Γράφει η Αγνή Μαλιόγκα, Νομικός
Διανύουμε μια περίοδο πανδημίας, οι συνθήκες είναι περίεργες και όλοι μας
προσπαθούμε να ανταπεξέλθουμε στη νέα τάξη πραγμάτων. Μπορεί να επικρατεί μια
σύγχυση, μια αναταραχή αλλά βρίσκοντας λύσεις συνεχίζουμε, προχωράμε,
επιβιώνουμε. Υπάρχουν άτομα που αντιμετωπίζουν με σοβαρότητα και υπευθυνότητα
την κατάσταση, άλλοι πάλι ίσως αψηφούν τον κίνδυνο, αγνοούν τα νέα δεδομένα και
αρκετοί είναι αυτοί που μπορεί να αντιδρούν αντίθετα στο πνεύμα των καιρών . Τα
παραπάνω δεν είναι κάτι καινούργιο. Αυτή είναι η διαμόρφωση της κοινωνίας μας
χρονιά τώρα, ίσως και από πάντα.
Σε κάθε χρονική περίοδο μια κοινωνία απαρτίζεται
από διάφορες μορφές προσωπικότητας και γεννιούνται νέα φαινόμενα που δύσκολα
μπορούμε να ελέγξουμε ή και να διορθώσουμε. Στο «τώρα», λοιπόν, το κρίσιμο
ζήτημα είναι η εξάπλωση του COVID-19. Προφανώς και δεν είμαστε όλοι ειδήμονες
για τον συγκεκριμένο ιό, αλλά όλοι, λίγο-πολύ, έχουμε σχηματίσει μια εικόνα, μια
γνώμη , μια άποψη επί του θέματος -σωστή ή λανθασμένη- έχουμε λάβει ίσως κάποια
μέτρα, έχουμε αναλάβει ίσως κάποια ευθύνη. Όπως και να ‘χει ο καθένας με το δικό
του τρόπο συμμετέχει σ αυτή την νέα «κοινωνική πραγματικότητα». Ας αναλογιστούμε
όμως πόσα ακόμα ζητήματα της ίδιας σοβαρότητας υπάρχουν και μαστίζουν την
κοινωνία μας, όχι μόνο τώρα αλλά ανέκαθεν, και όχι απλά δεν επιλύονται αλλά ούτε
καν συζητιούνται , δεν προβληματίζουν και δεν υπάρχουν για πολλούς. Έτσι μένουν
στη αφάνειά διαιωνίζονται και επιδεινώνονται μέσα στο χρόνο.
Θα γίνω πιο συγκεκριμένη· αυτό το διάστημα λοιπόν, λόγω των νέων συνθηκών,
παρατηρείται μια αύξηση των φαινομένων ενδοοικογενειακής βίας και περιστατικών
βίας κατά των γυναικών. Καταιγισμός ειδήσεων που αφορούν σωματική, ψυχολογική
και σεξουαλική κακοποίηση γυναικών κάνουν την εμφάνιση τους στα ΜΜΕ και στην
καθημερινότητα μας. Το ερώτημα είναι: Είναι τα γεγονότα αυτά κάτι καινούργιο ή
απλά η άγνοια μας, η έλλειψη ενημέρωσης και η ίδια μας η συμβολή σε όλα αυτά
κρατούν καταστάσεις εγκληματικής φύσεως πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας ;
Καιρός λοιπόν να ενημερωθούμε , ίσως ήρθε επιτέλους η στιγμή, οι φωνές που
περιορίζονται στους τέσσερις τοίχους να ακουστούν.
