Γράφει ο Κώστας Διδίλης
Η πυρκαγιά της Μεγάλης Παρασκευής στον Άγιο Νικόλαο Κοζάνης, 29 Απριλίου 1932
Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, πλήθος κόσμου, πηγαίνει στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου που μέσα από την ατμόσφαιρα κατάνυξης βιώνει την κορύφωση του Θείου Δράματος για τα πάθη του Κυρίου. Εκείνο που έβλεπα από μικρό παιδί και συνεχίζω να βλέπω τώρα που μεγάλωσα είναι ότι εκείνη η μέρα της μεγάλης παρασκευής συνήθως είναι συννεφιασμένη και βροχερή. Ακόμη όμως και όταν είναι ηλιόλουστη, για κάποιες ώρες της ημέρας ο ουρανός σκοτεινιάζει.
Εκείνη η μεγάλη Παρασκευή ήταν διαφορετική από τις άλλες.
Μέσα στον Ι.Ν του Αγίου Νικολάου, πήραν φωτιά από αναμμένη λαμπάδα τα χάρτινα στολίδια του επιταφίου. Η κατάσβεση της ήταν και ζήτημα διατήρησης της ψυχραιμίας.
Η κραυγή ενός άνδρα «πυρκαιά» προκάλεσε πανικό και ταραχή του κοσμου, ο οποίος στην προσπάθεια του να βγει έξω ποδοπατήθηκε. Άλλοι λιποθυμούσαν, άλλοι χτυπούσαν, άλλοι αιμορραγούσαν. Φωνές, αντάρα και τρόμος επικρατούσε παντού.
Μέσα σε όλο αυτό το κακό οι πρόσκοποι που μπόρεσαν να κρατήσουν την ψυχραιμία τους έτρεξαν να ειδοποιήσουν γιατρούς και οδηγούσαν τους τραυματίες στις κλινικές δένοντας προσωρινά τα τραύματά τους. Χάρη στην προθυμία και την αυτοθυσία των προσκόπων δεν είχαμε νεκρούς.
Ως αρχηγός της ομάδας προσκόπων, ο Μάρκος Κανδύλης του Μιχαήλ, βοήθησε αποτελεσματικά στη διάσωση των γυναικών που βρισκόταν επάνω στον γυναικωνίτη εμποδίζοντας την άτακτη κάθοδο αυτών, φράσσοντας με το σώμα του την αρχή της σκάλας (από την διήγηση του Θανάση Ράκκου, παλιού προσκόπου που βρισκόταν στο συμβάν στον Αργύριο Πατιώ, 1989)
Η ψυχραιμία, η προθυμία και η αυτοθυσία των προσκόπων της Κοζάνης δεν πέρασε απαρατήρητη από τον τοπικό τύπο που έγραφε:
«Και εμείς συγχαίρομεν τους ωραίους μας προσκόπους δια την όμορφή των διαγωγήν και τα λαμπρά τους αισθήματα.»
«Τα ευγενικά αυτά παιδάκια προσέφεραν το βράδυ εκείνο του τρόμου, ανεκτίμητους υπηρεσίας. Εύγε τους.»
Επιπλέον, δέχθηκαν θερμά συγχαρητήρια από την ΙΧ Μεραρχία από τον Υποστράτηγο Α.Εδιπίδη, από την Διοίκηση Χωροφυλακής και τον διοικητή Ι. Σταυριανό προς τον έφορο προσκόπων και δικηγόρο, Σταύρο Σαμαρά που έξέφραζε την πλήρη ευαρέσκεια για τους μικρούς, αλλά μεγίστους στη ψυχή προσκόπους, από τον γενικό έφορο ΣΕΠ Αντώνιο Μπενάκη που συνεχάρη με έγγραφό του,τους αρχηγούς και τους προσκόπους της Κοζάνης ,από τον ιδιώτη ιατρό ΩΡΛ, Μιχαήλ Παπαδόπουλο που συγκινήθηκε από αυτήν την πράξη των μικρών προσκόπων και διέθεσε 200 δραχμές στον Μητροπολιτικό ναό εις έπαινον των προσκόπων. Ταυτόχρονα όμως και η ενοριακή επιτροπή του Αγίου Νικολάου διέθεσε δραχμάς διςχίλιάς υπέρ των αναγκών του προσκοπισμού.
