Επιμέλεια: Τάνια Ώττα
Πίσω από κλειστές πόρτες υπάρχουν βουβές κραυγές, φόβοι και ανησυχίες. Γυναίκες που κρύβουν τον πόνο τους πίσω από ψεύτικα χαμόγελα και έντονο μακιγιάζ για να μην καταλάβει κανείς τι περνούν. Να μην στοχοποιηθούν και κριθούν γι’ αυτό που βιώνουν. Η ισότητα των δύο φύλων υστερεί κατά πολύ μπροστά στα κοινωνικά στερεότυπα και τις σχέσεις εξουσίας.
Η βία κατά των γυναικών είναι ένα αθέατο έγκλημα και ένα κοινωνικό φαινόμενο που δεν μας επιτρέπει να εξελιχθούμε ως ανθρωπότητα. Η δύναμη της γυναίκας δεν βρίσκεται στη σιωπή της αλλά στην φωνή.
Το μήνυμα που στέλνουμε σε όλες τις γυναίκες είναι να σπάσουν τη σιωπή, να ζητήσουν βοήθεια και να υπερασπιστούν τον εαυτό τους.
Μιλήσαμε με το επιστημονικό προσωπικό του Συμβουλευτικού Κέντρου Κοζάνης ΚΕΘΙ και του Ξενώνα Φιλοξενίας Κακοποιημένων Γυναικών , όπου μπορεί να απευθυνθεί κάθε γυναίκα που αντιμετωπίζει προβλήματα έμφυλης βίας και χρειάζεται συμβουλευτική στήριξη, φροντίδα και φιλοξενία.
Συμβουλευτικό Κέντρο Κοζάνης ΚΕΘΙ
«Η βία κατά των γυναικών είναι αποτέλεσμα των άνισων σχέσεων εξουσίας που υπάρχουν μεταξύ των φύλων στην πατριαρχική κοινωνία σε κοινωνικό, οικονομικό, θρησκευτικό και πολιτικό επίπεδο και δημιουργεί έναν από τους ισχυρότερους μηχανισμούς κοινωνικού ελέγχου των γυναικών, καταργώντας τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες. Ο άνδρας ως κυρίαρχο ον, χρησιμοποιεί τη βία ως μέσο υποταγής της γυναίκας σε αυτόν. Πολλές φορές η γυναίκα, επηρεασμένη από τα πατριαρχικά στερεότυπα, αποδέχεται την βία ως στοιχείο του ανδρικού ρόλου. Όλες οι μορφές βίας (σωματική βία, ψυχολογική, λεκτική, οικονομική κλπ) κατά των γυναικών αποσκοπούν στον έλεγχο της συμπεριφοράς και της σκέψης τους και κατ΄ επέκταση της χειραγώγησής τους».
- Ποιος είναι ο ρόλος του Συμβουλευτικού Κέντρου Κοζάνης του Κέντρου Ερευνών για Θέματα Ισότητας (Κ.Ε.Θ.Ι.) και τι υπηρεσίες παρέχει;
Το Συμβουλευτικό Κέντρο Κοζάνης παρέχει ΔΩΡΕΑΝ υπηρεσίες συμβουλευτικής στήριξης με την οπτική του φύλου σε γυναίκες θύματα βίας καθώς και σε όσες υφίστανται πολλαπλές διακρίσεις (προσφύγισσες, μετανάστριες, μονογονείς, Α.με.Α, κλπ) από εξειδικευμένο προσωπικό, εντάσσεται στο Δίκτυο υποστηρικτικών δομών για την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων (ΓΓΟΠΙΦ), ενώ η επιστημονική εποπτεία του Δικτύου ασκείται από το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ).
Οι υπηρεσίες καλύπτονται από το απόρρητο της συμβουλευτικής και αφορούν ενημέρωση και εξειδικευμένη πληροφόρηση, ψυχοκοινωνική στήριξη , εργασιακή στήριξη, νομική στήριξη και συνεργασία με άλλες υπηρεσίες και παραπομπή των γυναικών σε ξενώνες, στις αστυνομικές και εισαγγελικές αρχές, στο δικαστήριο, σε νοσοκομεία, σε φορείς αρμόδιους για προνοιακά ή άλλα επιδόματα, σε φορείς απασχόλησης, προστασίας και υποστήριξης παιδιών κ.ο.κ.
