Είναι από τα μέρη που είναι συνδεδεμένα με την παιδική σου ηλικία. Οι κυριακάτικες βόλτες στα ψηλά της Κοζάνης. Μνήμες βγαλμένες από ελληνικό κινηματογράφο σε ασπρόμαυρη τηλεόραση. Κάτι σαν το ένδοξο Λαγονήσι της Αττικής με την στόφα της Φίνος Φιλμ.
Οι πλαστικές καρέκλες εκεί στον λόφο του Ξενία μαζί με τα τραπέζια και το γκαρσόνι με το λευκό πουκάμισο να σου σερβίρει τις επιθυμίες σου! Τον χειμώνα, φιλόξενος χώρος με την χιονισμένη πόλη να χάνεται στο λευκό χρώμα της θέας αλλά και το καλοκαίρι στην αυλή με την πορτοκαλάδα στο χέρι να τρέχεις μέσα στα μονοπάτια του Ξενία!
Γενιές και γενιές μεγάλωσαν με το ξενοδοχείο Ξενία στον λόφο της Κοζάνης. Όλοι έχουν και μια ιστορία να αφηγηθούν. Από το ερωτικό καυγαδάκι της νιότης μέχρι την οικογενειακή συνάθροιση της Κυριακής, ο Ξενίας συντρόφευε πάντα τη ζωή των Κοζανιτών.
Είναι κι αυτό το δρομάκι που από τις φωνές της παρουσίας ήρθε στην βουβαμάρα του σήμερα! Σα να περνάς από εγκαταλελειμμένο χωριουδάκι και μετράς τα βήματα μέχρι να φτάσεις στην οχλαγωγία! Από την κάτω μεριά του δρόμου το θεατράκι που φιλοξενούσε τη νεολαία της πόλης με την καλύτερη θέα μέχρι τη λίμνη Πολυφύτου και τα Πιέρια όρη. Ένα μέρος εφησυχασμού και προβληματισμού στην εφηβεία. Οι μεταμεσονύχτιες συζητήσεις ξυπνούσαν πολλές φορές τα φαντάσματα του Ξενία. Κατεβαίνοντας τα σκαλιά η Αγία Άννα, το αποκούμπι για να πιείς νερό μετά την πολύωρη συζήτηση με τους φίλους σου. Και εκεί η εγκατάλειψη είναι εμφανής και δημιουργεί θυμό.
Μιλώντας με τον Κ.Λ εργαζόμενος κάπου στο 1992 μου αναφέρει χαρακτηριστικά «το ξενοδοχείο μας ήταν διαφήμιση για τον τόπο μας. Όλη η Κοζάνη περνούσε από εδώ! Γλέντια, χοροί και δεξιώσεις, όλα εδώ γινόντουσαν. Τα παλιά χρόνια οι σχέσεις των ανθρώπων ήταν διαφορετικές, όχι όπως σήμερα. Στην καφετέρια του ξενοδοχείου μόνο γέλια άκουγες και τραγούδι».
Καταλαβαίνω την συγκίνηση που νιώθει μιλώντας για το «δεύτερο σπίτι του» όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και συνεχίζουμε την αναδρομή στα χρόνια που ο Ξενίας ήταν περίλαμπρος.
«Είχαμε επισκέπτες από όλη την Ελλάδα. Τα ξενοδοχεία Ξενία ήταν φημισμένα τότε! Ο κόσμος που ερχόταν σε εμάς ενθουσιαζόταν από το πράσινο και τη θέα. Άλλαξε πολύ η Κοζάνη και με στεναχωρεί αυτό. Ο Ξενίας ήταν καμάρι! Όταν έλεγα ότι δούλευα στον Ξενία είχα περηφάνια. Πολλές φορές τα δωμάτια ήταν γεμάτα και δεν μπορούσαμε να δεχτούμε άλλο κόσμο. Όλοι εδώ κλείνανε ραντεβού, ήταν σημείο συνάντησης».
«Αφήσαν πολλά χρόνια παρατημένο το κτήριο»
Περπατάει και επισκέπτεται αρκετές φορές το ξενοδοχείο. Δεν μπορεί να εξηγήσει πως ένα τέτοιο κτήριο αφέθηκε στον χρόνο ανεκμετάλλευτο! «Δεν έπρεπε να κλείσει. Θα κερδίζαμε πολλά στον τουρισμό. Το άφησαν πολλά χρόνια παρατημένο και αυτό με εξοργίζει»!
Πως γίνετε στα ψηλά να μην ψάχνουμε την καλαισθησία και να μην ζητάμε τα μέρη της εφηβείας μας, να γίνουν αξιοπρεπή στέκια για τα παιδιά μας;
Όλη η περιοχή του Ξενία αναζητάει αξιοποίηση και θέλει να γυρίσει πίσω στις όμορφες εποχές του 1968.
Ας ανατρέξουμε όμως πιο πίσω, στο 1953 και να θυμηθούμε την αρχή και το τέλος του Ξενία.
