Τον λένε «Βροχάρη» για τις πολλές του βροχές, «Νιαστή» για τα τελευταία νεάσματα ή υνάσματα (οργώματα) της γης, «Παχνιαστή» για το κλείσιμο των ζώων στο παχνί, και «Χαμένο» για το λίγο χρόνο δουλειάς που μένει, επειδή η μέρα τώρα είναι πολύ μικρή και πάει χαμένη. Λόγω των γιορτών του, τον λένε και «Αϊστράτηγο» ή «Αϊταξιάρχη», «Αϊφίλιππα» και «Αγιαντριά» ή «Αντριά». Τον λένε ακόμα και «Μεσοσπορίτη» από τη γιορτή της Παναγίας.
Μεταβατικός μήνας ο Νοέμβριος, με πολλές αγροτικές εργασίες και καιρικά φαινόμενα, είναι ο μήνας που φέρνει τον χειμώνα.
Ο Νοέμβριος προσωποποιήθηκε ως ένας καλοσυνάτος γέροντας που παίρνει από το χέρι τους ανθρώπους-παιδιά και τους βοηθά να μπουν στον χειμώνα. Τους χαρίζει τη σπορά και την υπόσχεση της σοδειάς και άρα της ευημερίας, τους χαρίζει και την επίπονη, αλλά ιδιαίτερα αγαπητή εργασία του λιομαζώματος με ευχάριστα διαλείμματα κάτω από τα λιόδεντρα, με φακές ή σκορδαλιά, κρασί και ψωμί. Η σπορά είναι η πλέον σοβαρή αγροτική εργασία του χρόνου από την αρχαιότητα. Τότε, τιμούσαν τη θεά Δήμητρα, προστάτιδα της γεωργίας, και στη γιορτή της, τα Πυανέψια, που εορτάζονταν πάνω κάτω αυτό το διάστημα, ετοίμαζαν προσφορές με μείγμα από δημητριακά, όσπρια, ξηρούς καρπούς, μέλι και ρόδια. Η χριστιανική λαϊκή λατρεία συνέχισε αυτή την παράδοση με τη γιορτή της Παναγίας Μεσοσπορίτισσας ή Πολυσπορίτισσας (21 Νοεμβρίου).
Επιπλέον, παρετυμολογώντας τη γιορτή αυτή, που είναι τα Εισόδια της Θεοτόκου (δηλαδή η είσοδος της τρίχρονης Παναγίας στον ναό, όπου την αφιέρωσαν οι γονείς της ως ανθρώπινο τάμα, γιατί την απέκτησαν σε μεγάλη ηλικία), θεωρούν ότι αυτή η ημερομηνία σηματοδοτεί και την είσοδο στον χειμώνα. Πολύ μικρές οι ημέρες του Νοεμβρίου και μακριές οι νύχτες του. Καθώς ακόμη είναι νωρίς για τις μεγάλες χειμωνιάτικες γιορτές που παρηγορούν για το ατελείωτο σκοτάδι, οι αγρότες εκμεταλλεύτηκαν δημιουργικά και κοινωνικά τις μακριές νύχτες με τα «νυχτέρια», συγκεντρώσεις στα σπίτια, κυρίως από γυναίκες, για εργασίες όπως τα ξεφλουδίσματα (καρυδιών, καλαμποκιών κ.ά.) ή εργόχειρα. Εκεί, η πολύωρη εργασία αποκτούσε χαρούμενο χαρακτήρα: τα κορίτσια μάθαιναν ζουμερά μυστικά και συμβουλές από τις μεγαλύτερες γυναίκες, τραγουδούσαν και έλεγαν παροιμίες ή εξόρκιζαν τους φόβους με διηγήσεις τρομακτικών ιστοριών και θρύλων – όλοι μαζεμένοι ξεπερνούσαν τον τρόμο πολύ πιο εύκολα από ό,τι καθένας μόνος με τη φαντασία του.
Παρατηρητές άριστοι της φύσης και των αλλαγών της, οι άνθρωποι της υπαίθρου πρόσεξαν ότι περίπου στα μέσα του Νοεμβρίου δύει ο αστερισμός των Πλειάδων (της Πούλιας), σταματά δηλαδή να είναι ορατός στον νυχτερινό ουρανό. «Στις δεκαεφτά, δεκαοχτώ [Νοεμβρίου] πέφτει η Πούλια στον γιαλό», έλεγαν. Αντίστοιχα, είχαν προσέξει την επιτολή της Πούλιας (την ανατολή της πριν από την ανατολή του ήλιου) έξι μήνες νωρίτερα και τη συνέδεαν με μια άλλη μεγάλη γιορτή, των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Γιατί, όπως τόνισε η λαογράφος Άλκη Κυριακίδου-Νέστορος, «οι μεγάλες γιορτές – που είναι τα κύρια σημάδια του χρόνου στο επίπεδο του πολιτισμού– ελκύουν προς αυτές τα ουράνια φαινόμενα, για να τους δώσουν ανθρώπινη μορφή, να τα εντάξουν μέσα σε έναν κόσμο που μας είναι οικείος, εφόσον τον έχουμε φτιάξει μοναχοί μας».
Παροιμίες για το Νοέμβριο:
Το Νοέμβρη και Δεκέμβρη φύτευε καταβολάδες.
Οποίος σπείρει τον Νοέμβρη ούτε σπόρο δεν θα πάρει.
Ο άη- Μηνάς εμήνυσε, πούλια μη ξημερώσει.
Άι- Μηνάς εμήνυσε του πάππου του χειμώνα: -Έρχομαι ή δεν έρχομαι και τ’ Άι- Φιλίππου αυτού είμαι.