- Υπάρχει ισότητα των φύλων σήμερα;
Η σύγχρονη εποχή βρίσκει τις γυναίκες να έχουν κατακτήσει μέσα από αγώνες πλήρη εξίσωση με τους άνδρες, σε νομικό και θεσμικό τουλάχιστον επίπεδο. Στη χώρα μας, τα τελευταία χρόνια, σημειώνεται πρόοδος στη θεσμοθέτηση και εφαρμογή πολιτικών που αφορούν την ισότητα των φύλων σε διάφορες πτυχές της ιδιωτικής και της δημόσιας ζωής. Παρόλα αυτά, η οικονομική κρίση, η ανεργία που βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, οι καταχρηστικές μέθοδοι που ακολουθούν πολλοί εργοδότες, όπως το μισθολογικό χάσμα, οι άνισες αμοιβές μεταξύ ανδρών και γυναικών για την ίδια εργασία, δείχνουν τη διάκριση που υπάρχει σε βάρος των γυναικών και στον τομέα της εργασίας. Για το λόγο αυτό χρειάζεται ευαισθητοποίηση και εγρήγορση όλων μας για τη διασφάλιση των εργασιακών δικαιωμάτων αλλά και την εξάλειψη έμφυλων στερεοτύπων και διακρίσεων.
- Ισχύει ότι η οικονομική κρίση, το αλκοόλ, τα ναρκωτικά είναι αιτίες άσκησης της βίας;
Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως το αλκοόλ, η χρήση ουσιών, η ανεργία, η ανέχεια δεν αποτελούν αιτίες της έμφυλης βίας. Χρησιμοποιούνται ωστόσο ως πρόσχημα/αφορμή, για να δικαιολογήσουν ορισμένοι άντρες τη βίαιη συμπεριφορά τους προς τη σύντροφο/σύζυγο ή την οικογένεια γενικότερα. Διακόπτοντας κάποιος την κατάχρηση ουσιών δε σημαίνει ότι σταματά να ασκεί βία. Η ενδοοικογενειακή βία συμβαίνει, όταν ένα δράστης έχει μάθει και επιλέγει τη βία ως μέσο επίλυσης ενός προβλήματος. Η έμφυλη βία δεν αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς των βίαιων ανδρών, αλλά νομιμοποίηση της ανδρικής κυριαρχίας.
- Πως εξηγείτε το γεγονός ότι τα περιστατικά βίας κατά των γυναικών είναι σε υψηλά ποσοστά;
Στατιστικά στοιχεία της Αστυνομίας για την ενδοοικογενειακή βία τα τελευταία χρόνια δείχνουν πως υπάρχει γενικότερα μια αυξητική τάση της βίας κατά των γυναικών κατά την πάροδο των ετών (23ο Ενημερωτικό Σημείωμα ΓΓΟΠΙΦ, Νοέμβρης 2019). Τα περιστατικά που καταγράφονται είναι αυξημένα. Ωστόσο, η αύξηση αυτή δεν ερμηνεύεται απαραίτητα ως αύξηση των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, αλλά περισσότερο ως αύξηση των καταγγελιών των θυμάτων τέτοιων περιστατικών στην Αστυνομία. Αποτυπώνει ενδεχομένως το γεγονός πως οι γυναίκες αρχίζουν σιγά σιγά να σπάνε τη σιωπή τους, να μιλούν για τη βία που υφίστανται, αντλώντας θάρρος και δύναμη και από το γεγονός ότι γνωρίζουν για την ύπαρξη του δικτύου υποστηρικτικών δομών της ΓΓΟΠΙΦ (41 συμβουλευτικά κέντρα και 20 ξενώνες φιλοξενείας κακοποιημένων γυναικών) για την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών.