Ο αρχιτέκτονας Σφαέλλος
Επικεφαλής κατά την πρώιμη φάση του προγράμματος είναι ο αρχιτέκτονας και διευθυντής της Τεχνικής Υπηρεσίας του ΕΟΤ Χαράλαμπος Σφαέλλος, ο οποίος μελετά και επιβλέπει την ανέγερση των πρώτων Ξενία ένα εκ των οποίων ήταν και της Καστοριάς.
Ήταν τότε που η Ελλάδα ήθελε να πρωταγωνιστήσει στα τουριστικά δρώμενα και να αναδείξει τα πολιτιστικά της χαρακτηριστικά σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα ξενοδοχεία Ξενία ήταν μέρος ενός κρατικού προγράμματος υπό την εποπτεία του Ε.Ο.Τ. Ήταν και το σχέδιο Μάρσαλ που απαιτούσε τότε η Ελλάδα να δώσει κυρίαρχη βαρύτητα στον τουρισμό ως κινητήριος δύναμη για την ευημερία της οικονομίας.
Ως ένα βαθμό αυτό έγινε πράξη και η Ελλάδα μέσα από διαφημιστικές καμπάνιες γίνεται «γνωστή» στο εξωτερικό. Και στην χώρα μας όμως κάθε ξενοδοχειακή μονάδα ανά την Ελλάδα έδινε πνοή στην εγχώρια οικονομία! Το όνομα Ξενία γίνεται σήμα κατατεθέν σε πολλές περιοχές όπως Καστοριά, Ξάνθη, Φλώρινα, Λάρισα, Ιωάννινα και Κοζάνη.
Τα ξενοδοχεία Ξενία ήταν συνυφασμένα με τον τουρισμό και άρρηκτα συνδεδεμένα με την προσπάθεια αναγέννησης της μεταπολεμικής Ελλάδας. Ήταν η περίοδος που η Ελλάδα προσπαθούσε να ξανά γεννηθεί. Και αν η απολιγνιτοποίηση στην περιοχή μας σημαίνει την επανεκκίνηση του οικονομικού μοντέλου τότε είναι η ιδανικότερη ευκαιρία το Ξενία Κοζάνης να αναγεννηθεί μέσα από τα συντρίμμια και τις στάχτες του και να λειτουργήσει ως η κινητήριος δύναμη για το τουριστικό προϊόν της πονεμένης μας Περιφέρειας.
Όμως η κωλυσιεργία του ελληνικού κράτους να διαχειριστεί τα 44 κτίσματα Ξενία έφερε την παρακμή εκεί κοντά στην δεκαετία του 1990. Πολλά από τα στολίδια της τότε αρχιτεκτονικής εγκαταλείφθηκαν και δηλώσεις όπως, «τα κτίσματα αυτά ανήκουν στην πολιτιστική κληρονομιά της ελληνικής και ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής του 20ού αιώνα» από την Βαυαρική Ακαδημία Καλών Τεχνών, πέρασαν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Με τον ΕΟΤ να βλέπει πως περισσότερα χάνει παρά κερδίζει από τα «Ξενία», αποφασίζει στα χρόνια εκείνα το δρόμο της εκμίσθωσης σε ιδιώτες, οι οποίοι ως επί το πλείστων δεν φρόντισαν να ανακαινίσουν και να φροντίσουν τα παρηκμασμένα ξενοδοχεία.
Το τελευταίο Ξενία υπό κρατική λειτουργία έκλεισε το 1997 στο Παλιούρι στην Χαλκιδική.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι το 1962 είχαν χαρακτηριστεί από τον αρχιτέκτονα Π. Μιχελή ως «δείγματα της εν Ελλάδι αρχιτεκτονικής» και ότι ακόμη και σήμερα συμπεριλαμβάνονται ως διδακτική ύλη σε ελληνικά αλλά και ξένα πανεπιστημιακά συγγράμματα.
Όλα τα ξενοδοχεία μοιράζονται κοινά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, ακολουθούν κανόνες τυποποίησης και μοιράζονται τις ίδιες χρήσεις. Παρόλα αυτά όμως, το καθένα είναι μοναδικό απόλυτα ενταγμένο στην πόλη για την οποία σχεδιάστηκε.
ΞΕΝΙΑ Κοζάνης
Το ξενοδοχείο Ξενία της Κοζάνης δημιουργήθηκε το 1968 από τον αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη στο βορειοδυτικό σημείο του λόφου και έριξε την αυλαία του περίπου το 1998 όταν ο τότε επιχειρηματίας αποφάσισε το κλείσιμο του ξενοδοχείου.
