Ο J. Candau στο βιβλίο του “Mνήμη και Ταυτότητα” γράφει πως η μνήμη, το κλειδί της συνείδησης, είναι μια πρωταρχική πηγή αυτού που ονομάζουμε ταυτότητα. Οι άνθρωποι και τα έργα τους δεν υπάρχουν χωρίς τη μνήμη, η οποία είναι τόσο αναγκαία και παντοδύναμη όσο επίσης είναι εύθραυστη και διακυβεύσιμη. Απειλείται από δυο βασικούς εχθρούς, ο πρώτος είναι η λήθη, δηλαδή η αμνησία και ο δεύτερος τα ιδεολογήματα και οι φαντασιώσεις που κατασκευάζουν οι άνθρωποι για να διευκολύνουν τη ζωή τους. Οι αφηγήσεις της ζωής φαίνεται να είναι τελείως απλές, αλλά στην πραγματικότητα είναι εκπληκτικά περίπλοκες!
Ο Παναγιώτης Θεοδωρίδης, ένας νέος δημιουργός και δημοσιογράφος, τέταρτη προσφυγική γενιά με καταγωγή από το Πρωτοχώρι Κοζάνης, είναι χρόνια τώρα ένας από τους ανθρώπους του τόπου μας, που ακούραστα αναδεικνύει και προβάλει την μουσική παράδοση, τα εθίμα, την ιστορία και την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά του Ποντιακού Ελληνισμού και των ανθρώπων του.
Με αφορμή την ημέρα της ανέσπερης μνήμης από την γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, αυτούς που δεν πρόλαβαν να μιλήσουν , την ευαισθητοποίηση στο αίτημα του Ποντιακού Ελληνισμού για διεθνή αναγνώριση της Ποντιακής γενοκτονίας και με την ελπίδα η ανάγνωση του παρελθόντος, να μετατρέψει την τραγωδία σε δύναμη συζητήσαμε μαζί του για την ιστορική μνήμη, την αναγνώριση, τις ρίζες, τον Ποντιακό πολιτισμό μέσα στην πανδημική κρίση.
Η ζωή μου είναι ιστορία, πολιτική, γεωγραφία.
Είναι πίστη και μεταφυσική. Είναι μουσική και γλώσσα
Paula Gunn Allen, “The Autobiography of a Confluence”
Bρισκόμαστε λίγες μέρες μετά τη 19η του Μάη, την ημέρα μνήμης για τη Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού. Ποιος ο συμβολισμός της για ένα νέο και μάλιστα τέταρτης προσφυγικής γενιάς και πως μπορεί ο κόσμος της τέχνης να συμβάλλει στη διαμόρφωση της ιστορικής μνήμης;
Το ερώτημα σου είναι επίκαιρο όσο ποτέ και αυτό γιατί, είναι πολύ νωπές οι μνήμες από την πρόσφατη αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων, από τις ΗΠΑ… Κοντολογίς, για να φτάσουν σε αυτή την τεράστια επιτυχία οι Αρμένιοι, ενεργοποιώντας το περίφημο αρμενικό λόμπι, διέθεσαν ένα σωρό χρήματα, με αιχμή του δόρατος τις τέχνες και τον πολιτισμό. Κάνανε μεγάλες κινηματογραφικές παραγωγές, με ηθοποιούς παγκοσμίου φήμης. Επίσης, αξιοποίησαν στο έπακρο πρόσωπα που ασκούν έντονη επιρροή από τα media, τραγουδιστές, ηθοποιούς, ποδοσφαιριστές, επιστήμονες και πολλούς άλλους. Τα κατάφεραν γιατί διαχρονικά ήταν απόλυτα προσηλωμένοι στο στόχο, με σχέδιο και προφανώς με τη στήριξη του συνόλου της πολιτικής τάξης και των εκάστοτε αρμενικών κυβερνήσεων. Αταλάντευτοι, μια γροθιά.. Στα δικά μας τώρα. Μακάρι να ακολουθήσουμε και εμείς αυτό το παράδειγμα αλλά αν θέλετε την ταπεινή μου άποψη, είμαστε πολύ πίσω και πολύ αδύναμοι, σε όλα τα επίπεδα.
Για εμένα, η 19η του Μάη δεν είναι μόνον ημέρα Μνήμης αλλά και ημέρα συνείδησης και αυτό γιατί η συνείδηση γνωρίζει και μάλιστα σε βαθμό επίγνωσης, ότι την ημέρα αυτή και κάθε χρόνο την ημέρα αυτή, οφείλει να πιάσει με δάχτυλα γυμνά, τα πυρωμένα κάρβουνα της ιστορικής αλήθειας και να τα εναποθέσει στο θυμιατό της μνήμης.
