Μάρθα Μαυρίδου / Δρ. Παιδικής Λογοτεχνίας και Παραστατικών Τεχνών
Το Edinburgh International Children’s Festival το συνάντησα τυχαία, αναζητώντας στο διαδίκτυο πληροφορίες για το Fringe, το μεγάλο φεστιβάλ που γίνεται στην «πόλη των φεστιβάλ» κάθε Αύγουστο. Η λέξη children μου κίνησε το ενδιαφέρον. Όταν ανακάλυψα πως το βασικό πλαίσιο του φεστιβάλ ήταν το θέατρο, η απόφαση είχε παρθεί, τον Μάη ταξιδεύουμε για Εδιμβούργο!
Το Διεθνές Παιδικό Φεστιβάλ του Εδιμβούργου, οργανώνεται από τoν εθνικό οργανισμό της Σκωτίας, Imaginate, ο οποίος φροντίζει για την προώθηση, την εξέλιξη και την ανάπτυξη του θεάτρου και του χορού για παιδικό και νεανικό κοινό. Κάθε χρόνο περίπου 10.000 παιδιά με τους δασκάλους ή τις οικογένειές τους, έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν διεθνείς παραστάσεις –και όχι μόνο- υψηλού επιπέδου, μιας και το φεστιβάλ έχει εδραιωθεί ως ο βασικός πυλώνας παρουσίασης της «αφρόκρεμας» του παιδικού θεάματος.
Ο ενθουσιασμός μου ήταν τεράστιος μιας και πήγαινα με διττή ιδιότητα. Αυτή της εθελόντριας, αλλά και του delegate, της επαγγελματία δηλαδή, όπου είχα δικαίωμα να παραβρεθώ σε παραστάσεις χωρίς να συνοδεύω παιδί (γεγονός που σε διαφορετική περίπτωση απαγορεύονταν), αλλά και να συμμετέχω σε εκδηλώσεις δικτύωσης, συζητήσεις και άλλες δράσεις που γίνονταν για επιμορφωτικούς λόγους. Αργότερα θα καταλάβαινα πως οι «delagates» εκπροσωπούσαν φορείς οι οποίοι στις περισσότερες περιπτώσεις (σχεδόν σε όλες) κάλυπταν τα έξοδα τους μιας και βρίσκονταν εκεί για να εξελιχθούν και αυτό να το μεταφέρουν στον φορέα τους. Μερικοί πήγαν εκεί με αποκλειστικά δικά τους έξοδα. Μαντέψτε ποιοι.
Μετά από ένα μεγάλο ταξίδι έφτασα στο ωραιότατο Airbnb σπίτι μου που ναι μεν ήταν ένα μισάωρο από το κέντρο, ωστόσο α. ήταν κοντά στην θάλασσα και β. είχε στάση λεωφορείου ακριβώς 12 βήματα από την εξώπορτα.
Opening Weekend
To φεστιβάλ ξεκινάει με μια μεγάλη διήμερη γιορτή ανοιχτή για το κοινό. Στο Εθνικό Μουσείο της Σκωτίας η κεντρική αίθουσα είχε διαμορφωθεί σε ένα τεράστιο δημιουργικό εργαστήρι για παιδιά, όπου μαζί με τους γονείς τους είχαν την δυνατότητα να περάσουν από όλους τους «σταθμούς» και τελικά να παρακολουθήσουν τις προγραμματισμένες παραστάσεις. Παράξενα πλάσματα με την μορφή επίπεδης κούκλας από χαρτόνι, παιδιά που ψήλωναν απότομα και κυκλοφορούσαν ανάμεσα στον κόσμο, μίμοι και οι «Αυγουλωτές κυρίες» που πείραζαν τον κόσμο και παίζανε με τα παιδιά. Μια παράσταση κρουστών και μια άλλη για πολύ μικρά παιδιά, με άξονα την κίνηση επαναλαμβάνονταν 3 φορές κατά την διάρκεια της ημέρας εναλλάξ. Ένα εντυπωσιακό flash mob όπου ξαφνικά από παντού εμφανίζονταν παιδιά και τραγουδούσαν ενώ κάποια άλλα συμμετείχαν σωματικά στην δράση.