Το ενδιαφέρον του Μεράρχου αλλά και του Δήμου Κοζάνης μετά το συμβάν συντέλεσε στην ενίσχυση του προσκοπισμού στην Κοζάνη.
Το Θαύμα του Αγίου Νικολάου στην Κοζάνη, 1943-1945
O Άγιος Nικόλαος, αγαπητοί μου Xριστιανοί είναι ένας από τους μεγάλους αγίους, που λάμπει στον πνευματικό ουρανό της Εκκλησίας μας. Είναι πολύ αγαπητός στον ορθόδοξο λαό, αλλά ιδιαιτέρως δε στην αγαπητή μας Κοζάνη (από ομιλία του μακαριστού Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου).
Oι αντάρτες τότε συνέλαβαν τριακοσίους και πλέον Kοζανίτες, αθώους ανθρώπους, τους έκλεισαν στη φυλακή της Κοζάνης και ανεμένετο η εκτέλεση τους. Αγωνία μεγάλη υπήρχε σε όλη την πόλη. Αφού ξημέρωσε η 6η Δεκεμβρίου, ημέρα κατά την οποία η Κοζάνη εορτάζει τον Άγιο Νικόλαο ως πολιούχο της, οι άνθρωποι της πόλης ήταν λυπημένοι και στενοχωρημένοι με δάκρυα στα μάτια.
Τότε, ως ιεροκήρυκας της πόλεως ο π. Αυγουστίνου ανέβηκε στον άμβωνα υπό το κράτος ιεράς συγκινήσεως και είπε τα εξής λίγα λόγια: «Σήμερα ο Άγιος Νικόλαος Κοζάνης δεν εορτάζει. Σήμερα ο Άγιος Νικόλαος πενθεί και κλαίει, διότι αθώοι άνθρωποι είναι μέσα στας φύλακάς. Όπως εκείνοι οι ένδοξοι στρατηγοί ήταν εις τας φύλακάς και τους έσωσε ο Άγιος Νικόλαος, έτσι και σήμερον εις τας φύλακάς της Κοζάνης υπάρχουν οι άνθρωποι αυτοί». Eν συνεχεία, απηύθυνε έκκλησή δραματική προς τους αντάρτες, προς τον καπετάν – Mάρκο (Bαφειάδη), ο οποίος κυριαρχούσε στην περιφέρεια εκείνη και τους είπε· «Eν ονόματι του Ναζωραίου, εν ονόματι του δικαίου, εν ονόματι του ανθρωπισμού, είσθε υποχρεωμένοι τους αθώους αυτούς ανθρώπους, την Αγία αυτή ημέρα του Αγίου Νικολάου, να τους ελευθερώσετε».
Όπως ο ήλιος μαλακώνει το κερί, έτσι η επέμβασή του μαλάκωσε τις καρδιές τους. Το ίδιο βράδυ, προτού να δύσει ο ήλιος, οι 300 Kοζανίτες ήταν ελεύθεροι μέσ’ στους δρόμους της Kοζάνης! «Nα λοιπόν, και τότε και τώρα και πάντοτε, ο Άγιος Νικόλαος θαυματουργεί.» είπε.
«Kαι να γιατί το θαύμα με τους τρεις στρατηγούς με συγκινεί ιδιαιτέρως. Έσωσε στη Λυκία τους τρείς όταν ήταν σωματικώς επί της γης, έσωσε στην Κωνσταντινούπολη τους τρεις όταν πλέον ήταν στον ουρανό, έσωσε και τους τριακόσιους στην Κοζάνη επί των ημερών μας.[…]»
Μακαριστός Αυγουστίνος Καντιώτης, ιεροκήρυκας – Μητροπολίτης Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας, (1967-2000)
Πηγές
Χρονικό του Προσκοπισμού της Κοζάνης, Γεωργίου Αργ. Πατιώ
Το Θαύμα του Αγίου Νικολάου στην Κοζάνη τα έτη 1943-45, Μακαριστός Αυγουστίνος Καντιώτης
Παρά τον Αλιάκμονα Εκκλησιαστικά, Ιωάννου Δ. Δημόπουλου, Θεσσαλονίκη, 1994