Θα ήθελα να αναφερθώ σε ένα γενικότερο νομικό πλαίσιο και σε κάποια
αναπόσπαστα δικαιώματα που «απολαμβάνουμε» όλοι οι πολίτες αυτής της χώρας τα
οποία δυστυχώς θεωρούνται δεδομένα αλλά κανένας μας δεν τα «γνωρίζει». Μέσα από
αυτό, ίσως να αρχίσει να διαφαίνεται ότι ίση μεταχείριση μεταξύ των δυο φύλων δεν
υπάρχει, πως κάθε μέρα παραβιάζονται και καταπατώνται πολλά θεμελιώδη
δικαιώματα και η αρχή της ισότητας και της ισονομίας μόνο εικονικά εμφανίζονται σε
κάθε τομέα της ζωής μας. Καταρχάς, όλοι απολαμβάνουμε το δικαίωμα στην
ελευθερία, όμως πρέπει να γνωρίζουμε ότι η ελευθερία του καθενός σταματά εκεί που
αρχίζει η ελευθερία του άλλου. Ειδικότερα, προστατεύονται από την Πολιτεία τα εξής
ατομικά δικαιώματα: το δικαίωμα στη ζωή (απόλυτη προστασία της ζωής), απόλυτη
προστασία της τιμής, της ελευθερίας, της αξίας και της αξιοπρέπεια του ανθρώπου
καθώς και το δικαίωμα στη σωματική και ψυχική ακεραιότητα. Τα παραπάνω με απλά
λόγια σημαίνουν ότι: «απαγορεύονται τα βασανιστήρια, οποιαδήποτε σωματική
κάκωση, βλάβη υγείας ή άσκηση ψυχολογικής βίας…», όπου «ψυχολογική βία» νοείται
κάθε είδους εκβιαστική πρακτική . Επιπλέον το Σύνταγμα επιβάλει στην Πολιτεία, όχι
μόνο να σέβεται η ίδια, αλλά και να προστατεύει την αξία του ανθρώπου όταν απειλείται
ή προσβάλλεται από άλλους. Προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας αποτελεί και ο
βιασμός ή οποιαδήποτε γενετήσια εκμετάλλευση. Όταν μιλάμε για βιασμό, μιλάμε πλέον
(ευτυχώς) για μη συναίνεση, χωρίς να είναι προϋπόθεση η χρήση βίας ή η απειλή
σπουδαίου και άμεσου κινδύνου. Με άλλα λόγια το «όχι» σημαίνει: δεν θέλω, δεν
συναινώ. Πως μεταφράζονται όλα τα παραπάνω για να μιλήσω ακόμη πιο απλά;
Κανένας δεν έχει δικαίωμα να σηκώσει χέρι πάνω σου , κανένας δεν έχει δικαίωμα να
σε απειλήσει , κανένας δεν έχει δικαίωμα να σε βρίσει ή να σε εξευτελίσει, κανένας
δεν έχει δικαίωμα να προχωρήσει σε σεξουαλική πράξη χωρίς την συναίνεση σου. Όλα
διώκονται ποινικά και είναι υποχρέωση της Πολιτείας να σε προστατεύσει. Όταν λέμε
«κανένας» εννοούμε ούτε σύντροφος, ούτε συγγενείς , ούτε φίλοι ή γνωστοί,
κανένας=ΚΑΝΕΝΑΣ.
Ας αναφερθούμε σε άλλη μια σκοπιά αυτού του ζητήματος. Η κακοποίηση γυναικών
είναι κάτι πολύ συγκεκριμένο , απευθύνεται σε γυναίκες ακριβώς γι’ αυτόν κάθε αυτόν
το λόγο· κακοποιούνται επειδή είναι γυναίκες. Χρησιμοποιείται άλλος ένας νομικός
όρος στις μέρες μας, αναφέρεται σε ανθρωποκτονίες γυναικών . Ο όρος αυτός είναι
γυναικοκτονία, το έγκλημα αυτό αφορά δολοφονίες γυναικών ακριβώς γιατί είναι
γυναίκες. Το κίνητρο του δράστη δηλαδή είναι αυτό: «τη σκοτώνω γιατί είναι
γυναικά». Με άλλα λόγια, επειδή δεν εκπλήρωσε σωστά κάποιο ρόλο που της
επέβαλλε η κοινωνία ως γυναίκα, δεν ακολούθησε κάποιον άτυπο κοινωνικό κανόνα,
δεν κατάφερε να ανταπεξέλθει στην κοινωνική κατασκευή που λέγεται «γυναίκα» και
γι’ αυτό το λόγο κάποιοι αποφασίζουν να την τιμωρήσουν και θεωρούν ότι μπορούν
να επιβληθούν μ’ αυτόν τον τρόπο. Εκφοβίζοντας μια γυναίκα και χτυπώντας την,
πιστεύουν ότι υπό την απειλή θα υπακούσει. Φυσικά και βρίσκουν προφάσεις για να
δικαιολογήσουν τις πράξεις τους: «δεν με σεβάστηκε», «με κεράτωσε», «μου
αντιμίλησε» ή ακόμη «ήταν έγκλημα πάθους , έγκλημα ζήλειας». Πίσω από όλα αυτά
κρύβεται ένα και μόνο ρητό «είναι γυναίκα». Δυστυχώς ο σεξισμός είναι πανταχού
παρών, υποβόσκει και γίνεται αντιληπτός ύπουλα κ επώδυνα. Υπάρχουν άτομα που
ούτε αναγνωρίζουν πόσο υποτιμητικά φέρονται σε μια γυναικά . Φταίει η αμάθεια; Η
έλλειψη καλλιέργειας; Τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις που μεταβιβάζονται από
γενιά σε γενιά; Το μορφωτικό επίπεδο; Η δομή της κοινωνίας; Ο συντηρητισμός; Ίσως
και όλα αυτά μαζί, όπως και άλλα τόσα συμβάλλουν λίγο-λίγο και τα προβλήματα
μεγιστοποιούνται. Ένα είναι το σίγουρο: να παλεύεις καθημερινά με την πατριαρχία
είναι δύσκολο και εξαντλητικό. Θέλει κουράγιο, υπομονή και επιμονή.
