέχνης που περιηγείται νομαδικά, που επιστρέφει και ψάχνει ένα «ξέφωτο» όπου θα συναντήσει ανθρώπους για να θυμηθούνε πως ήτανε και πως φτιάχνονταν τα σκαμνάκια των παλιότερων χρόνων. Η έρευνα του για τον μετανάστη ξεκίνησε με την κατασκευή μικρών σκαμνιών που έμαθε μικρός από ένα μαραγκό τον κ. Χρήστο Χατζόπουλο στο χωρίο του, την Δαμασκηνιά Βοΐου. Αυτά τα σκαμνάκια του έδωσαν το έδαφος μέσα από εγκαταστάσεις και από διαλόγους με ανθρώπους να ξεκινήσει πιο συστηματικά την αφήγηση με την ζωγραφική. Έτσι συναντάει γραμμές και δημιουργεί χρώμα. Έτσι γεφυρώνει το διαφορετικό και έτσι δημιουργεί ένα σημείο συνάντησης που θα κάτσουμε και θα πούμε τις ιστορίες μας…. Πως αλλιώς; μας λέει.

Τι σε κάνει να ταξιδεύεις, τι ψάχνεις, πόσο μένεις;

Όταν βγεις από την πόρτα του σπιτιού σου για να φύγεις για πρώτη φορά αρχίζει το ταξίδι μαζί με μια αόριστη αρχικά πεποίθηση ότι κάπου αλλού έχουν κάνει καλά αυτό που ψάχνεις να κάνεις ότι και να είναι αυτό και θες να το δεις να μάθεις. Στη συνέχεια όταν πια έχεις αρχίσει να ταξιδεύεις έρχεται η αγάπη για γνώση που μόνο το ταξίδι στη δίνει. Ψάχνω συνανθρώπους, διαφορετικούς με άλλες συνήθειες, γειτονιές ξεχασμένες, ζωντανούς οικισμούς, παράξενα απομονωμένα τοπία και μεριές του κόσμου εκεί έξω, άλλες γεύσεις άλλα αρώματα και μυρωδιές και ήχους, μια άλλη ομορφιά. Ιδανικά αν με κεντριστεί ένας τόπος μένω 3 μήνες να αφουγκραστώ καλύτερα και αν έχει και άλλο να δώσει ιδανικά μια χρονιά, αλλά ο ρυθμός είναι ο της νομαδικής περιπλάνησης. Ουτοπικά ψάχνω ένα τόπο που θα πω: Εδώ είναι δεν ξαναφεύγω! αλλά μόνο λιμάνια και ξέφωτα βρήκα μέχρι τώρα.

Πως ταιριάζεις το “επάγγελμα” του ζωγράφου με την ψυχοσύνθεση του μετανάστη;

Δεν υπήρχε τέτοιο ακριβώς ερώτημα όταν ξεκίνησε αυτή η έρευνα. Το βασικό ήταν να κάνω την δουλειά μου εκεί που πάω γιατί για να την δυναμώσω πήγαινα ούτως η άλλως. Δηλαδή για εμένα πάντα η ζωγραφική ήταν το επάγγελμα μου και θεωρώ το εαυτό μου τυχερό που συνάντησα ανθρώπους που με στήριξαν σε αυτή την επιλογή. Υπάρχει επίσης μια σημαντική παράμετρος, όταν είσαι εκεί αλλού είναι τόσα πολλά και σημαντικά αυτά που καθημερινά σε πλουτίζουν που αυτόματα τρέφουν και τη ζωγραφική δράση. Αλλάζεις και είναι σημαντικό να αλλάζεις μαζί με αυτό που αγαπάς να ασχολείσαι έτσι γίνεσαι πιο αυτάρκης πιο ανθεκτικός, πιο αυθεντικός, αλλιώς μπορεί να καταντήσεις πολύ ευάλωτος και υποχείριο.Είναι τεράστια η συζήτηση αυτή και πραγματικά βοηθά στο γεφύρωμα της διαφορετικότητας.

Πως συνδέεις την κριτική θεωρία, την αφήγηση και την δημιουργία ;

Το διάβασμα είναι από τις πιο υγιείς πράξεις και δεν επιτρέπει στα προφορικά στερεότυπα να εισέρθουν, σε θωρακίζει, γιατί απλά εσύ ξέρεις αν και πόσο έχεις πραγματικά διαβάσει και αν κοροϊδεύεις τον εαυτό σου η όχι. Η θεωρία σου κερδίζει χρόνο και σε απαλλάσσει από αχρείαστο κόπο, σε προστατεύει από φθορά και σου δίνει μια σιγουριά να τολμήσεις την αρχή της αφήγησης σου να είσαι πιο ειλικρινής κατά συνέπεια ελευθερώνει την δημιουργικότητα.. Δεν είναι ακριβώς μια σχέση μεταξύ τους στη σειρά αλλά έχει και πιο οργανικό χαρακτήρα και δεν είναι πανάκια αλλά ένας τρόπος μια μέθοδος.

