Γράφει ο Κεφαλάς Πάνος, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιστορίας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου του ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
Ιούλιος 1917.
Ο στρατιώτης Ζίγκφριντ Σασούν δημοσιεύει τη «Διακήρυξη του Στρατιώτη» (επιστολή στο διοικητή του με τίτλο Finishedwith the War: A Soldier’sDeclaration) ενάντια στη συνέχιση του πολέμου. Γράφει: «Πιστεύω ότι ο πόλεμος στον οποίο μπήκα ως πόλεμος άμυνας και απελευθέρωσης έχει γίνει τώρα πόλεμος επιθετικότητας και κατάκτησης».11 Νοεμβρίου 2023 «την ενδέκατη ώρα, της ενδέκατης μέρας, του ενδέκατου μήνα» θα εορταστεί η 105η επέτειος του τερματισμού του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το τέλος μίας «ανώφελης σφαγής» διαφορετικής από τους προηγούμενους πολέμους,τεσσάρων φριχτών χρόνων στα χαρακώματα με εκατομμύρια άνδρες ναυποφέρουν σε αυτά και να παίρνουν επιτέλους το δρόμο της επιστροφής για τα σπίτια τους. Τίποτε, όμως, δεν θα ήταν το ίδιο! Το τέλος ενός εφιάλτη ο οποίος αποτέλεσε την αυλαία της πρώτης πράξης μιας τραγωδίας που θα λήξει τον Μάιο του 1945.
______
O Ζίγκφριντ Σασούν (Siegfried Loraine Sassoon) (1886 –1967), ήταν Άγγλος πολεμικός ποιητής, συγγραφέας και στρατιώτης, γνωστός για τα αντιπολεμικά του ποιήματα για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αποφεύγοντας τον συναισθηματισμό και την πατριδοκαπηλεία άλλων ποιητών της εποχής, έγραψε για τη φρίκη και την αγριότητα των χαρακωμάτων, σατιρίζοντας παράλληλα τις πατριωτικές αξιώσεις εκείνων (στρατηγών, πολιτικών, ανθρώπων της εκκλησίας), που, κατά την άποψη του, ήταν υπεύθυνοι για έναν πόλεμο που πυροδότησε τον τζινγκοϊσμό[1]. Με το έργο του αποτέλεσε έναν από τους κορυφαίους ποιητές του Μεγάλου Πολέμου.
Ο Σασούν έγινε επίκεντρο της διαφωνίας εντός των ενόπλων δυνάμεων όταν τον Ιούλιο του 1917δημοσιεύσε τη «Διακήρυξη του Στρατιώτη». Γλύτωσε το στρατοδικείο, χάρη στην παρέμβαση του φίλου του Ρόμπερτ Γκρέιβς,με τον υφυπουργό Εξωτερικών για θέματα Πολέμου IanMacphersonνα τον χαρακτηρίζει ακατάλληλο και να τον στέλνει για «θεραπεία» στο Πολεμικό Νοσοκομείο Craiglockhart κοντά στο Εδιμβούργο με συμπτώματανευρασθένειας “shellshock “.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου γνώρισε και έκανε φιλία με τον ποιητή και στρατιώτη WilfredEdwardSalterOwen[2], ο οποίος επηρεάστηκε πολύ από αυτόν. Ο Σασούν κέρδισε αργότερα την αναγνώριση για το πεζογραφικό του έργο, ιδίως την τρίτομη, μυθιστορηματική αυτοβιογραφία του, γνωστή ως η τριλογία του Sherston[3].Την 1η Νοεμβρίουτου 1915, ο μικρότερος αδερφός του Χάμο σκοτώθηκε στην εκστρατεία της Καλλίπολης (από τις 19 Φεβρουαρίου 1915 μέχρι τις 9 Ιανουαρίου 1916).
______
Οι επιζήσαντες
Καμιά αμφιβολία πως σύντομα θα γίνουν καλά. Το σοκ και η ένταση
Τους προκάλεσαν τραύλισμα, τους αποσυντόνισαν τα λόγια.
Φυσικά λαχταρούν να ‘βγουν έξω και πάλι’, –
Αυτά τα αγόρια με τα παλιά, φοβισμένα πρόσωπα, μαθαίνουν να περπατούν.
Θα ξεχάσουν γρήγορα τις στοιχειωμένες νύχτες τους. Την τρομαγμένη τους
Υποταγή στα φαντάσματα των φίλων που πέθαναν, –
Στα όνειρά τους που στάζουν φονικό. Και θα είναι περήφανοι
Για τον ένδοξο πόλεμο που τσάκισε ολάκαιρη την περηφάνια τους …
Άνδρες που πήγαν στη μάχη, φοβεροί και χαρούμενοι
Παιδιά, με μάτια που σας μισούν, τσακισμένα και τρελά.