Έστω λοιπόν ότι όλα αυτά είναι γνωστά και δεδομένα. Γιατί συνεχίζουν να
παραβιάζονται ανεπηρέαστα τόσα δικαιώματα -και όχι μονό- τα φαινόμενα αυτά όλο
και πολλαπλασιάζονται; Πρώτα απ’ όλα, σημαντικός παράγοντας είναι το ότι δεν
συζητιούνται και για να συζητηθούν πρέπει να ακουστεί η δική μας φωνή, η φωνή των
γυναικών και συγκεκριμένα των γυναικών που έχουν υποστεί οποιαδήποτε μορφή
κακοποίησης. Το γνωρίζω ότι ζητήματα σαν αυτά είναι λεπτά , και δύσκολα μπορούν
να αποτελέσουν θέμα συζήτησης ή ακόμη και θέμα ενημέρωσης. Η κυριαρχία του
φόβου είναι μεγάλη , το αίσθημα ντροπής πολύ συχνά είναι έντονο , η κοινωνία η ίδια
είναι σκληρή και δεν έχει την ικανότητα να συμπαρασταθεί σ΄ αυτές τις γυναίκες και
το στίγμα πολλές φορές αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο στον πόλεμο αυτών των
καταστάσεων.
Γενικότερα, υπάρχουν γεγονότα στην ιστορία της ανθρωπότητας που
δεν έχουν αντιμετωπιστεί ποτέ κατάματα και μένουν στην μνήμη των ανθρώπων
εγκλωβισμένα στο βάθος του υποσυνειδήτου μας, με αποτέλεσμα να μην έχουμε δει
ποτέ προβλήματα υπαρκτά ώστε να διορθώσουμε τα λάθη μας και να προχωρήσουμε.
Όπως τα γεγονότα αυτά είναι παγιδευμένα στη μνήμη των ανθρώπων, έτσι και τα
γεγονότα βίας μένουν εγκλωβισμένα στις ψυχές αυτών των γυναικών και για να
απελευθερωθούν πρέπει να εκφραστούν και να συζητηθούν . «Η μνήμη όπου και να
την αγγίξεις πονεί» γράφει ο Σεφέρης. Και έχει δίκιο. Μια κοπέλα για να μιλήσει για
αυτά τα περιστατικά πρέπει να νιώσει στο πετσί της όλον αυτόν τον πόνο που έχει
βιώσει ξανά και ξανά από την αρχή, πρέπει να πονέσει όπως πόνεσε τότε για να
καταφέρει να ενημερώσει, να ζητήσει βοήθεια ακόμη και για να απεγκλωβιστεί. Για
να τα φέρει, λοιπόν, στην επιφάνεια πρέπει να ξανά γεννηθεί και να αντιμετωπίσει ότι
αυτό συνεπάγεται. Αλλά ο πόνος φίλη μου, κάποιες φορές, σημαίνει λύτρωση και η
λύτρωση σημαίνει δύναμη· δύναμη για να αντιμετωπίσουμε τα λάθη μας, δύναμη για
να αντιμετωπίσουμε τον φόβο, δύναμη για να πλάσουμε μια κοινωνία πιο όμορφη. Το
παρελθόν δεν διορθώνεται, μπορεί όμως να φτιάξει το μέλλον μας.
Αν θέλουμε επομένως κοινωνική ευημερία και αρμονική συνύπαρξη ας μάθουμε
ποια είναι τα δικαιώματα μας , κι αν δεν μπορούμε να τα μάθουμε , ας μάθουμε τι
σημαίνει σεβασμός , αλληλεγγύη , κατανόηση , ενσυναίσθηση ή ακόμη πιο απλά αγάπη
και φροντίδα.
Μίλα δεν είσαι μόνη σου! Δυστυχώς η κοινωνία δεν είναι κατασκευασμένη υπέρ
των γυναικών. Δυστυχώς η φωνή μας είναι φωνή μειονότητας που δύσκολα επηρεάζει,
αλλά όταν πολλές φωνές ενωθούν τότε θα ακουστούν-και θα ακουστούν όταν
μιλήσουν. Και όταν μιλήσεις θα απελευθερωθείς. Και όταν απελευθερωθείς θα
λυτρωθείς. Και στο κάτω κάτω ξέρεις τι σημαίνει λύτρωση μετά από όλα αυτά ;Να
βρεθείς σε μια άκρη της γης , σε μια ερημική παραλία , νύχτα με το φως του φεγγαριού,
να πετάξεις όλα τα ρούχα σου, όλα τα βάρη και τους ρόλους που σου φορτώνει η
κοινωνία και έτσι όπως γεννήθηκες, έτσι να βουτήξεις στο πέλαγος της ζωής, στη
θάλασσα-να παγώσεις και να ζεσταθείς-να απελευθερωθείς και να λυτρωθείς. Μετά
από αυτό, η δύναμη σου θα διπλασιαστεί, κανείς δεν θα τολμήσει να σε αγγίξει ξανά !
Μίλα, δεν είναι ντροπή !Μίλα, δεν είσαι μόνη σου!
