Μάντρες, λάσπες και γυαλιά, κόντρα πλακέ, βροχή, κακουχία, χαλιά, εμπόριο, σίδερα. Ψωμί και νερό για να γεμίζει το τσουκάλι και όνειρα για μια καλύτερη ζωή. ‘Εχει υπάρξει μια επιδερμικότητα και μια γκρίζα ζώνη σχετικά με τους Ρομά.
Χάσμα; Kοινωνική παθογένεια ; Διάκριση; Και με το μέλλον τι γίνεται;
Κλειστές ομάδες Ρομά λένε πως διέσωσαν την μουσική στην Ευρώπη. Το φλαμέγκο στην Ισπανία, τα κρουστά στα Βαλκάνια, το κλαρίνο στην Ελλάδα. Για αιώνες ήταν οι κορυφαίοι βιολιστές στον κόσμο: τσιγγάνικη καταγωγή λένε πως είχε ο Παγκανίνι, τσιγγάνος ήτανε ο Σαραζάτ – κοντά σε αυτούς, θυμηθείτε τα τσιγγάνικα βιολιά της Βουδαπέστης. Αυτό που ακούμε ως μουσική σήμερα υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος του χάρη στους τσιγγάνους.
Δεν ήταν όμως μονάχα μουσικοί . Ήταν τεχνίτες, σιδεράδες, γανωτήδες, ξυλουργοί, καλαθοπλέχτες, έφτιαχαν κεντήματα ήταν καβαλάδες , έμποροι, πανηγυρτζήδες, ταχυδαχτυλουργοί, ζογκλέρ , ακροβάτες, χορευτές και τραγουδιστές, ηθοποιοί ενός παράξενου θεάτρου του δρόμου εδώ και αιώνες!
Λογοτεχνία, κινηματογράφος, μουσική και όπερα. Όλοι μας συγκινούμαστε με τις ιστορίες των τσιγγάνων. Τα προβλήματα όμως ξεκινούν όταν ζητούν μια θέση δίπλα μας.
Οι βασιλιάδες τους κυνήγησαν, η Ιερά Εξέταση τους έκαιγε, ο Τσαουσέσκου τους υποχρέωνε σε στείρωση και στο Άουσβιτς υπήρχε ειδικό τμήμα για αυτούς. Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Ρομά πνίγηκαν σε θαλάμους αερίων και κάηκαν στους φούρνους . Στις 20 Οκτωβρίου του 1944 πάνω από 800 παιδιά που χρησιμοποιήθηκαν πριν σαν πειραματόζωα, θανατωθήκαν. Σύμφωνα με τους Ναζί οι τσιγγάνοι είχαν στο αίμα τους την περιπλάνηση και το έγκλημα.
Οι Ρομά δεν ακολουθούν μια γραμμική ζωή και αυτό είναι που φοβίζει κάποιους ανθρώπους. Δεν μπορεί όλοι οι τσιγγάνοι να απολογούνται για παρανομίες άλλων, ούτε ακόμη να απολογούνται για τα εγκλήματα της ανθρωπότητας .
Πολλές γενιές δεν έχουν καθίσει ποτέ σε θρανία, άλλωστε η γλώσσα τους η Ρομανί είναι από τις λίγες προφορικές γλώσσες του πλανήτη.
Είναι κάποιοι γονείς που ξέρουν πως η μόρφωση είναι όπλο άλλοι όμως όχι. Η Μαρία μπορεί να πιάσει μολύβι πρώτη φορά στα δεκατέσσερα της. Την Ειρήνη ίσως να μην την αφήσουν οι γονείς της να συνεχίσει το σχολείο γιατί πρέπει να παντρευτεί.
Επομένως οι μικροί ήρωες που θέλουν να πάνε στο σχολείο πολλές φορές πρέπει να έρθουν σε κόντρα με τον πατέρα τους που θέλει να τους στείλει για δουλεία, κόντρα στην μητέρα που θέλει να τους παντρέψει, κόντρα στην κοινωνία που μπορεί να μην τους θέλει, κόντρα στην φτώχεια τους.
Η Ελλάδα έχει καταδικαστεί στο παρελθόν από το Ευρωπαϊκό δικαστήριο δικαιωμάτων του ανθρώπου για ρατσισμό. Για όσα έκανε και κυρίως για όσα δεν έκανε ώστε να μάθουν γράμματα τα τσιγγανόπουλα.