- Είναι εύκολο για μία γυναίκα που υφίσταται βία στο οικογενειακό της περιβάλλον να σπάσει τη σιωπή της;
Για πολλά χρόνια στην Ελλάδα επικρατούσε η αντίληψη «τα εν οίκω μη εν δήμω», γι’ αυτό και η ενδοοικογενειακή βία αποτελούσε ένα καλά κρυμμένο κοινό μυστικό ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας. Αυτό είναι μια πραγματικότητα που σταδιακά αλλάζει, ωστόσο το να μιλήσει μια γυναίκα για τη βία που υφίσταται, αποτελεί μια δύσκολη και επίπονη διαδικασία. Χρειάζεται θάρρος, στήριξη και χρόνος τόσο για να συνειδητοποιήσει η ίδια το πρόβλημα που υφίσταται όσο και για να ζητήσει τελικά βοήθεια. Συχνά τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας διστάζουν να αναφέρουν/καταγγείλουν το πρόβλημα. Ο φόβος, η ντροπή και η ενοχή που αισθάνονται, λόγω των απειλών που δέχονται από το άτομο που τα κακοποιεί αποτελεί τον βασικότερο παράγοντα για αυτό. Πολλές γυναίκες επίσης είναι ελλιπώς ενημερωμένες και όχι μόνο αγνοούν τα δικαιώματα τους, αλλά συχνά είναι και παραπληροφορημένες για τους νόμους και συγκεκριμένα για τον Νόμο περί ενδοοικογενειακής βίας 3500/2006, για τη διαδικασία καταγγελίας ή για την ύπαρξη υποστηρικτικών δομών.
- Πως μπορεί να επικοινωνήσει με το Κέντρο ένας/μία ενδιαφερόμενος/η;
Το Συμβουλευτικό Κέντρο βρίσκεται στην οδό Ι. Μακρυγιάννη 22, στον 3ο όροφο. Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή για προγραμματισμό συνάντησης, οι ενδιαφερόμενοι/ες μπορούν να επικοινωνήσουν στο τηλ.:2461049672, καθώς και στο E–mail:kozani@isotita.gr. Οι ώρες λειτουργίας του Κέντρου είναι Δευτέρα έως και Παρασκευή 08:00 – 16:00. Τις ημέρες και ώρες μη λειτουργίας του ΣΚ, μπορούν να απευθυνθούν στην τηλεφωνική γραμμή SOS 15900, που λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο, 365 ημέρες το χρόνο.
Για περισσότερες πληροφορίες, μπορούν να επισκεφτούν την ιστοσελίδα του Κ.Ε.Θ.Ι.: www.kethi.gr καθώς και την ιστοσελίδα: www.womensos.gr
Ξενώνας κακοποιημένων Γυναικών
Μιλήσαμε με την Ψυχολόγο κ. Χρυσούλα Αντωνιάδου και την Κοινωνική Λειτουργό κ. Παρθένα Σερσέμη για το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών και τη λειτουργία του ξενώνα.
1.Πόσο χρονικό διάστημα λειτουργεί ο ξενώνας κακοποιημένων γυναικών και τι είδους υπηρεσίες παρέχει;
Κοιν.Λειτ: Ο «Ξενώνας φιλοξενίας Κακοποιημένων Γυναικών» του δήμου Κοζάνης ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Σεπτέμβριο του 2014, εντάσσεται στο ολοκληρωμένο δίκτυο δομών καταπολέμησης της έμφυλης βίας της χώρας, που συντονίζει η Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων και εποπτεύεται από το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας.
Ο ξενώνας είναι δυναμικότητας 20 κλινών, λειτουργεί καθημερινά όλο το 24ωρο και απευθύνεται σε γυναίκες κάθε ηλικίας, θρησκείας, εθνικότητας που υφίστανται κάποια μορφή έμφυλης βίας (σωματική, ψυχολογική βία κ.ά.), όσο και σε γυναίκες που αντιμετωπίζουν πολλαπλές διακρίσεις (μονογονείς, άστεγες, άνεργες, προσφύγισσες, ΑμεΑ κ.τ.λ), ακόμη και με τα παιδιά τους. Προσφέρει βραχεία διαμονή, σίτιση και ασφαλείς συνθήκες διαβίωσης, παρέχοντας παράλληλα υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής στήριξης από κοινωνική λειτουργό, ψυχολόγο και ψυχολόγο με ειδίκευση στα παιδιά. Ο ξενώνας στελεχώνεται, επίσης, από διοικητική υπάλληλο, υπάλληλο γενικών καθηκόντων και φύλακες.
