Επιμέλεια: Τάνια Ώττα
Είναι το μεθυστικό άρωμα των κρασιών της και η ιδιαίτερη γεύση τους, η πολυτέλεια των γούνινων και δερμάτινων ενδυμάτων, η επιβλητική παρουσία των αρχοντικών, χαρακτηριστικά δείγματα της αρχιτεκτονικής του 18ου αιώνα και των μεταβυζαντινών εκκλησιών, η μοναδική αίσθηση όταν διαβαίνεις τα καλντερίμια της , η φύση που ξεχύνεται ολόγυρα και η γοητεία μιας πόλης, όπου η παράδοση εναρμονίζεται με τη σύγχρονη εποχή, εκεί όπου το χθες και το σήμερα δημιουργούν έναν ιδανικό προορισμό όλη τη διάρκεια του χρόνου.
Μία πόλη γεμάτη ιστορία, τέχνη, πολιτισμό, μύθους που ζωντανεύουν , η Σιάτιστα, η πρωτεύουσα του Δήμου Βοΐου, ετοιμάζεται να γιορτάσει τον Δεκαπενταύγουστο και φέτος, με τους καβαλάρηδες να δίνουν ζωή στην πόλη και να συνδυάζουν με αρμονία και ευγένεια το θρησκευτικό με το πολιτιστικό στοιχείο και να διατηρούν αναλλοίωτο στο χρόνο ένα από τα γραφικότερα έθιμα της πατρίδας μας.
Η προσήλωση των κατοίκων της πόλης για τα έθιμα είναι χαρακτηριστικό στοιχείο της Σιάτιστας, έθιμα που συνεχίζονται από γενιά σε γενιά με την ίδια διάθεση, με σεβασμό στην παράδοση, με λεβεντιά και αρχοντιά.
Δεν θα ταίριαζε κάτι άλλο άλλωστε σε μία πόλη αρχόντισσα, σε μια πόλη που σε καλεί να την επισκεφθείς και να σε μαγέψει. Σαν το τραγούδι των σειρήνων, το άρωμα της Σιάτιστας ελκύει κάθε επισκέπτη να τον μυήσει στον ιδιαίτερο πολιτιστικό πλούτο της.
Η Σιάτιστα δονείται στους ρυθμούς των χάλκινων αρκετές μέρες πριν τον Δεκαπενταύγουστο. Η μουσική παράδοση αποτελεί χαρακτηριστικό στοιχείο της πόλης και συνοδεύει ήθη και έθιμα δίνοντας μια ιδιαίτερη νότα σε όλες τις εκδηλώσεις .
Ο Δεκαπενταύγουστος στη Σιάτιστα αποτελεί μία γιορτή σταθμό για την πόλη και τους κατοίκους. Ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην εποχή της τουρκοκρατίας και αναβιώνει κάθε χρόνο με τον ίδιο ζήλο , με το ίδιο κέφι και την ίδια πίστη στην παράδοση, αγνοώντας τη φθορά του χρόνου.
Ένα έθιμο που έχει γίνει θεσμός και συνδέει τους καβαλάρηδες με την παράδοση του τόπου και την θρησκευτικότητα των σιατιστινών. Η μεγαλοπρέπεια με την οποία γιορτάζεται το έθιμο των καβαλάρηδων γοητεύει κάθε επισκέπτη και δείχνει την ξεχωριστή πολιτιστική ταυτότητα μιας πόλης .
Η Σιάτιστα πανηγυρίζει την γιορτή της Παναγίας στο Μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που βρίσκεται στο χωριό Μικρόκαστρο, 12 χιλ. Δυτικά της Σιάτιστας, εκεί όπου φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Ελεούσας. Οι καβαλάρηδες με θρησκευτική κατάνυξη πηγαίνουν για να προσευχηθούν και να ασπαστούν την εικόνα της Παναγιάς. Το μεσημέρι επιστρέφουν στην πόλη, όπου τους υποδέχονται οι αρχές και κόσμος για την καθιερωμένη παρέλαση. Τα στολισμένα και επιβλητικά άλογά τους διασχίζουν την πόλη και οι καβαλάρηδες παρασύρουν στο χορό μικρούς και μεγάλους.
