Γράφει ο Κεφαλάς Πάνος, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιστορίας του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου του ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
«Ο άνθρωπος υπάρχει μέσω της μνήμης του και η ολική διαγραφή της μνήμης του έχει ως αποτέλεσμα και την ολοκληρωτική απώλεια της ταυτότητας του», (Πλάτων Ριβέλης 2011)
Ο Όσκαρ Ουάιλντ στο ¨Η σημασία του να είναι κανείς σοβαρός¨ είχε πει ότι «Η μνήμη είναι το ημερολόγιο που όλοι κουβαλάμε μαζί μας». Η φωτογραφία κάλλιστα μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά ως εργαλείο ενάντια στη λήθη. Η τέχνη είναι συνδεδεμένη με τον χρόνο και ο χρόνος είναι συστατικό της. Η αποδέσμευση από αυτόν αλλοιώνει την αξία της, γιατί είναι αμείλικτος, τρέχει προς τα εμπρός. Διαπιστώθηκε ότι η φωτογραφία δεν είναι ένα ακλόνητο αντικειμενικό ντοκουμέντο, αλλά ένα εργαλείο αποτύπωσης της μνήμης των ανθρώπων. Κι αυτός ο αποτυπωμένος φωτογραφικός χρόνος αποκτά εν τέλει την δική του ζωή και συνεχίζει να τρέχει παράλληλα με τον ζωντανό χρόνο.
Η φωτογραφία έχει προνομιακή σχέση γιατί είναι η μόνη από τις τέχνες που τον χρησιμοποιεί σαν περιεχόμενο της, τον έχει σαν κύριο θέμα. Η φωτογραφία γεννήθηκε επειδή υπάρχει ο χρόνος, γι’ αυτό και σε οποιαδήποτε προσπάθεια να τον αφαιρέσουμε δεν αποφέρει παρά ένα εξασθενημένο αποτέλεσμα. Ο χρόνος είναι η «ραχοκοκαλιά» της φωτογραφίας (Πλάτων Ριβέλης).
Κατά την ψυχίατρο Judy Weiser οι φωτογραφίες μιλούν μεταφορικά και συμβολικά, από και προς το ασυνείδητο. Έτσι, μία συνηθισμένη οικογενειακή φωτογραφία δίνει μορφή και δομή στο βαθύτερο συναισθηματικό μας επίπεδο και την ασυνείδητη επικοινωνία. Λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα σ’ αυτό που γνωρίζουμε κι αυτό που αισθανόμαστε, ανάμεσα στον εσωτερικό εαυτό που κρύβεται κάτω από τη συνειδητή αντίληψη και τον εαυτό που είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, ανάμεσα στον εαυτό που γνωρίζουμε και στον εαυτό που βλέπουν οι άλλοι. Έτσι, μπορεί να γίνει ένα σημαντικό μέσο πρόσβασης σε κρυμμένες πληροφορίες, συναισθήματα και μνήμες τα οποία οι λέξεις από μόνες τους δεν μπορούν να πλησιάσουν (Πηνελόπη Πετσίνη 2003).
Η φωτογραφία έχει και το ρόλο της μνήμης ή λήθης έναντι στο τραύμα. Στην καταγραφή της εσωτερικής μας επανάστασης έναντι στην απώλεια και στην αιχμαλωσία του πόνου μας σε ένα σκληρό ασπρόμαυρο κάδρο. Όπως η γυναίκα της φωτογραφίας ¨Invisible Dad, Result of War¨, όπου στέκει με περήφανο και οργισμένο βλέμμα, φορώντας τα καλά της ρούχα, αγκαλιάζοντας την απουσία (τη μνήμη που θέλει να κάνει λήθη αλλά επανέρχεται), σφίγγοντας το δεξί της χέρι επαναστατώντας στο πόνο της μέσα από το πένθος της στιγμής, μα από την άλλη μετατρέπει τη λήθη της σε μνήμη περηφάνιας μέσα από τη μετενσάρκωση του χαμού του άλλου στη νέα μνήμη του παιδιού της που σαν άλλος στρατιώτης στέκει προσοχή με το καπέλο του πατέρα του, μα με το δεξί του χεράκι παλεύει στη μνήμη του τραυματικού παρόντος εξαιτίας της επανάστασης της παιδικής του αφέλειας έναντι στο γεγονός. Το ¨κλικ¨ της φωτογραφίας, κάτω δεξιά, στο πάτωμα, ένα ασημένιο κουμπί από το χιτώνιο του στρατιώτη να φωνάζει ενάντια στη λήθη ¨Παρών¨!!
Υ.Γ.: Η φωτογραφία φέρει τίτλο The Сelebration. From the cycle “Conversation with Vincas Ferinauskas” και είναι του φωτογράφου Evaldas Ivanauskas. Σύμφωνα με τον ίδιο το φωτογράφο, το έτος 2011, πρόκειται για ψηφιακή φωτογραφία μοντάζ, στην οποία αξιοποίησε παλαιότερο αρχειακό φωτογραφικό υλικό και αρχείο του Vincas Ferinauskas. Στόχος του Evaldas Ivanauskas είναι είτε να αποδώσει κάποια ιστορία φωτογραφικά, είτε να αφήσει την ίδια την φωτογραφία του να μεταδώσει από μόνη της μηνύματα στους θεατές.