Και αυτό είναι το χρέος μας, αυτό είναι το χρέος της συνείδησης, να ανάψουμε ένα κερί στη μνήμη των προγόνων μας, με την ελπίδα να κατακαίει η φλόγα του, τη Σκύλλα της λήθης και τη Χάρυβδη της αδιαφορίας. Και το φως από αυτό το κερί, να γίνει λάμψη αυτογνωσίας αλλά και ευθύνης. Δεν αρκεί να λέμε πως η Γενοκτονία είναι έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Είναι κάτι πολύ χειρότερο. Είναι η ακύρωση της ίδιας της ανθρώπινης υπόστασης μας…
Η 19η Μαΐου και ο συμβολισμός της, δεν μπορεί να βγάζει μίσος, φανατισμό, συνθήματα ξερά, κενά περιεχομένου. Δεν πρέπει να έχει εκδικητικό υπόβαθρο.
Επίσης, όταν απαιτείς διεθνή αναγνώριση για αυτό που υπέστησαν οι πρόγονοι σου, και ορθώς την απαιτείς, οφείλεις να είσαι και εσύ ευαίσθητος και συνειδητοποιημένος και να καταδικάζεις προφανώς όλες τις γενοκτονίες μικρές ή μεγάλες που υφίστανται ανά τον κόσμο στις μέρες μας.
Διαβάσαμε, ακούσαμε πολλές τραγικές ιστορίες… Δεν είμαστε όμως εμείς αυτοί που έχουμε την εξειδικευμένη γνώση να μιλήσουμε ιστορικά και επιστημονικά. Δόξα τω Θεώ έχουμε πολλούς τέτοιους ανθρώπους που μπορούν να υποστηρίξουν και να προωθήσουν ως πρέπει το ζήτημα της Γενοκτονίας. Εμείς διηγούμαστε την Ιστορία αυτής της ράτσας μέσα από τα τραγούδια μας, από τη λύρα και τα άλλα παραδοσιακά μας όργανα.
Ίσως, μια ειλικρινής συγγνώμη, μια ταπεινή μετάνοια που θα αναγνωρίζει το λάθος και την αδικία, ζητάμε και μας την οφείλει η γείτονα χώρα. Και από την άλλη μια αληθινή συγχώρεση από την πλευρά της Ελλάδας, ίσως θα μπορούσε να οικοδομήσει μια τίμια φιλία και μια προοπτική συνεργασίας επ´ ωφελεία και των δύο μερών.
Έτσι αντιλαμβάνεται η ταπεινότητα μου το συμβολισμό της σημερινής μέρας. Με την ευχή η μνήμη να νικήσει τη λήθη και να μην υπάρξει ποτέ και πουθενά άλλη γενοκτονία.
Εμείς, η γενιά μας δηλαδή, ζούμε δόξα τω Θεώ μια χαρά, βολεμένοι στις ανέσεις μας και στο απάγκιο της ραστώνης μας. Δε βιώσαμε τέτοιες τραγικές καταστάσεις και μακάρι ποτέ κανείς άνθρωπος, να μην της βιώσει. Αντιμετωπίζουμε άλλου είδους προβλήματα, σοβαρά προφανώς, δεν υπάρχει όμως καμία απολύτως σύγκριση… Οι πρόγονοι μας είναι αυτοί που θυσιάστηκαν, αυτοί που μαρτύρησαν. Και νομίζω ότι θα αναπαυθεί η ψυχή τους, αν μας βλέπουν από εκεί ψηλά, να είμαστε δίκαιοι, τίμιοι και χρήσιμοι στον τόπο και τους συνανθρώπους μας, από όπου και αν προέρχονται, όπου και αν πιστεύουν. Αν θέλουμε πραγματικά να αποκαλούμαστε Τραντέλλενες, με όλες τις αξίες και τα ιδανικά που απορρέουν από τον Ελληνισμό και την ορθόδοξη πίστη μας.
Να έρθουμε στο σήμερα, όπου ο χώρος των καλλιτεχνών, ο πολιτισμός, οι τέχνες και οι άνθρωποι τους, μάλλον πλήρωσαν περισσότερο από κάθε άλλο επαγγελματικό χώρο, την πανδημική κρίση…
Έχεις δίκιο! Όσο δύσκολα θα μπορούσε να έχει προβλέψει κανείς τον κορωνοϊό, άλλο τόσο, αν όχι περισσότερο, θα μπορούσε να φανταστεί ποιες θα ήταν οι επιπτώσεις από την πανδημία για αρκετές επαγγελματικές ομάδες, αλλά περισσότερο για την μουσική και τους ανθρώπους της, για τις τέχνες και τους ανθρώπους της…
Και μας ανάγκασε όλο αυτό, για να μη χαθούμε μεταξύ μας αλλά και για να μην χάσουμε τον εαυτό μας… να περπατάμε μοναχικά στους δρόμους των live και των live streaming στα social media! Προφανώς δεν τα υποτιμάμε. Όλα χρειάζονται. Αναγνωρίζουμε τη συμβολή τους και τα αξιοποιούμε. Ίσως αν δεν υπήρχαν αυτά, να τρελαινόμασταν όλους αυτούς τους μήνες. Όμως η αλήθεια είναι πως νιώθεις σαν να τραγουδάς σε ένα μονόδρομο που κρατά σε «απόσταση» τα τραγούδια σου, από τον κόσμο…
Τι να κάνουμε; Είναι δυστυχώς μια αναγκαία, μια νέα, μια ψυχρή συνθήκη.