Στην Ελλάδα οι τσιγγάνοι έχουν ιστορία 7 αιώνων. Ξεκινώντας από την Κρήτη, το Ναύπλιο, την Μεθώνη, την Κέρκυρα., την Ζάκυνθο. Παρόλα αυτά , σε πολλές περιπτώσεις αντιλαμβανόμαστε πως μπορεί να αγαπάμε το διαφορετικό αρκεί να βρίσκεται μακριά από εμάς.
Σήμερα στην Ευρώπη ζούνε τουλάχιστον δώδεκα εκατομμύρια τσιγγάνοι, μιλούν την ίδια προφορική γλώσσα, και είτε είναι Χριστιανοί είτε Μουσουλμάνοι επί της ουσίας λατρεύουν τον Άη Γιώργη σε μια παγανιστική μυσταγωγία της άνοιξης που κλείνει τον κύκλο του χρόνου και ακυρώνει τον θάνατο και τον φόβο του θανάτου είναι το γνωστό σε όλους μας Εντερλέζι.
Erdelezi, Erdelezi
Sa o Roma Daje……
Σιγοτραγουδώντας το Εrdelezi πήρα τον δρόμο για να συναντήσω τον Βασίλη Πάντζιο, πρόεδρο της Πανελλαδικής Συνομοσπονδίας Ελλήνων Ρομά και συζητήσαμε πολλές ώρες για την ζωή του, την καθημερινότητα του, τις διακρίσεις, τον ρατσισμό, τα προβλήματα της κοινότητας των Ρομά, τις δυσκολίες, τους στόχους και τους σκοπούς της ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΕ. Ουτώς η άλλως το ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΕ σημαίνει «ελάτε κοντά» και αυτός ήταν εξαρχής ο στόχος.
Περιέγραψε μου μια ημέρα σου από το πρωί έως το βράδυ.
Συνήθως το πρωί ξυπνάμε όλοι μαζί και παίρνουμε πρωινό. Τα παιδιά ετοιμάζονται για το σχολειό όπου και τα πηγαίνω . Στη συνέχεια πηγαίνω στην εργασία μου, είμαι ιδιωτικός υπάλληλος, προκειμένου να ζήσω την οικογένεια μου και στον ελεύθερο χρόνο μου ασχολούμαι έντονα με τα ζητήματα που ταλανίζουν την κοινότητα των Ρομά. Πολλές φορές γυρίζω αργά στο σπίτι. Όμως, όσο έντονη και να είναι η καθημερινότητα μου πάντα προσπαθώ να βρίσκω χρόνο για την οικογένεια μου. Δύσκολος ο συνδυασμός αλλά όχι ακατόρθωτος.
Μέχρι ποια ηλικία πήγες σχολείο;
Έχω τελειώσει το δημοτικό και συνεχίζω σε σχολείο δεύτερης ευκαιρίας για να ολοκληρώσω την δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Επειδή όμως η δίψα μου για μόρφωση και για γνώση δεν σταματά, στόχος μου είναι η τριτοβάθμια εκπαίδευση, να φοιτήσω στο Ε.Α.Π. (Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο).
Σε ποια ηλικία παντρεύτηκες;
Παντρεύτηκα στα δεκαοκτώ μου, σχετικά αργά για τα δεδομένα της παράδοσης των Ρομά αλλά πολύ νέος ακόμη, με αποτέλεσμα να καθυστερήσω στις σπουδές και στην εκπαίδευση που ήθελα να λάβω.
Γιατί συνηθίζεται να παντρεύεστε σε μικρή ηλικία;
Το να παντρεύεται κάποιος Ρομά σε μικρή ηλικία είναι μεν μέρος της παράδοσης του, που συνιστά όμως μεγάλο πρόβλημα αλλά αν ανατρέξετε στο παρελθόν θα διαπιστώσετε πως ήταν ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα ολόκληρης της ελληνικής κοινωνίας. Η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι η κοινότητα μας συνέχισε να το διατηρεί και μόλις τα τελευταία χρόνια αρχίζει σταδιακά να το αποβάλλει. Προσωπικά πιστεύω πως τα νέα παιδιά πρώτα πρέπει να δίνουν βάση στην εκπαίδευση και την επαγγελματική αποκατάσταση τους και στην πορεία όταν θα είναι ώριμοι στην οικογένεια. Ο πρώιμος γάμος είναι ένα από τα βασικότερα ζητήματα που καλείται τόσο η πολιτεία όσο και η Ελλάν Πασσέ να αντιμετωπίσει με ουσιαστικές και αποτελεσματικές παρεμβάσεις, πρωτοβουλίες, ευαισθητοποίηση, ενημέρωση, συμμετοχή με τις τοπικές κοινωνίες και τις κοινότητες.