Επίθεση
Στο ξημέρωμα η κορυφογραμμή αναδύεται ογκώδης και γκρίζα
Μέσα στο άγριο πορφυρό χρώμα του πυρωμένου ήλιου,
Σιγοκαίοντας μέσα από κρουνούς παρασυρόμενου καπνού που σκεπάζει
Τη φοβερή σημαδεμένη πλαγιά και, ένα προς ένα,
Τανκς έρπουν και αναποδογυρίζουν μπροστά το σύρμα.
Πυκνό πυρ βρυχάται και ανεβαίνει. Έπειτα, σκυμμένοι αδέξια
Με βόμβες και όπλα και φτυάρια και σύνεργα μάχης,
Οι άνδρες σπρώχνονται κι αναρριχώνται ν’ αντιμετωπίσουν τη μεγάλη πυρκαγιά.
Σκιές από γκρίζα, βουβά πρόσωπα, σκεπασμένα από φόβο
Αφήνουν τα χαρακώματα, σκαρφαλώνοντας στο σκέπασμα
Μονότονος και πολυάσχολος ο χρόνος χτυπά στους καρπούς τους
Κι ελπίζουν, με μάτια χαμηλωμένα και σφιγμένες γροθιές
Τσαλαβουτώντας μες τη λάσπη. Ω, Χριστέ μου, δώσε ένα τέλος σε όλο αυτό!
Βομβαρδισμός
Τέσσερις ημέρες ξεσχιζόταν η γη
από το ατσάλι που έσκαγε,
τα σπίτια πέφταν γύρω μας:
Τρεις νύχτες δεν τολμούσαμε να κοιμηθούμε,
ιδρώνοντας και περιμένοντας ν’ ακούσουμε τον επικείμενο κρότο
που θα σήμαινε το θάνατό μας.
Την τέταρτη νύχτα οι άνδρες,
με νεύρα σπασμένα, βασανισμένοι μέχρι εξαντλήσεως,
κοιμήθηκαν, ψελλίζοντας και τρέμοντας,
ενώ πάνω απ’ το κεφάλι μαςέσκαγανοι οβίδες.
Την πέμπτη μέρα,ήρθε μια σιωπή:
Αφήσαμε τις τρύπες μας,
κοιτάξαμε πάνω απ’ της γης τα συντρίμμια,
εκεί όπου τα λευκά σύννεφα γλιστρούσαν σε σιωπηλές γραμμές
επάνω στο αδιατάραχτο γαλάζιο.
[1]Ο Τζινγκοϊσμός είναι εθνικισμός με τη μορφή επιθετικής και προορατικής εξωτερικής πολιτικής, όπως η υπεράσπιση μιας χώρας για χρήση απειλών ή πραγματικής βίας, σε αντίθεση με τις ειρηνικές σχέσεις, σε προσπάθειες διασφάλισης αυτού που αντιλαμβάνεται ως εθνικά της συμφέροντα. Στην καθομιλουμένη, ο τζινγκοϊσμός είναι υπερβολική μεροληψία στο να κρίνει κανείς τη χώρα του ως ανώτερη από άλλες – ένας ακραίος τύπος εθνικισμού (πρβλ . σοβινισμός και υπερεθνικισμός).
[2]Η πολεμική του ποίηση για τη φρίκη των χαρακωμάτων και τον πόλεμο αερίων επηρεάστηκε πολύ από τον μέντορά του Ζίγκφριντ Σασούν και στάθηκε σε αντίθεση με τη δημόσια αντίληψη για τον πόλεμο εκείνη την εποχή και με τον σίγουρα πατριωτικό στίχο που γράφτηκε από προηγούμενους πολεμικούς ποιητές όπως ο RupertBrooke . Από τα πιο γνωστά έργα του –τα περισσότερα εκ των οποίων δημοσιεύθηκαν μεταθανάτια– είναι τα “DulceetDecorum est”, “Insensibility”, “Anthem for DoomedYouth”, “Futility”, “SpringOffensive” and “StrangeMeeting”. Ο Όουεν σκοτώθηκε σε δράση στις 4 Νοεμβρίου 1918, μια εβδομάδα πριν το τέλος του πολέμου, σε ηλικία 25 ετών.
[3]Η τριλογία του Sherston είναι μια σειρά βιβλίων του Ζίγκφριντ Σασούν αποτελούμενα από τα Memoirs of a Fox-HuntingMan, Memoirs of anInfantryOfficer και Sherston’s Progress. Πήραν το όνομά τους από τον πρωταγωνιστή, GeorgeSherston – έναν νεαρό Άγγλο της ανώτερης μεσαίας τάξης, που έζησε πριν και κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου.