Τώρα, η αβεβαιότητα για το πως θα κυλήσουν οι επόμενοι μήνες, βρίσκεται στο μόνιμο ρεπερτόριο μας.
Μιλάω καθημερινά με συναδέλφους. Οι λέξεις, απόγνωση, μελαγχολία, πλέον είναι «φτωχές» να περιγράψουν το τι συμβαίνει στις ζωές του καθενός και της καθεμιάς, να περιγράψουν το αδιέξοδο…
Πάνω από 14 μήνες χωρίς ούτε ένα μεροκάματο…Αν δεν το ζήσεις, δε μπορείς να καταλάβεις το συναίσθημα, τι σημαίνει να έχεις οικογένεια, παιδιά και να μην είσαι σε θέση να φέρεις στο σπίτι ούτε τα απαραίτητα και να έχεις την πολιτεία να σφυρίζει φάλτσα και αδιάφορα! Ναι, τίποτα δεν είναι πιο σημαντικό από την ανθρώπινη ζωή, από την προστασία της δημόσιας υγείας.
Κανείς δε ζητά να τραγουδήσει ή να παίξει σε χώρους χωρίς να διασφαλίζονται οι συνθήκες. Όμως αυτό δε σημαίνει ότι οι άνθρωποι της τέχνης, οι άνθρωποι των πολιτιστικών σωματείων πρέπει να αντιμετωπίζονται σε αυτή τη χώρα σαν πολίτες δεύτερης κατηγορίας…
Πόσο παράδοξο ακούγεται, για μία χώρα που στηρίζεται τόσο πολύ στον πολιτισμό της και έχουν γαλουχηθεί γενιές πάνω σε αυτόν. Ένα κράτος που δεν στηρίζει τον πολιτισμό είναι μάλλον «επικίνδυνο» όσο βαρύ κι αν ακούγεται αυτό που λέω.
Ιδού πεδίο δόξης λαμπρόν. Να σεβαστεί και να στηρίξει. Με πράξεις. Όχι με ευχολόγια.
Εμείς διηγούμαστε την Ιστορία αυτής της ράτσας μέσα από τα τραγούδια μας, από τη λύρα και τα άλλα παραδοσιακά μας όργανα.
Υπάρχουν καλλιτεχνικά σχέδια για το καλοκαίρι ή παραβιάζω ανοιχτές θύρες;
Και να μη μας αφήσουν…εμείς τα όνειρα μας δε θα πάψουμε να τα κυνηγάμε ποτέ! Δε θα μας κόψει κανείς τη «φωνή»… Θεού θέλοντος και Χαρδαλιά επιτρέποντος, ανυπομονώ να ξανά αγκαλιαστούμε, να ξανά χορέψουμε και να ξανά τραγουδήσουμε παρέα.
Τα πάντα είναι ο κόσμος, χωρίς τη δια ζώσης συμμετοχή των ανθρώπων είμαστε μηδέν. Ο κόσμος μας συμπαρασύρει. Με την παρουσία, τη συμμετοχή και την αγάπη του, απογειώνει τις ερμηνείες μας. Χωρίς το χειροκρότημα, τα βλέμματα, τις αγκαλιές, τα γέλια, ακόμη και την αποδοκιμασία, χωρίς να υπάρχει η επιστροφή των συναισθημάτων που «γεννάνε» τα τραγούδια…τίποτα δεν είναι ίδιο. Η καλομάνα μ´ έλεεν: Πάντζο, πουλί μ´, όλια με τ´ ανθρώπ´ς ‘ίντανε! Μαναχός ις ούτε σον παράδεισον!
Η αλήθεια, το μόνο καλό με την πανδημία ήταν ότι είχαμε πολύ ελεύθερο χρόνο να περάσουμε με την οικογένεια και αγαπημένα πρόσωπα αλλά και να ετοιμαστούμε καλλιτεχνικά, με ενδιαφέρουσες παραγωγές, πολύ όμορφα πράγματα έχουμε έτοιμα, τα οποία ανυπομονούμε να μοιραστούμε σύντομα με τον κόσμο που μας αγαπά και μας στηρίζει διαχρονικά, να τα μοιραστούμε μαζί…#together δηλαδή, ντο λέωμε και σα ποντιακά!