Τι σε οδήγησε να ασχοληθείς και να διεξάγεις έρευνα για τον καλλιτέχνη μετανάστη;

Ουσιαστική ερώτηση! Δεν είναι μόνο ένα πράγμα. Σίγουρα όταν κατάλαβα την σημασία του να κάνεις κάτι που αγαπάς και να ζεις από αυτό και με αυτό,που για μένα ήταν και είναι η ζωγραφική, θεώρησα ότι πρέπει να το δω και σε άλλα περιβάλλοντα και κατά συνέπεια ότι μπορώ να ερευνήσω και να καταγράψω κάποια πράγματα αντανακλώντας και προσωπικά βιώματα. Όσο προχωράς ανακαλύπτεις και η έρευνα μεστώνει αποκτώντας οντότητα όλο και πιο πολύ εμφανίζοντας πτυχές που ούτε φανταζόσουν και εκεί νοιώθεις ότι είναι και μια εύθηνη να κάνεις κάτι για αυτό μιας και είσαι πια εκεί στον άλλο τόπο. Γίνεται όλο και πιο πραγματικό σε κάνει καλύτερο και πιο συνεπή άνθρωπο, λιγότερο εγωιστή άρα και όλο και πιο κατάλληλο άνθρωπο να κάνεις έρευνα. Εκεί είναι που αρχίζεις να καταλαβαίνεις ότι πρέπει να αποκτήσεις εργαλεία για αυτό πού είναι το σωστό γράψιμο για αυτή τη δουλειά και τότε μετεκπαιδεύεσαι. Μετά την μετεκπαίδευση δεν έχει επιστροφή ανήκεις πια σε μία ουσιαστική νέα κοινότητα με μεγαλύτερη κοινωνική ευθύνη, πιο ανθρωπολογική, που επίσης με χαρά ανακαλύπτεις ότι χωράς και σαν ζωγράφος. Γίνεται οργανική πια η σχέση και καταλαβαίνεις και το τέλος των συνόρων που είναι λυτρωτικό. Αλλά είναι πολύ μεγάλη συζήτηση αυτή και δεν έχει τέλος όπως και η έρευνα.

Που βάζεις τον εαυτό σου μέσα στο παγκόσμιο τοπίο της τέχνης. Υπάρχουν σύνορα.

Όπωςαναφέρειη αμερικανίδα τεχνοκριτικός, επιμελήτριακαι ακτιβίστρια LucyLippard“βλέπωωςαποτελεσματικήτέχνησαναυτήπουπροσφέρειέναόχημαγιανααντιλαμβάνεταικαινακατανοείτεκάθεπτυχήτηςζωής, απόάμεση κοινωνική αλλαγή, σε μεταφορές συναισθημάτων και αντιδράσεων, μέχρι τις πιο αφηρημένες αντιλήψεις μέσα σε οπτικές φόρμες”. Για να αποκτήσει αυτό υπόσταση για εμένα το ζητούμενο είναι ένας κοσμοπολιτισμός για την επίτευξη μια συνθήκης που να επιτρέπει την αποδοχή και την συνύπαρξη με το διαφορετικό άρα υπό αυτό το πρίσμα τα όποια σύνορα μάλλον είναι περιοριστικά. Ούτως η άλλως το τι είναι το σύνολο εντός συνόρων σήμερα είναι διαφορετικό από το χτες και θα αλλάξει αύριο. Το χωριό μου δεν έχει τις ίδιες γειτονιές πια μιας και δεν έχει τους ίδιους ανθρώπους, άλλαξαν οι συνήθειες και τα σπίτια, τα μέρη που παίζουν τα παιδιά αλλά και τα παιχνίδια αυτών και δεν έχει πια σχολείο, άρα έχουν αλλάξει και τα όρια του. Για μένα ο παγκόσμιος χάρτης εμπεριέχει και τις μνήμες είναι και αυτά ένας τόπος. Επίσης εμπεριέχει και τα τοπία τα καινούρια που γνώρισα μεγαλύτερος που αλλάξανε κατά την επίσκεψη και παραμονή μου εκεί. Γεια παράδειγμα το Λονδίνο το πρόλαβα πριν την TateModern και έζησα αυτή την αλλαγή οπότε το νοιώθω και τόπο μου, με την έννοια ότι με νοιάζει να είναι καλά να βελτιώνεται να αγαπιέται, όταν πάω είτε στο χωριό είτε κάτω από το ποτάμι στην Tate μια γλύκα με πλημυρίζει και μου υπενθυμίζει ότι πρέπει αυτό που διάλεξα να κάνω να συνεχίζω να το κάνω καλά με ότι συνεπάγεται αυτό.