2.Πως μπορεί να επικοινωνήσει με τον ξενώνα μία ενδιαφερόμενη;
Ψυχ.: Δεχόμαστε παραπομπές από τα Συμβουλευτικά Κέντρα του δικτύου, τα Κέντρα Κοινότητας και τις Κοινωνικές Υπηρεσίες των Δήμων, καθώς και από άλλους ξενώνες του δικτύου. Επίσης, λειτουργεί η γραμμή SOS 15900 του δικτύου. Επομένως, η προσβασιμότητα και η επικοινωνία οποιουδήποτε ενδιαφερόμενου με κάποιον Ξενώνα Φιλοξενίας Γυναικών του δικτύου είναι εφικτή μόνο μέσω των παραπάνω υπηρεσιών καθώς η διεύθυνση και το τηλέφωνο παραμένουν απόρρητα για την προστασία των φιλοξενουμένων.
- Ποιος είναι ο μέχρι στιγμής απολογισμός του ξενώνα;
Κοιν.Λειτ.: Κατά τη λειτουργία του Ξενώνα έχουν εξυπηρετηθεί γυναίκες από όλες τις ηλικιακές ομάδες. Παράλληλα καλύπτονται οι ανάγκες διαβίωσης των παιδιών των ωφελουμένων. Σε αυτή την προσπάθεια έχουμε αρωγούς φορείς όπως το Νοσοκομείο Κοζάνης και Πτολεμαΐδος, τις Τ.Ο.Μ.Υ., τις τοπικές σχολικές μονάδες, τα κατά τόπους Αστυνομικά Τμήματα, τις Εισαγγελίες, ακόμη και τοπικούς Συλλόγους. Έτσι, λοιπόν, έχει δημιουργηθεί ένα δίκτυο φορέων υποστήριξης. Ακόμη και η δική σας πρόταση για την πραγματοποίηση αυτής της συνέντευξης να είστε σίγουρη ότι ενισχύει αυτή την προσπάθεια.
4.Πιστεύετε ότι υπάρχει ισότητα των δύο φύλων σήμερα; Πως εξηγείτε το γεγονός ότι τα περιστατικά βίας κατά των γυναικών είναι σε υψηλά ποσοστά;
Ψυχ.: Η έμφυλη βία είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που βασίζεται σε μακροχρόνια ιστορικές ανισότητες και βαθιά ριζωμένα πολιτισμικά και κοινωνικά πρότυπα και δεν θεωρώ ότι έχει νόημα να συζητάμε για την ισότητα των φύλων ως κάτι πεπερασμένο και οριστικό. Είναι όμως σίγουρο ότι όσο περισσότερο αποτελεί μέρος του δημόσιου διαλόγου τόσο περισσότερο πλησιάζουμε σε μια δικαιότερη κοινωνία που στοχεύει στο να εξασφαλίζει ισότιμη θέση για όλα τα μέλη της. Υπό το πρίσμα λοιπόν της ανάδειξης της σχέσης της ιστορικής ανισότητας των φύλων και των βίαιων συμπεριφορών προς τις γυναίκες ίσως πρέπει να εξετάσουμε και τα υψηλά ποσοστά περιστατικών βίας κατά των γυναικών που καταγράφονται σε όλο τον κόσμο ως αμφίσημα. Από τη μία καταδεικνύουν ότι η παραβίαση των δικαιωμάτων των γυναικών είναι ζήτημα δημόσιας υγείας και από την άλλη υποδηλώνουν ότι η ευρύτερη κοινωνική αναγνώριση συγκεκριμένων συμπεριφορών ως βίαιων περιστατικών κατά μίας ιστορικά ευάλωτης ομάδας ανθρώπων έχει κάνει βήματα.
- Τελικά ζούμε σε μία πατριαρχική κοινωνία; Η γυναίκα είναι το ασθενές φύλο;
Κοιν.Λειτ.: Η πατριαρχία συνεχίζει να υφίσταται. Ζει μέσα στα σπίτια μας, μαθαίνοντας στα παιδιά μας ρόλους, που τους ακολουθούν από γενιά σε γενιά ενισχύοντας κοινωνικά στερεότυπα. Η γυναίκα οφείλει να είναι νοικοκυρά, μητέρα, εργαζόμενη και κρίνεται αν δεν συμμορφωθεί με τις αποδεκτές κοινωνικές συμπεριφορές. Το σώμα της δεν της ανήκει, η εμφάνιση της οφείλει να υπακούει στα εκάστοτε «μιντιακά» πρότυπα.