Ο Άρης Κωνσταντινίδης το 1991 εξέφραζε την πικρία του στο Κωνσταντίνο Θέμελη λέγοντας «τα Ξενία που έχω χτίσει, αγνώριστα, τα έχουν αλλάξει. Στα χρώματα, στα έπιπλα, σε όλα. Κι εγώ αρχίζω να λέω τότε προς τι; Αξίζει να σκοτώνεσαι για κάτι που μόλις σηκωθείς και φύγεις οι άλλοι θα σου το αλλάξουν με το πρόσχημα «δικό μου είναι, το κάνω ό,τι θέλω»; Βέβαια είναι δικό σου, δε λέω, αλλά δεν μπορείς να το κάνεις ό,τι θέλεις».
Το 2009 το Υπουργείο Πολιτισμού αναγνωρίζει ως μνημείο τα κτίρια του Ξενία και ενισχύει την απόφαση της αξιοποίησης του. Ακόμα και το 2013 το «ταλαιπωρημένο» Ξενία Κοζάνης φιλοξένησε μέρος των γυρισμάτων της ταινίας του Πάνου Κούτρα με τίτλο XENIA και ένιωσε για λίγο την ανθρώπινη παρουσία που τόσο του είχε λείψει.
Από τότε μέχρι και σήμερα η κατάσταση του κτηρίου δεν θυμίζει τίποτε από τις ένδοξες μέρες του παρελθόντος των 5 στρεμμάτων και των 30 κλινών. Ένα ερείπιο έρμαιο γραφειοκρατικών αποφάσεων και διενέξεων που του στοίχισαν την βιωσιμότητά του. Σύσσωμη η κοινωνία της Κοζάνης ζητάει εδώ και χρόνια την αποκατάσταση και την επαναλειτουργία του για να ξανά μπει σε τροχιά ανάπτυξης η περιοχή. Ίσως χάθηκαν πολλές ευκαιρίες την περίοδο των ισχνών αγελάδων για την εκμετάλλευση του ακινήτου. Εθελοντικές ομάδες προσπαθούν να το κρατήσουν όρθιο από την ταλαιπωρία του χρόνου υπενθυμίζοντας σε όλους ότι το Ξενία πρέπει να συνεχίσει να δημιουργεί μνήμες και στις νεότερες γενιές.
Ήταν το μακρινό 2009 όταν διαβάζαμε στον τύπο:
Ανοίγει το «Ξενία» Κοζάνης
«Η κοινοπραξία των ιδιωτών που θα αναλάβουν την ανακαίνιση και τη λειτουργία του Ξενία είναι νέοι, πετυχημένοι επιχειρηματίες από την περιοχή της Κοζάνης που εκτιμάται ότι θα προχωρήσουν πολύ γρήγορα στις εργασίες ανακαίνισης»
Πάρις Κουκουλόπουλος, πρώην Δήμαρχος Κοζάνης
13 χρόνια μετά, 2022: «Ο Ξενίας για εμάς είναι κάτι το ιδιαίτερο»
Συνομιλώντας με τον Δήμαρχο Κοζάνης Λάζαρο Μαλούτα, αντιλαμβάνομαι πως η αξιοποίηση του Ξενία είναι από τις προτεραιότητές του. Από την αρχή της θητείας του, το 2019, ο Δήμαρχος αφουγκράζεται το πάγιο αίτημα της κοινωνίας να βρεθεί λύση στο θέμα του ακινήτου! Σε συνεργασία πάντα με την Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου λύνονται τα εμπόδια που ταλαιπωρούσαν την διαδικασία για την φυσική ροή της λειτουργίας πρόκλησης διαγωνισμού (Δασικοί χάρτες) και σε συνδυασμό με την ψήφιση του Νέου Αναπτυξιακού νόμου ανοίγει επιτέλους ο δρόμος για την ανοικοδόμηση του Ξενία.
«Ναι, υπάρχει μια συζήτηση από συμπολίτες μας για την αξιοποίηση του Ξενία»
Περίμενε υπομονετικά αρκετά χρόνια μέσα στην στασιμότητά του ο Ξενίας. Και να που τα λόγια του Δημάρχου αγαλλιάζουν τα ξεχασμένα ντουβάρια και δίνουν μια πνοή αισιοδοξίας πως όλα θα πάνε καλά! Όπως όλα δείχνουν, τελειώνει ο χρόνος της αναμονής και μέσα στους επόμενους δύο μήνες οι εξελίξεις θα είναι θετικές. Τα λόγια της αξιοποίησης πάντα φέρνουν αισιοδοξία και ελπίδα για τον τόπο.
Ο λόφος θα ξανά φωτιστεί και οι φωνές θα επανέλθουν. Τα άσπρα πουκάμισα θα επιστρέψουν και το χαμόγελο του Κ.Λ. θα μείνει για πάντα χαραγμένο στις μνήμες ενός Ξενία που άντεξε και στο τέλος τα κατάφερε!
Είναι η ευκαιρία να ενωθούν όλες οι φωνές των ενδιαφερόμενων για τον Ξενία Κοζάνης και να ξεκινήσει επιτέλους η ανακατασκευή και αξιοποίηση του σημείου εκκίνησης για τον τουρισμό της περιοχή μας.