Έχοντας «βάρδια» σαν εθελόντρια και τις δύο μέρες, ήμουν εκεί από νωρίς. Με το χάρτη ανά χείρας το βρήκα πολύ εύκολα –όπως όλα τα μέρη που γίνονταν το φεστιβάλ, μιας και οι χάρτες τους ήταν σαφέστατοι- και ήμουν στην ώρα μου. Έζησα την έναρξη το φεστιβάλ σε όλη του την έκταση και δεν μπορούσα να περιμένω για την Δευτέρα όπου είχα να δω την πρώτη μου παράσταση και να παρακολουθήσω την πρώτη ομιλία ως επαγγελματίας του χώρου.
Παραστάσει
Στο Φεστιβάλ συμμετείχαν 14 παραστάσεις από 11 διαφορετικές χώρες. Νορβηγία, Γαλλία, Καναδάς, Αυστραλία, Ισπανία, Γερμανία, Ολλανδία, Νέα Ζηλανδία, Ιρλανδία, Νότια Αφρική και φυσικά Σκωτία. Κατάφερα να δω τις 8. Πήγα στο φεστιβάλ με ιδιαίτερο ενδιαφέρον να ερευνήσω ένα συγκεκριμένο είδος θεάτρου και είχα κλείσει εισιτήρια για αυτές τις παραστάσεις. Κατάλαβα πως την επόμενη φορά πρέπει να τις δω όλες.
Κάθε μία ήταν εντελώς ξεχωριστή. Το Toddler room παρουσιαζόταν μέσα σε μια σκηνή igloo και ο αριθμός των θεατών ήταν αυστηρά 20. Το Loo το είδα μέσα σε ένα επιβλητικό κτήριο όπου η ισπανίδα πρωταγωνίστρια μεταμόρφωνε το σώμα της από καράβι σε πειρατή δίχως χρηστικά αντικείμενα με έναν τρόπο μαγικό. Στο OGO που ήρθε από τον Καναδά, ο πρωταγωνιστής ήταν μια κούκλα, η σκιά και μικροί ήχοι που σκόρπιζαν μαγεία. Το NΑO NAO που το είδαμε μέσα στο studio του κεντρικού θεάτρου του Εδιμβούργου. Χώρος σκοτεινός. Μπαίναμε ένας ‘ένας και πολύ προσεκτικά. Στην σκηνή υπήρχε μόνο μια τεράστια πλάκα από πηλό. Τα φώτα έσβησαν, κάποια άλλα άναψαν και η παράσταση «χτίστηκε» μπροστά μας. Ο πρωταγωνιστής, το σκηνικό, όλα έπαιρναν σχήμα και φωνή επί τόπου. Aυτά απευθύνονταν σε μικρά παιδιά, μέχρι την ηλικία των 5.
Για μεγαλύτερες ηλικίες η πρώτη παράσταση που είδα ήταν το Baba Yaga, μια συνεργασία δύο σπουδαίων δημιουργών από Αυστραλία και Εδιμβούργο που προέκυψε από την συνάντησή τους στο προηγούμενο φεστιβάλ. Με ατμόσφαιρα Ρωσίας, απ’ όπου εμπνευσμένη και η ηρωίδα και χρήση των νέων τεχνολογιών (εικόνα-ήχος) ήταν μια διαφορετική προσέγγιση σε ό,τι έχω παρακολουθήσει μέχρι στιγμής. Η παράσταση A Feast of bones, που ήρθε από το Δουβλίνο περιείχε δυό εκπλήξεις για μένα. Η πρώτη ήταν πως, αν και βασίστηκε σε ένα παλιό λαϊκό παραμύθι, την ιστορία Henny Penny,η οποία κυκλοφορεί σε όλο τον κόσμο σε πολλές παραλλαγές, ήταν τόσο σύγχρονα σκηνοθετημένο και βαθιά συναισθηματικό όπου όταν έρχεται τελικά η «κάθαρση» τα δάκρυα έτρεχαν ποτάμι. Κι όχι μόνο τα δικά μου. Κυρίως των παιδιών. Η δεύτερη έκπληξη έχει να κάνει με την ομάδα παραγωγής στην οποία βρίσκονταν και μια ελληνίδα η οποία μάλιστα έλκει την καταγωγή της από την Πτολεμαΐδα. Τελείως αναπάντεχο, αν σκεφτεί κανείς ότι με αναζητούσε ο καλλιτεχνικός διευθυντής για να με γνωρίσει γιατί στα 28 χρόνια του φεστιβάλ δεν θυμάται έλληνα να έχει πάει.