Υπέρτατη έκφραση της πατριαρχίας, η έμφυλη βία στους δρόμους και στα σπίτια. Τον βιασμό ακολουθεί το “Victim Blaming”, δηλαδή η δευτερογενής θυματοποίηση της γυναίκας («με αυτά που φορούσε τα θελε») και συχνά η χωρίς συγκατάθεση μαγνητοσκόπηση και δημοσίευση προσωπικών στιγμών. Στην ενδοοικογενειακή βία και πάλι στοχοποιείται η γυναίκα, «έπρεπε να προσπαθήσει παραπάνω, τον προκάλεσε».
Αλλά και στον εργασιακό τομέα, πατριαρχικά μοντέλα συνεχίζουν να αναπαράγονται. Άνισες αμοιβές, παρενόχληση στον χώρο εργασίας και απολύσεις λόγω μητρότητας. Κόντρα σε όλα αυτά η γυναίκα εξελίσσεται και διαπρέπει, καταρρίπτοντας το μύθο του ασθενέστερου φύλου.
6.Είναι εύκολο για μία γυναίκα που βιώνει βία στο οικογενειακό της περιβάλλον να σπάσει τη σιωπή της;
Ψυχ: Όχι δεν είναι εύκολο για μία γυναίκα που βιώνει βία στο οικογενειακό της περιβάλλον να σπάσει τη σιωπή της, όπως δεν είναι εύκολο για οποιονδήποτε να μιλήσει για κάτι που αντικρούει ή φέρνει σε αμηχανία ένα πολιτισμικά και κοινωνικά κατεστημένο το οποίο όσο περισσότερο καταπιεστικό γίνεται τόσο πιο εσωτερικευμένο και ευρύτερα αποδεκτό αποδεικνύεται ότι είναι από τα μέλη μίας κοινωνίας. Η δυσκολία, λοιπόν, για τις επιζήσασες έμφυλης- και πόσο μάλλον ενδοοικογενειακής- βίας δεν έγκειται μόνο στις ίδιες αλλά θα πρέπει να αποτελεί προβληματική για όλους μας και τον καθένα ξεχωριστά πως θα σπάσουμε αυτόν τον κύκλο της σιωπής.
7.Που οφείλεται η αύξηση των περιστατικών βίας κατά των γυναικών; Το χρονικό διάστημα της καραντίνας τι είδους περιστατικά αντιμετωπίσατε;
Ψυχ.: Σύμφωνα με φορείς που ασχολούνται με το θέμα της έμφυλης βίας, είτε κρατικοί είτε παγκόσμιοι είτε ΜΚΟ, και οι οποίοι έχουν δημοσιοποιήσει σχετικά δεδομένα για το χρονικό διάστημα της καραντίνας επιχειρείται ο συσχετισμός της εκδήλωσης της πανδημίας και των μέτρων αντιμετώπισης της με το κοινωνικό φαινόμενο. Παρατηρήθηκε στατιστική αύξηση τηλεφωνημάτων αναφορικά με φαινόμενα βίας κατά των γυναικών προς τις αντίστοιχες εθνικές γραμμές βοήθειας σε παγκόσμιο επίπεδο και παράλληλα κοινοποιούνται τρέχουσες ποιοτικές παρατηρήσεις και καταγραφές επαγγελματιών του πεδίου όσον αφορά την αύξηση καθημερινών περιστατικών βίας κατά των γυναικών.
Εύλογα, όμως, και χωρίς την χρήση στατιστικών δεδομένων, μπορούμε να σκεφτούμε ότι από τη στιγμή που περιορίζονται οι δυνατότητες για δραστηριότητες εκτός σπιτιού και άρα οι πιθανοί διέξοδοι εκτόνωσης των δραστών και ταυτόχρονα οι ευκαιρίες εξόδου και απόδρασης των θυμάτων, το απαιτούμενο και απαραίτητο για την προστασία της δημόσιας υγείας μέτρο της «καραντίνας» και της κοινωνικής αποστασιοποίησης είναι πιθανό να συνδέεται με αύξηση των καθημερινών περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας.