Έχεις δεχθεί ο ίδιος ρατσισμό, διάκριση ή ακόμη και κάποιες ακρότητες από τότε που θυμάσαι τον εαυτό σου;
Αρκετές φορές στο άκουσμα ότι είμαι τσιγγάνος γινόμουν δέκτης ρατσιστικών συμπεριφορών και προκαταλήψεων τόσο στην παιδική μου ηλικία όσο και στην ενήλικη ζωή μου. Για παράδειγμα όταν ήμουν παιδί πολλές φορές οι γονείς των μη τσιγγάνων δεν άφηναν τα παιδιά τους να παίξουν με τα τσιγγανάκια. Μας θεωρούσαν όλους κατώτερους και κλέφτες. Αυτό είναι ακρότητα. Η παραβατικότητα δεν είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα μόνο των Ρομά. Εδώ το πρόβλημα αφορά στην συντριπτική πλειοψηφία, την επιβίωση και προέρχεται από την αμορφωσιά ,την ανεργία, την ανέχεια και την περιθωριοποίηση. Υπάρχει σε κάποιους όπως υπάρχει και στην υπόλοιπη την κοινωνία. Δεν γίνεται εξαιτίας κάποιων ατόμων να στοχοποιείται όλη η τσιγγάνικη κοινότητα. Αυτό με λυπεί πολύ αλλά ταυτόχρονα με πεισμώνει. Θέλουμε σαν Ελλάν Πασσέ να σπάσουμε κάθε μορφής ρατσισμού, προκατάληψης και διάκρισης. Ζητάμε τα αυτονόητα. Ισονομία και Ισοπολιτεία ,ονειρευόμαστε μια κοινωνία χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς με αρμονική συνύπαρξη. Λέμε όχι στην ρητορική του μίσους, λέμε όχι στην στοχοποίηση.
Τα τσιγγανόπουλα σκληραγωγούνται σε ακραίες καταστάσεις;
Όλοι οι άνθρωποι σκληραγωγούνται στα δύσκολα απλά για τα τσιγγανόπουλα αυτό ξεκινά από πολύ μικρή ηλικία και χωρίς να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες με τα υπόλοιπα ελληνόπουλα, βιώνουν πολλαπλό αποκλεισμό σε βασικούς τομείς της ζωής τους. Γεννιούνται μέσα στην πείνα και τη λάσπη, στο έλεος των καιρικών φαινομένων. Εκεί ξεκινά το ένστικτο της επιβίωσης, το οποίο είναι μονόδρομος.
Ποια είναι τα βασικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινότητα των Ρομά;
Είναι γνωστό πως εδώ και δεκαετίες, η κοινωνία των Ρομά βιώνει τον αποκλεισμό στις μεγαλύτερες διαστάσεις του. Εκτός του ότι έρχονται αντιμέτωποι με τον χωρικό αποκλεισμό, δηλαδή τη στέγαση και τις υποδομές που είναι και το σημαντικότερο πρόβλημα, στην συντριπτική πλειοψηφία τους, δεν έχουν πρόσβαση σε βασικούς κοινωνικούς τομείς όπως η εκπαίδευση, η απασχόληση και η δημόσια υγεία.
Τα θεμελιώδη δικαιώματα τους παραβιάζονταν και συνεχίζουν να παραβιάζονται συστηματικά σε όλα τα κράτη.
Οι Ρομά υπήρξαν θύματα διώξεων και εθνικισμού από την εποχή του Ολοκαυτώματος στη ναζιστική Γερμανία καθώς και τελευταία στην κρίση του Κοσόβου, όπου Αλβανοί εθνικιστές εφάρμοσαν σε βάρος τους την εθνοκάθαρση με πρόσχημα ότι οι Τσιγγάνοι ήταν συνεργοί της Σέρβικης κυβέρνησης.
Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι το πώς όλα αυτά τα προβλήματα επηρεάζουν τη καθημερινή τους ζωή και σε μεγάλο βαθμό επιδρούν στις συνδιαλλαγές τους με τις κοινωνικές δομές μιας χώρας όπως για παράδειγμα τα σχολεία, νοσοκομεία και άλλες διοικητικές υπηρεσίες.
Γιατί κάποια παιδιά δεν πηγαίνουν σχολείο ή δεν συνεχίζουν ;
Σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, οι Ρομά έχουν τα χαμηλότερα επίπεδα σχολικής φοίτησης και μαθητικής επίδοσης από το μέσο όρο. Η εκπαίδευση είναι, ένα πολύ σημαντικό ζήτημα για την κοινωνική ενσωμάτωση των Ρομά. Μπορούμε να το αναλύουμε για ώρες.
Οι λόγοι που εγκαταλείπουν ή δεν συνεχίζουν το σχολείο είναι ποικίλοι, πολύπλοκοι, αλληλένδετοι και τις περισσότερες φορές συνδέονται με τον κοινωνικό αποκλεισμό που βιώνουν αλλά και με το αξιακό τους σύστημα.
Ενδεικτικά, οι πιο σημαντικοί λόγοι είναι ο πρώιμος γάμος των παιδιών, η συχνή εργασία – μετακίνηση γονέων, η γλωσσική δυσκολία μιας και τα παιδιά στο σπίτι μιλούν τη ρομανί ή οποία είναι προφορική, η έλλειψη των απαιτούμενων εγγράφων καθώς αρκετά παιδιά δεν είναι εγγεγραμμένα στα δημοτολόγια και αυτό εμποδίζει την εγγραφή τους, η μη αποδοχή από την ευρύτερη κοινωνία η οποία βασίζεται σε στερεοτυπικές αντιλήψεις των γονέων των μη τσιγγάνων μαθητών προς τους μαθητές Ρομά, οι διακρίσεις από μαθητές- δασκάλους, η δυσκολία μετακίνησης των παιδιών που μένουν σε απομακρυσμένες περιοχές.
Πρέπει όλοι να σκεφτούμε και να προβληματιστούμε για τα αυτονόητα. Πως μπορεί ένα παιδί να παρακολουθήσει το σχολείο όταν μετά από αυτό θα γυρίσει σε ένα σπίτι ή σε έναν καταυλισμό χωρίς ρεύμα ή νερό, στο έλεος των καιρικών φαινομένων; Πως μπορεί να παρακολουθήσει το σχολείο όταν οι δάσκαλοι τα βάζουν στο περιθώριο και ασχολούνται μόνο με τα μη ρομά παιδιά; Όταν το κράτος στο παρελθόν είχε τοποθετήσει μαθητές Ρομά σε σχολεία παιδιών με ειδικές ανάγκες; Μην ξεχνάμε ότι η Ελλάδα έχει τρείς καταδίκες από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για διακρίσεις μαθητών Ρομά στην εκπαίδευση προωθώντας έτσι τα σχολεία γκέτο.
Τι χρειάζεται να γίνει;
Εδώ πρέπει να παρέμβουμε όλοι μαζί από κοινού, να καθίσουμε στο ίδιο τραπέζι, η πολιτεία, τα κόμματα, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, η τοπική εκκλησία και το μόνο τριτοβάθμιο όργανο εκπροσώπησης των ομοσπονδιών Πανελλαδικά που είναι η Ελλάν Πασσέ. Αυτό που χρειάζεται να γίνει είναι να υποστηριχθεί η διαπολιτισμική εκπαίδευση. Αναγνώριση-Κατανόηση-Σεβασμός, είναι οι βασικές προϋποθέσεις για μία ουσιαστικά διαπολιτισμική διαδικασία.