Η παράσταση MBUZENI έφτασε στο Φεστιβάλ από την Νότια Αφρική. Διαπραγματεύονταν ένα πολύ λεπτό ζήτημα. Τον θάνατο. 5 άστεγα κορίτσια ζούσαν ουσιαστικά μέσα σε ένα νεκροταφείο. Και μέσα από ιστορίες και ταφικά έθιμα ανακάλυπταν την ζωή μέχρι τελικά να γνωρίσουν την πιο σκληρή μορφή της. Η συγκεκριμένη παράσταση είχε δράση που περιελάμβανε συζήτηση και ήταν από τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα που συνέβησαν στο Φεστιβάλ. Άφησα για το τέλος την παράσταση που λάτρεψα. Το Expedition Peter Pan. Ολλανδική παραγωγή –στα αγγλικά όπως όλες οι παραστάσεις – διαπραγματεύονταν την χαμένη παιδικότητα των μεγάλων και την ανάγκη να υπάρξουμε μέσα από τα όνειρά μας.
Λίγο το θέμα, λίγο η ζωντάνια των ηθοποιών, λίγο η μουσική αλλά κυρίως ότι η παράσταση ήταν «λίγο τρελούτσικη» -όπως είπε ένα 12χρονο κορίτσι που καθόταν δίπλα μου, την έχω ονομάσει «αγαπημένη» και ψάχνω τρόπους να την δούνε και τα δικά μας παιδιά. Αυτές είναι οι ιστορίες των παραστάσεων που είδα. Οι παραστάσεις που ΔΕΝ είδα, κρύβουν πίσω τους πολύ αστείες ιστορίες. Όπως αυτή που έψαχνα το θέατρο μέσα στην βροχή και το είχα περάσει περίπου 4 φορές αλλά κανείς δεν ήξερε να μου πει ακριβώς που ήταν. Η πιο αστεία όμως –που με επανέφερε και στην τάξη- ήταν με την παράσταση We come from far, far away. Οι πάντες στο φεστιβάλ μιλούσαν γι’ αυτή την παράσταση. Κάποιοι ταξίδεψαν μόνο για να την δουν. Αποφάσισα να χρησιμοποιήσω το free pass μου για να την δω… το μοναδικό ελεύθερο μεσημέρι μου. Πήγα μισή ώρα νωρίτερα και περίμεναν πριν από μένα 8 άτομα. Μεταξύ τους και η πρωταγωνίστρια- από Αυστραλία- του Baba Yaga. Μιας απο τις πολλές sold out παραστάσεις. Μας ανακοίνωσαν πως λυπούνται, αλλά ήρθαν όλοι όσοι είχαν εισιτήριο και δεν υπήρχαν διαθέσιμες θέσεις. Σαν γνήσια ελληνίδα περίμενα να φύγουν όλοι και να ζητήσω να με βάλουν μέσα να καθίσω σε μιαν ακρούλα. Έστω και όρθια. Και τότε άκουσα την Κριστίν (από το baba yaga) να λέει ευγενικά: «Πόσο κρίμα. Ευχαριστούμε πολύ. Καλή παράσταση.» Ντράπηκα πολύ. Κυρίως γιατί ήξερα πως δεν επρόκειτο να με αφήσουν να μπω. Έσκασα κατι σαν χαμόγελο που πίσω από το κείμενο θα μπορούσε να διαβάσει κανείς κάτι περιποιημένα γαλλικά, κι έφυγα κι εγώ. Εκείνο το μεσημέρι γνώρισα καλύτερα την Κριστίν.
Γενικά στις παραστάσεις ήταν πάρα πολύ τυπικοί στο θέμα της ασφάλειας και των φωτογραφιών –δεν έχω ούτε μια φωτογραφία μέσα από παράσταση-. Ωστόσο τα παιδιά τρώγανε στο θέατρο κανονικότατα, και η φασαρία ήταν μεγάλη. Συμπεριφορά εν ώρα παράστασης Εδιμβούργο –Ελλάδα, σημειώσατε 2.
