Πολύβιος Κοσμάτος: Ο συναρπαστικός κόσμος της αναλογικής φωτογραφίας

Πατάμε κουμπί, το διάφραγμα ανοίγει, το κλείστρο κλείνει. Βλέπουμε, μοιραζόμαστε, διαγράφουμε, αρχειοθετούμε, ξεχνάμε ή θυμόμαστε. Χιλιάδες κλικ πραγματοποιούνται κάθε δευτερόλεπτο μέσα στον ψηφιακό κόσμο. Όλα σκόρπια ή αριθμημένα σε μια κάρτα SD.

Kαι έρχεται η στιγμή που κάνεις την επιστροφή, όπως έγινε με τους δίσκους βινυλίου και από τον ψηφιακό κόσμο περνάς στον αναλογικό. Εκεί δεν μοιάζουν όλα τόσο γρήγορα, δεν τραβάς χιλιάδες κλικ μέχρι να βρεις την καλή λήψη αλλά τραβάς κάτι που πραγματικά θέλεις εξ αρχής. Ο Πολύβιος Κοσμάτος τα τελευταία χρόνια πειραματίζεται με την αναλογική φωτογραφία, διερευνώντας διαφορετικές τεχνικές και θέματα. Επιλέγει να καταγράφει τόσο το αποτύπωμα του ανθρώπου σε ποικίλες δομές και περιβάλλοντα όσο και την επιρροή που ασκούν αυτά στην μετάλλαξή του.

Ο Πολύβιος ζει στα Χανιά και εργάζεται ως εκπαιδευτικός και ως διερμηνέας ελληνικής νοηματικής γλώσσας. Την περίοδο των μεταπτυχιακών του σπουδών στο Παρίσι, άρχισε να περιεργάζεται το αστικό τοπίο, και αυτό τον ώθησε να το αποτυπώσει με τον φακό του δημιουργώντας τις πρώτες του αυτοτελείς φωτογραφικές σειρές. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, σπούδασε Φωτογραφία με υποτροφία. Έκτοτε φωτογραφίες του έχουν δημοσιευτεί τόσο σε διεθνή όσο και σε εγχώρια περιοδικά, ενώ έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στο Παρίσι και την Αθήνα.

Πώς ξεκίνησε η φωτογραφική σου πορεία; Πώς άρχισε να σε απασχολεί η φωτογραφία;

Θεωρώντας την φωτογραφική μου πορεία ως διαδικασία παρατήρησης, σκέψης, επεξεργασίας εικόνων και πληροφοριών χωρίς απαραίτητα την αποτύπωση όλων των παραπάνω, με τη βοήθεια του φωτογραφικού μέσου, δε νομίζω ότι είμαι σε θέση να καθορίσω το πως ξεκίνησε, ούτε το πότε. Αν την θεωρήσουμε ως έκφραση και αποτύπωση όλων των παραπάνω με την μορφή εικόνων τότε θα έλεγα ότι άρχισε να με απασχολεί όταν ξεκίνησα να πειραματίζομαι με την πρώτη φωτογραφική μηχανή που βρέθηκε στα χέρια μου.

Πως και πότε ξεκίνησες να διαμορφώνεις τον φωτογραφικό σου χαρακτήρα;

Δεν θεωρώ ότι έχω διαμορφώσει πλήρως τον φωτογραφικό μου χαρακτήρα. Έχω πολύ δρόμο ακόμα! Φωτογραφικός χαρακτήρας για μένα είναι να βλέπεις μια φωτογραφία ή μια σειρά φωτογραφιών και να είσαι ικανός να διακρίνεις ποιός είναι ο δημιουργός τους. Το ύφος, το κάδρο, οι συνθέσεις, το θέμα είναι μερικά από τα στοιχεία που συνθέτουν έναν φωτογραφικό χαρακτήρα. Για μένα αυτή η διεργασία νομίζω ξεκίνησε όταν άρχισα να έχω ένα συναισθηματικό δέσιμο με το μέσο, όταν απέκτησα την πρώτη μου αναλογική φωτογραφική μηχανή. Από τότε η σύνδεση μου με αυτήν είναι κάπως ιδιαίτερη. Για να παράγω μια εικόνα χρειάζομαι χρόνο, αφιερώνω σκέψη και αυτός ο χρόνος και ο κόπος προσδίδουν συναίσθημα στην εικόνα που θα παραχθεί. Υπάρχει μια πρόκληση, μία δυσκολία και ένα κομμάτι του εαυτού μου περνάει στην φωτογραφία.

Υπάρχει κάτι που είδες, άκουσες ή σου είπαν στα πρώτα σου βήματα που δεν θα ξεχάσεις ή θες να ξεχάσεις;

Ναι, θέλω να ξεχάσω τα πρώτα φίλμς που πήγαν καμμένα!

