Η κοινωνία γύρω μας αλλάζει, άλλοτε προς το καλύτερο άλλοτε όχι. Γίνονται προσπάθειες για να γίνει πιο ανθρώπινη,προσβάσιμη και με ενσυναίσθηση.Όλο και πιο συχνά, αλλά έχοντας ακόμα δρόμο πολύ μπροστά, παρατηρούνται προσπάθειες και έργα για την ένταξη των Α.μ.Ε.Α στην ελληνική κοινωνία. Στην εκπαίδευση τα τελευταία χρόνια, αλλά και σε άλλους επαγγελματικούς κλάδους, υπάρχει ζήτηση για την γνώση της νοηματικής γλώσσας και της γραφής braille.
Αρχικά ,ας δοθεί ένας ορισμός για την ελληνική νοηματική γλώσσα. Οι περισσότεροι άνθρωποι, που δεν έχουν προσωπικές ή κοινωνικές επαφές με κωφούς, έχουν την τάση να πιστεύουν ότι οι νοηματικές γλώσσες είναι ένα είδος παντομίμας ή αναπαράστασης κάποιας από τις φωνούμενες γλώσσες που μιλάνε οι ίδιοι. Η αλήθεια όμως είναι πολύ διαφορετική από την ευρέως διαδεδομένη αυτή αντίληψη. Οι νοηματικές γλώσσες (που, σημειωτέον, είναι πολλές και εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους), διαφέρουν από τις υπόλοιπες φυσικές γλώσσες ως προς το ότι μας είναι λιγότερο γνωστές, όχι όμως και ως προς τις γλωσσολογικές αρχές που διέπουν την επικοινωνιακή τους λειτουργία. Έτσι, η ελληνική νοηματική γλώσσα είναι η φυσική γλώσσα της ελληνικής κοινότητας Κωφών. Είναι μια πλήρης γλώσσα, η οποία χρησιμοποιεί τα ίδια είδη γραμματικού μηχανισμού που υπάρχουν και στην προφορική γλώσσα . Έχει νομικά αναγνωριστεί ως επίσημη γλώσσα της κοινότητας των Κωφών στην Ελλάδα το 2000. Η ελληνική νοηματική γλώσσα εκτιμάται ότι χρησιμοποιείται από περίπου 40.600 νοηματιστές.
Ως μια εντελώς αυτόνομη γλώσσα έχει πολλούς λόγους για να ασχοληθεί κανείς μαζί της και να την μελετήσει. Ένας από τους βασικότερους, τον οποίο θεωρώ τον πιο σημαντικό είναι το να γίνει κανείς ο συνδετικός κρίκος κωφών και ακουόντων είτε ως διερμηνέας είτε ως ειδικός δάσκαλος/ καθηγητής. Αξίζει να σημειωθεί πως στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν ήταν τόσο ανεπτυγμένος ο συγκεκριμένος τομέας μέχρι προσφάτως. Από το 1982 δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα και άρχισαν να λειτουργούν από το Υπουργείο Παιδείας ειδικές τάξεις για κωφά και βαρήκοα παιδιά σε σχολεία ακουόντων. Ακόμη, όμως, δεν υπάρχει ανεξάρτητο τμήμα ειδικών καθηγητών για δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σκοπός όλου αυτού είναι η δημιουργία γενικών σχολείων και η συνύπαρξη και κωφών και ακουόντων μαθητών σε μια τάξη σε όλα τα μαθήματα και όχι μόνο στα μη ακαδημαϊκά , π.χ. τεχνικά, γυμναστική, κτλ. Σύμφωνα με έρευνες, έχει διαπιστωθεί ότι οι κωφοί μαθητές στα σχολεία της γενικής εκπαίδευσης τείνουν να έχουν υψηλότερα επίπεδα ακαδημαϊκής προόδου από τους συμμαθητές τους σε σχολεία κωφών ή σε ειδικές τάξεις. Μερικοί από αυτούς τους ερευνητές αποδίδουν τα αποτελέσματα αυτά στις μεγαλύτερες απαιτήσεις των δασκάλων του γενικού σχολείου, στον ανταγωνισμό μεταξύ των μαθητών, στις απαιτήσεις για περισσότερη δουλεία στο σπίτι και στην προετοιμασία των δασκάλων σε δευτερεύοντα μαθήματα στο σχολείο ακουόντων . Ακόμα, ερευνητές βρήκαν ότι όταν τα κωφά παιδιά τοποθετούνται σε προγράμματα πιο δύσκολα και με περισσότερη ύλη ή σε προγράμματα ανωτέρου επιπέδου, τότε η πρόοδος τους αυξάνεται.
Γνωρίζοντας, μαθαίνοντας και εντρυφώντας στην νοηματική γλώσσα γινόμαστε και καλύτεροι άνθρωποι. Μαθαίνουμε να βοηθάμε, να εκτιμάμαι και να προσφέρουμε στο συνάνθρωπό μας. Από τα πρώτα κιόλας μαθήματα του πρώτου κύκλου μαγεύεται κανείς από τη γλώσσα και τις ικανότητες που σου προσφέρει. Εδώ, αξίζει να σημειωθεί ότι κάποιες λέξεις, εκφράσεις και νοήματα τα γνωρίζουμε όλοι, τα γνωρίζει ο οποιοσδήποτε, π.χ. ευχαριστώ, είμαι χαρούμενος, μου αρέσει, αγαπώ και άλλα πολλά. Με αυτόν τον τρόπο γινόμαστε μέλη της κοινότητας των κωφών: «η κοινότητα των Κωφών αποτελείται από μια ομάδα ατόμων που κατοικούν σε κάποια περιοχή, έχει κοινούς στόχους που καθορίζονται από τα μέλη της και παλεύει για να πετύχει αυτούς τους στόχους. …μπορεί να περιλαμβάνει άτομα που δεν είναι κωφά, αλλά που υποστηρίζουν δραστήρια τους σκοπούς της κοινότητας και δουλεύουν μαζί με τους Κωφούς για να τους πετύχουν».
Η γνώση και η χρήση της νοηματικής γλώσσας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ένταξη κάποιου. Ο βαθμός ακουστικής απώλειας δεν παίζει κανένα ρόλο, αφού η γνώση και η χρήση της νοηματικής γλώσσας είναι το διαβατήριο και η πιστοποίηση για να ενταχθεί κάποιος σ΄ αυτή. Είναι ολοφάνερο ότι όσοι ακούοντες θέλουν να γίνουν μέλη της θα πρέπει να μπορούν να επικοινωνούν μαζί τους, να γνωρίζουν και να σέβονται τους κανόνες. Οι ακούοντες που είναι μέλη της κοινότητας των Κωφών ξεχωρίζουν για τη στάση τους που σχετίζεται περισσότερο με τη δέσμευση στην κοινότητα και τους στόχους της, παρά με την υπηρεσία που προσφέρουν είτε σε σχολεία είτε σε άλλους οργανισμούς
Τελειώνοντας, πέρα από την παρότρυνση και την προτροπή για την εκμάθησή της θα ήθελα να τονίσω ότι υπάρχει θέληση για ενσωμάτωση των άλλων ανθρώπων από μέρους των κωφών καθώς και τρόπος επικοινωνίας. Στο χέρι μας, επομένως, είναι αν θα γίνουμε ένα και ασχοληθούμε με την νοηματική γλώσσα. Μην σας αγχώνει και σαν τρομάζει η επικοινωνία με αυτούς τους ανθρώπους. Είναι ένας χορός χωρίς μουσική, χωρίς ήχου!
Ελένη Χατζηκρίβου για την Ομάδα του filologika.gr