Ποια είναι η δική σου καθημερινή ειλικρινής πράξη στη ζωγραφική;

Ξεκινάει με τον σχεδιασμό, οπωσδήποτε πρέπει να βγει ένα σχέδιο μέσα από αρκετά που θα προχωρήσει λιγάκι την όλη δουλειά πιο μπροστά. Και ανάλογα με την περίοδο και τις δεσμεύσεις παρουσίασης και παραγγελιών οπωσδήποτε και μια πράξη χρωματισμού, μια ακουαρέλα που θα τελειώσει μια και έξω πάντα, η δουλειά με λάδι ή ακρυλικό που να αρχίσει συνεχίζεται και την επόμενη μέρα. Και στη συνέχεια διάβασμα σε σχέση με την ζωγραφική, καθημερινά.

Προϋποθέτει κάτι η καλλιτεχνική δημιουργία;

Υγεία, οικονομική ανταμοιβή από την ίδια την τέχνη στις κοινωνίες που ζούμε,ρυθμό, συγκέντρωση, πειθαρχία, εργατικότητα, απλότητα, κοινωνική ανησυχία, άσκηση, έγνοια, υπομονή, επιμονή, αντοχές στις εξωτερικές πιέσεις και στην εκάστοτε μοναχικότητα, καθαρό μυαλό, καλή τεχνική και συντήρηση αυτής, αγάπη για την τέχνη που έχει γίνει και για αυτή που θα γίνει. Επίσης στο βαθμό που όλοι θεωρούμε την τέχνη συνυφασμένη με την έννοια της φόρμαςπροϋποθέτει και την ύπαρξη και μιας άλλης πραγματικότητας διαφορετικής, όπως αναφέρει ο Bourriaud.“Η φόρμα μπορεί να έρθειμόνο γύρω από την συνάντηση μεταξύ δύο επιπέδων πραγματικότητας. (Μιλώντας) Για την ομοιογένεια δεν παράγει εικόνες: παράγει το οπτικό, να το πούμε αλλιώς, “κυκλικές πληροφορίες”, κατάκάποιοτρόποπροϋποθέτειτηνσυνύπαρξημετοδιαφορετικό.

Πόσο βασική είναι για σένα η ανθρώπινη συνύπαρξη;

Αυτό το είπε ο Αριστοτέλης “ο άνθρωπος είναι ον φύσει κοινωνικό και πολιτικό. Αυτός που μπορεί να ζήσει μακριά απ’ τις ανθρώπινες κοινωνίες είναι είτε θηρίο είτε θεός”(Παπαθανασίου).Χωρίς την ανθρώπινη συνύπαρξη σε οποιαδήποτε μορφή της δεν υπάρχει πιθανότηταπαραγωγής τέχνης, τα άλλα είναι ανούσια και αχρείαστα, μη κοινωνικά.

Η ένταξη σου σε άλλες κοινωνίες σου δημιουργεί μια μορφή λύτρωσης; Ποια ίχνη σου αφήνει η νομαδική σου περιήγηση;

Λύτρωση δεν θα το έλεγα ακριβώς είναι περισσότερο μια συνθήκη που βοηθάει στο να συνεχίζω να κάνω αυτό που κάνω πιο αναζωογονημένα σε πιο υγιή περιβάλλοντα κατά συνθήκη. Ίχνη όπως καινούριες μνήμες μέσα από ανθρώπους που κάναμε πράματα μαζί,σε άλλους τόπους σε άλλο φως. Ίχνη μέσα λοιπόν από σημάδια που άφησε το άλλο αυτό φώς που είναι πια αναγνωρίσιμα και σε σπρώχνουν στον επόμενο τόπο σε κρατάνε νομάδα αλλά σου επιβάλουν και να αλλάζεις το χαρακτήρα του νομαδικού τόπου την επόμενη φορά, να τον ξαναοργανώσεις.

Πώς ήταν και πώς φτιάχνονταν τα σκαμνάκια των παλιότερων χρόνων. Πως είναι και πως φτιάχνονται σήμερα;

Υπέροχη ερώτηση! Πιο παλιά ήταν οργανικά ανήκαν εκεί που φτιαχνόταν μέσα από την χρήση τους, είχαν τόπο. Σήμερα καταλήγουν διακοσμητικά και φτιάχνονται πολλές φορές ως τέτοια, εμένα αυτά που φτιάχνω με νοιάζει να αντέχουν και να χρησιμοποιούνται, ο χαρακτήρας τους να είναι και παραμένει κυρίως λειτουργικός, να ξεκουράζει τους ανθρώπους και να τους φέρνει και πιο κοντά.

Πως είναι ο Ηλίας Τολιάδης όταν δε ζωγραφίζει;

Προσπαθεί να είναι μεθοδικός και συνεπείς με την καθημερινότητα, να συμμετέχει στα κοινά, να είναι καλός φίλος και πιο κοινωνικός να ακούει τι λένε οι άλλοι έξω από το χώρο τον πιο προσωπικό.]