Δικτύωση
Βρισκόμουν στην γιορτή του παιδικού θεάτρου. 320 άνθρωποι από 24 διαφορετικές χώρες. Κι ανάμεσά τους κι εγώ. Πήγα με μεγάλη διάθεση να κάνω γνωριμίες και να δικτυωθώ. Τόσο για το φεστιβάλ «Η πόλη γιορτάΖΕΙ», αλλά κυρίως για την δουλειά μου. Πολύ γρήγορα κατάλαβα πως έχω να κάνω με ένα τελείως άλλο επίπεδο παιδικού θεάτρου, όπως το ίδιο γρήγορα κατάλαβα πως όλοι αυτοί εκεί, ήταν φίλοι. Συναντιούνται χρόνια στο φεστιβάλ και έχουν πολλά να πουν. Το πρώτο event ήταν η παρουσίαση ενός project που έτρεξε μια ολόκληρη χρονιά από μια ζωγράφο σε συνεργασία με performers σχετικά με τον τρόπο που μπορεί να ενταχθεί η τέχνη σε ένα σχολείο ατόμων με ειδικές ανάγκες. Διαπίστωσα, την μέρα εκείνη αλλά και τις επόμενες σε συζητήσεις που είχα, πως τα ΑμεΕΑ δεν χαίρουν την αντιμετώπισης που τους αξίζει στο Εδιμβούργο. Δεν υπάρχει προσβασιμότητα και δυνατότητα ένταξης παντού όπως θα περίμενε κανείς από μια τέτοια πόλη. Το συμπέρασμα προέκυψε από συζητήσεις κυρίως και όχι από αυτοψία αλλά και από την συζήτηση που, σε σχέση με προγράμματα που εφαρμόζονται στην Ελλάδα, δεν θα το χαρακτήριζα καινοτόμο. Ενδιαφέρον ναι, αλλά όχι καινοτόμο και πρωτοποριακό όπως θα περίμενα.
To work in progress και το θεατρικό αναλόγιο που παρακολούθησα στο πλαίσιο των δράσεων για τους εκπροσώπους των φορέων, είχαν ενδιαφέρον χωρίς όμως να μου προσφέρουν κάτι ιδιαίτερο. Από τις επιμορφωτικές δράσεις, αυτή που ζήλεψα ήταν η παρουσίαση του PUSH. Το πρόγραμμα υλοποίησαν φορείς από το Βέλγιο, την Ιρλανδία, την Νορβηγία και την Δανία. Οι άξονες στους οποίους κινείται το πρόγραμμα θεματολογικά έχουν να κάνουν α. με το φύλο και την σεξουαλική ταυτότητα, β. την υπερπροστασία και γ. το μεταναστευτικό. 42 καλλιτέχνες από 20 χώρες συμμετείχαν παρεμβατικά μέσω των τεχνών τους καταλήγοντας στην δημιουργία ενός ντοκιμαντέρ που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του φεστιβάλ και καλλιτέχνες μας μίλησαν για την πορεία της δουλειάς τους, τον τρόπο που λειτούργησαν τα παιδιά και τα αποτελέσματα της παρέμβασης . Γενικό συμπέρασμα: η τέχνη ηρεμεί και ενώνει.
Διασκέδαση
Μέσα στην διάρκεια του 10ήμερου είχαμε 3 συναντήσεις για διασκέδαση με αποκορύφωμα την βραδιά Ceilidh. Έχετε δει στις ταινίες που χορεύουν όλοι μαζί με σχηματισμούς, τρέχουν, χωρίζονται, ξαναβρίσκονται κλπ.; Έχουν κάποιον να τους καθοδηγεί βέβαια αλλά είναι ό,τι πιο αστείο έχω κάνει ποτέ. Και το διασκέδασα άπειρα. Το τελευταίο βράδυ ήταν για τους εθελοντές. Ένα ευχαριστήριο πάρτυ με bingo φυσικά και πολύ γέλιο.
Και κάπως έτσι το πρώτο ΜΟΥ φεστιβάλ ανήκει στην ιστορία. Σήμερα που παραδίδω την ιστορία μου συμπληρώθηκε ένας μήνας από την ημέρα που έφυγα. Γύρισα, έκανα 3 παραστάσεις στο ενδιάμεσο, ετοιμάζω μία τέταρτη στις Πρέσπες, με έναν τρόπο όμως κουβαλάω μέσα μου κάθε στιγμή του δεκαήμερου που πέρασα στο Εδιμβούργο. Δεν είδα την πόλη σαν τουρίστρια. Δεν πήγα στο κάστρο. Είδα όσα ήταν ανάμεσα στα θέατρα που πήγαινα για τις παραστάσεις ή τον εθελοντισμό. Ήμουν εκεί με έναν σκοπό, να ανακαλύψω το παιδικό θέαμα και τον τρόπο που λειτουργεί έξω από την Ελλάδα. Κι εντυπωσιάστηκα. Κι όσα είδα, θα σας τα δείξω. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Γιατί στο θέατρο η ουσία είναι να είμαστε μαζί.