Επιπλέον, είναι αναγκαία η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για τον πολιτισμό και την κουλτούρα των Τσιγγάνων. Σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση του σχολείου παίζει η αναγνώριση της γνώσης που το παιδί έχει ήδη αποκτήσει από την κοινότητα του. Αυτό προϋποθέτει κατανόηση από τους εκπαιδευτικούς για το τι συμβαίνει στον οικονομικό, εκπαιδευτικό τομέα καθώς και στις συνθήκες διαβίωσης στην τσιγγάνικη κοινότητα, τομείς οι οποίοι διαμορφώνουν και επηρεάζουν την προσωπικότητά του παιδιού. Καθώς μία από τις βασικές αιτίες προκαταλήψεων είναι η άγνοια, είναι σημαντικό να συμπεριληφθούν στα διδακτικά περιεχόμενα θεματικές ενότητες που να αφορούν την ιστορία και την κουλτούρα των Τσιγγάνων.
Επιβάλλεται αλλαγή νοοτροπίας των τσιγγάνων γονέων όσον αφορά τη χρησιμοποίηση των παιδιών τους σε διάφορες επαγγελματικές δραστηριότητες
Πρέπει να δημιουργηθούν παιδικοί σταθμοί για την προετοιμασία των παιδιών Ρομά στο εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς επίσης και τμήματα ενισχυτικής διδασκαλίας και όχι ειδικές τάξεις για τσιγγανόπουλα που θα εντείνουν την περιθωριοποίηση.
Επιπλέον α εκπαιδευτούν κοινωνιολόγοι, ψυχολόγοι ώστε να λειτουργήσουν μεσολαβητικά και διευκολυντικά μεταξύ τσιγγάνων και σχολείων
Η αιχμή του δόρατος όμως είναι να συμμετέχουν οι εκπρόσωποι των τσιγγάνων στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίζει ένας νεαρός και μια νεαρή τσιγγάνα;
Η μεγαλύτερη δυσκολία για μία νεαρή τσιγγάνα είναι ότι γίνεται μητέρα από πολύ μικρή ηλικία όπως επίσης και ο νεαρός άντρας που γίνεται πατέρας. Και οι δύο καλούνται να σηκώσουν το βάρος και τις υποχρεώσεις της οικογένειας από πολύ νωρίς και αυτό δυσκολεύει ακόμα πιο πολύ με τον πολλαπλό αποκλεισμό που βιώνουν στο να πάρουν την απαραίτητη μόρφωση για να ενταχθούν στην ελληνική και στην περαιτέρω ευρωπαϊκή κοινωνία.
Ποιος είναι ο στόχος και ο σκοπός της ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΕ;
Η Πανελλαδική Συνομοσπονδία Ελλήνων Ρομά ( ΕΛΛΑΝ-ΠΑΣΣΕ), έχει ως σκοπό την αναβαθμισμένη, σύγχρονη, ενιαία και δίκαιη εκπροσώπηση των Ελλήνων Ρομ σε τριτοβάθμιο-Πανελλαδικό επίπεδο. Μετά από 100 χρόνια συνδικαλιστικής διαδρομής κατάφεραν οι περιφερειακές ομοσπονδίες να έχουν μία φωνή στα πλαίσια της Ελλάν- Πασσέ. Ο κύριος στόχος μας είναι η άμεση, αποτελεσματική, στοχευμένη, ταυτόχρονη και μακροπρόθεσμη παρέμβαση για την επίλυση των προβλημάτων που αφορούν τους τέσσερις βασικούς άξονες της στέγασης, της εκπαίδευσης, της υγείας, της απασχόλησης, σε συνδυασμό πάντα με την καταπολέμηση των διακρίσεων και του ρατσισμού. Βασική προτεραιότητα της Ελλάν – Πασσέ αποτελεί η αναγνώριση και η προστασία των δικαιωμάτων των Ελλήνων Ρομ, καθώς και η προαγωγή των νόμιμων συμφερόντων τους.
Aκούμε συχνά πως από τα γεννοφάσκια τους, από ιδεολογία και παράδοση δε θέλουν να ζουν σε κτήρια. Αληθεύει αυτό;
Οι Ρομά έχουν πολύ έντονα το αίσθημα της ελευθερίας. Αν χάριζες σε έναν τσιγγάνο μια μονοκατοικία με αυλή και κήπο και ένα διαμέρισμα, σίγουρα θα επέλεγε το πρώτο.
Ο βαθμός ένταξης και οι συνθήκες διαβίωσης διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή;
Οι συνθήκες διαβίωσης διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή και συνδέονται με τον βαθμό ένταξης. Όλοι όμως, ανεξαρτήτως περιοχής, αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα, άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο.