Η προετοιμασία για τον εορτασμό ξεκινά πολύ καιρό πριν. Οι καβαλάρηδες περιποιούνται τα ζώα τους, τα κρατούν ξεκούραστα, καθαρά και καλοταϊσμένα για την επίσημη μέρα.
Τα άλογα θα πεταλωθούν, θα καθαριστούν και θα γυαλιστούν τα μπρούντζινα στολίδια και τα σπιρούνια. Θα περαστεί ειδικό λάδι και κερί σε όλα τα δερμάτινα εξαρτήματα του αλόγου, όπως η σέλα. Θα γυαλιστούν οι χάνδρες και τα ρουμπίνια απ’ τα περιλαίμια, τα χαμαϊλιά και τα μπρούντζινα στρόγγυλα κουδουνάκια που φοριούνται στο λαιμό του αλόγου.
Οι προετοιμασίες κορυφώνονται και οι παρέες οργανώνονται. Σε γειτονιές, πλατείες, σε καταστήματα της πόλης ο ήχος των χάλκινων ακουσμάτων, άφθονο γλέντι και κέφι προσφέρουν σε κατοίκους και επισκέπτες ένα δεκαήμερο γεμάτο διασκέδαση.
Ξημερώματα του Δεκαπενταύγουστου, οι παρέες των καβαλάρηδων προετοιμάζονται για το προσκύνημα στην Παναγία. Από νωρίς το πρωί αρχίζει το στόλισμα των αλόγων. Οι καβαλάρηδες σελώνουν τα άλογά τους, καλλωπίζουν την ουρά και τη χαίτη και τη στολίζουν με χρωματιστές κορδέλες. Σκεπάζουν τη σέλα με κόκκινη άλικη φλοκάτη, ρίχνουν πάνω ένα άσπρο μαξιλάρι κεντημένο και το στερεώνουν στη μέση του αλόγου με δερμάτινη ίγκλα. Βάζουν μετά όλα τα απαραίτητα στολίδια, χαμαϊλιά, κουδουνάκια, καπίστρι ρουμπινένιο στο μέτωπο του αλόγου και τα κεντημένα χαλινάρια.
Οι ίδιοι φορούν τις ιδιαίτερες φορεσιές τους, κάθε παρέα με τη δική της χαρακτηριστική ενδυμασία, και ξεκινούν για τη μεγάλη μέρα. Διασχίζουν το μονοπάτι που τους οδηγεί στο Μοναστήρι του Μικροκάστρου, πάνω από τα βουνά κι όταν φτάνουν ξεπεζεύουν και προσκυνούν με θρησκευτική ευλάβεια την Παναγιά.
Συνοδεύουν την περιφορά την ιερής εικόνας μέσα στο Μοναστήρι και παίρνουν το δρόμο της επιστροφής. Η καθιερωμένη στάση στο ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία αποτελεί μία μικρή ανάπαυση για τους καβαλάρηδες και τα άλογά τους, λίγο πριν πάρουν την ανηφορική διαδρομή για να φτάσουν στη Σιάτιστα και να ξεκινήσουν την επιβλητική παρέλαση.
Οι Αρχές του τόπου και πολύς κόσμος υποδέχονται τους καβαλάρηδες στην πλατεία της συνοικίας Χώρας . Κάθε παρέα με τη δική της ορχήστρα διασχίζει τον κεντρικό δρόμο της πόλης μέχρι την πλατεία της συνοικίας Γεράνειας. Μετά αράζει στο δικό της χώρο για το καθιερωμένο γλέντι μέχρι να ξημερώσει.
Η αγάπη και ο σεβασμός των καβαλάρηδων προς τα άλογά τους είναι αυτό που κάνει το έθιμο να αποτελεί ένα πολύτιμο στοιχείο της πολιτιστικής ταυτότητας της Σιάτιστας .
Χρόνια Πολλά και καλή Παναγιά σε όλους!!!
Ευχαριστούμε τον Λαογράφο κ. Γεώργιο Μπόντα για τις πολύτιμες πληροφορίες, τον φωτογράφο Δημήτρη Πατσακίδη, τους κ. Ζήση Τζιλίνη, Γεώργιο Κακούλη και Μιχάλη Γκουτζιαμάνη για την παραχώρηση του φωτογραφικού υλικού.