Όλα παίζονται στη λήψη; Πόση δουλειά γίνεται πριν το κλικ;

Πολύ. Ένας από τους λόγους που μου αρέσει να φωτογραφίζω με φιλμ είναι η δουλειά που απαιτείται πριν το κλικ. Αυτός ο χρόνος που καταναλώνεις στο κεφάλι σου πριν αποτυπώσεις μια στιγμή έχει αξία κι αυτή η αξία περνάει στο αποτέλεσμα. Ο χρόνος αναμονής μέχρι να δεις το αποτέλεσμα είναι σημαντικός και αναγκαίος κατά την γνώμη μου. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο ενδιαφέρον θέμα. Το κέρδος σε αυτή την υπόθεση του χρόνου και της σκέψης πριν το κλικ είναι οτι δίνει άλλη υπόσταση στον χώρο όταν δεν χρησιμοποιείς την φωτογραφική μηχανή. Η ματιά είναι ακονισμένη και το μυαλό καταγράφει συνεχώς εικόνες και άλλοτε δημιουργεί δικές του. Mπορεί στο τέλος να καταλήγω μόνο με 5,6 αγαπημένες φωτογραφίες ανά φιλμ αλλά δεν βαριέσαι, το ταξίδι μετράει!

Έχεις φωτογραφικές εμμονές;

Βεβαίως! Κάκτοι, αντικείμενα που αιωρούνται και ανθρώπινα μέλη που συνήθως τα “ακρωτηριάζω” φωτογραφικά. Συχνά για παράδειγμα μου αρέσει να επιλέγω να εστιάσω στο κάδρο μου σε μεμονωμένα μέλη του σώματος ή να επιλέγω να μην φαίνονται σ ‘αυτό. Ωστόσο εκτός από το θέμα που φωτογραφίζω έχω παρατηρήσει ότι κατά καιρούς έχω εμμονές και ως προς την τεχνική. Εδώ και πολύ καιρό έχω ένα κόλλημα με το φλας με χρώμα ή χωρίς. Νομίζω πως θα προτιμούσα αυτή η αναζήτηση να μην οδηγήσει πουθενά, ώστε να μην πάψει και η ανάγκη μου να δημιουργώ τις συγκεκριμένες εικόνες.

Μελετάς την δουλειά άλλων φωτογράφων; Έχεις κάποιες εικόνες σταθμούς;

Ναι, απολαμβάνω να μελετάω την δουλειά άλλων φωτογράφων, τόσο Ελλήνων όσο και ξένων. Βέβαια, οι περισσότερες εικόνες σταθμοί που έχω είναι κυρίως κινηματογραφικές και προέρχονται από ταινίες αγαπημένων σκηνοθετών: M. Haneke, A. Tarkovsky, A. Zvyagintsev, S. Kaplanoglu, Θ. Αγγελόπουλος, Ν. Νικολαίδης, Σ. Τσιώλης και πολλοί ακόμα.

Φωτογραφία, νοηματική, διερμηνεία. Υπάρχει σύνδεση και αν ναι πως βρήκες την ισορροπία; Επηρεάζει και αλληλεπιδρά το ένα με το άλλο;

Σίγουρα αυτές οι διεργασίες λειτουργούν ασυνείδητα και ενδιαφέρον θα είχε μια πιο νευροεπιστημονική προσέγγιση. Αυτό που είναι αξιοσημείωτο στο επάγγελμα του διερμηνέα νοηματικής είναι οτι πρέπει να αποδομήσει την προσλαμβάνουσα λεκτική πληροφορία και να την συνθέσει πάλι σ’ ένα πιο εικονικό περιβάλλον. Αυτό από μόνο του οξύνει την οπτική αντίληψη του χρήστη της νοηματικής γλώσσας. Έχοντας από την άλλη πλευρά την φωτογραφία όπου τα ερεθίσματα είναι κυρίως οπτικά και κατά συνέπεια μη γραμμικά, θα έλεγα πως οι δύο αυτές διαδικασίες λειτουργούν αντίστροφα και επομένως αλληλοσυμπληρώνονται. Άρα η ισορροπία είναι κάτι που έρχεται αβίαστα.

Πώς, πότε και γιατί ξεκίνησες τη σειρά 12 Sundays; Τι σε ενέπνευσε;

Συνήθως οι ίδιες οι φωτογραφίες είναι αυτές που θα με οδηγήσουν να συνθέσω μία σειρά. Δεν επιλέγω δηλαδή τo θέμα για ένα project και μετά φωτογραφίζω βάσει αυτού. Αλλά πάντα μέχρι τώρα θα υπάρχουν μία δύο φωτογραφίες οι οποίες θα μου δώσουν το ερέθισμα να ξεκινήσω να προσανατολίζομαι προς μια συγκεκριμένη ιδέα και να δημιουργήσω μια νέα σειρά. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στο 12 Sundays. Εδώ και αρκετό καιρό, περίπου 5,6 χρόνια γυρνώντας στην πόλη που μεγάλωσα, την Πάτρα, κυρίως την περίοδο διακοπών ή γιορτών μου γεννιόταν η ανάγκη να φωτογραφίζω τους δικούς μου ανθρώπους. Οι Κυριακές ήταν ανέκαθεν για εμένα μέρες που δημιουργούσαν ποικίλα και αντιφατικά συναισθήματα. Με φόντο αυτά τα συναισθήματα ήθελα να αποτυπώσω διαφορετικές πτυχές των οικείων μου επαναπροσδιορίζοντας κάθε φορά και τη σχέση μου μαζί τους.

Δουλεύεις σε κάτι πάνω αυτόν το καιρό;

Αυτή την περίοδο φωτογραφίζω ελάχιστα και είμαι στην διαδικασία σύνθεσης μιας νέας σειράς. Μια φάση που προσωπικά μου παίρνει πάρα πολύ χρόνο.