Προφορικές ιστορίες μεταναστών που ήρθαν στην Ελλάδα τις δεκαετίες 1970 και 1980 επιχειρούν να συνθέσουν τη λιγότερο γνωστή ιστορία της μετανάστευσης προς την Ελλάδα τη συγκεκριμένη περίοδο και να αναδείξουν τη μακρόχρονη παρουσία των μεταναστευτικών κοινοτήτων στην Αθήνα. Το υλικό συγκεντρώνεται και παρουσιάζεται μέσα από το πρότζεκτ «Our Stories».
Αφηγήσεις και φωτογραφικό υλικό φέρνουν τις ιστορίες των ίδιων των μεταναστών και μεταναστριών στο προσκήνιο με απώτερο στόχο την έναρξη μιας πιο ευαισθητοποιημένης δημόσιας συζήτησης και μιας ευρύτερης και πιο συστηματικής τεκμηρίωσης της μεταναστευτικής ιστορίας στην Ελλάδα. Το υλικό παρουσιάζεται στην ιστοσελίδα ourstories.gr.
Την ιδέα για την υλοποίηση του πρότζεκτ είχε η Σεμπένε Ισέτε. Πολιτική επιστήμονας με εμπειρία στη διεκδίκηση δικαιωμάτων σε θέματα μετανάστευσης, ιθαγένειας και κοινωνικής ένταξης, η Σεμπένε παρακινήθηκε από την ιστορία των γονιών της, οι οποίοι το 1970 μετανάστευσαν από την Αιθιοπία στην Ελλάδα, αλλά και από τη διαπίστωση ότι η γνώση για τη μακρόχρονη ύπαρξη και τη συμβολή των μεταναστών και μεταναστριών στην ελληνική κοινωνία είναι περιορισμένη. «Έχω αναπαραστάσεις μιας κοινότητας που δραστηριοποιούταν και ζούσε στην Αθήνα για δεκαετίες. Την ίδια ώρα, στο δημόσιο διάλογο υπάρχει η εντύπωση ότι το μεταναστευτικό άρχισε να αφορά την Ελλάδα από τη δεκαετία του 1990 και έπειτα. Η ύπαρξη κοινοτήτων πολύ νωρίτερα στην Ελλάδα ήταν κάτι σχετικά άγνωστο», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Στην ιστοσελίδα οι αφηγήσεις παρουσιάζονται αυτούσιες. «Αυτή η μεθοδολογία επιτρέπει στους ίδιους τους ανθρώπους να πουν την ιστορία τους μόνοι τους και να αφηγηθούν την πορεία της ζωής τους χωρίς να μεσολαβεί κάτι», επισημαίνει η κ. Ισέτε. Οι συνεντεύξεις είναι χωρισμένες σε τρεις ενότητες. Η πρώτη αφορά στην εγκατάσταση των μεταναστών στην Ελλάδα, η δεύτερη στην οργάνωση σε κοινότητες και ευρύτερα την ένταξή τους μέχρι σήμερα, ενώ στην τρίτη επιχειρείται απολογισμός της πορείας τους.
Όπως παρατηρεί η εμπνεύστρια του εγχειρήματος, «πρόκειται για όμορφες ιστορίες ανθρώπων που εγκαταστάθηκαν εδώ, οργανώθηκαν, έκαναν φίλους, έζησαν δυσκολίες. Είναι σημαντικό να μην πλαισιώνεται η παρουσία των μεταναστών στην Ελλάδα μόνο με τις δυσκολίες. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι δυσκολίες πρέπει να αγνοούνται, αλλά οι ιστορίες τους είναι κάτι παραπάνω από αυτό».
Στις περισσότερες μαρτυρίες περιγράφεται η πρόσβαση των μεταναστών στη νόμιμη διαμονή, η οποία επηρέασε τη ζωή τους με διαφορετικούς τρόπους και αποτέλεσε σταθμό στην ένταξή τους. Όπως περιγράφει ο Μπατ από το Πακιστάν, η νομιμοποίηση πολλών συμπατριωτών του από το 1998 και μετά αποτέλεσε σταθμό για την οργάνωσή τους και τη δημιουργία του πρώτου συλλόγου Πακιστανών. Η Άννα από τις Φιλιππίνες διηγείται πόσο η απουσία νομιμοποιητικών εγγράφων επηρέασε τη σχέση της με την πόλη και την έκανε αόρατη. «Δεν πήγαινα πουθενά για μεγάλο χρονικό διάστημα γιατί φοβόμουν ότι κάποιος θα μας πιάσει». Αντίθετα, η Λορέτα από τη Σιέρρα Λεόνε, ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Αφρικανών Γυναικών, αναφέρει ότι όταν έχασε για κάποιο διάστημα την άδεια παραμονής της, απαλλάχθηκε από τον φόβο και αισθάνθηκε πιο ελεύθερη να διεκδικήσει τα δικαιώματα της κοινότητάς της.
Ενδιαφέρον έχει η αντιμετώπιση των Ελλήνων σε αυτούς τους πρώτους μετανάστες. Η Ελένη από την Αιθιοπία περιγράφει ότι «όταν έφτασα στην Ελλάδα, οι Έλληνες ειδικά εμείς τους Αιθίοπες, μας αγάπησαν πολύ». Η Λίνα από το Κονγκό, αντίθετα, θυμάται ότι «τότε τα χρόνια ήταν λίγο δύσκολα. Επειδή δεν ήταν πολλοί ξένοι εδώ στην Ελλάδα και η κατάσταση ήταν καμιά φορά… ε βλέπεις οι άνθρωποι σε κοιτάνε σαν… δεν έχουνε δει ακόμα μαύρη και σε κοιτάνε με άλλον τρόπο που νιώθεις άσχημα. Λες γιατί με κοιτάνε έτσι;».
Από την πλευρά του ο Μανσούρ από το Σουδάν, ο οποίος επέλεξε να σπουδάσει οδοντιατρική στην Ελλάδα, επηρεασμένος από την ταινία «Αλέξης Ζορμπάς», διηγείται τη μεγάλη παρουσία της ελληνικής κοινότητας στην πατρίδα του και το ρόλο που διαδραμάτισε στην ανάπτυξη του Σουδάν. «Για αυτό οποιοσδήποτε Σουδανός τον ρωτάς από την ηλικία μου και πάνω ή λίγο κάτω για τους Έλληνες, σου λέει αυτοί είναι οι καλύτεροι του κόσμου. Άνθρωποι που σέβονται τον εαυτό τους, εξυπηρετούν, καλοί, τίμιοι κι όλα αυτά».
Μέσα από τις ιστορίες επιχειρείται, επίσης, η χαρτογράφηση της πόλης. Για το λόγο αυτό έχει δημιουργηθεί στην ιστοσελίδα ένας «Χάρτης Μαρτυριών», όπου ο χρήστης μπορεί να περιηγηθεί στις γειτονιές της Αθήνας και πατώντας πάνω στα σχετικά εικονίδια να διαβάσει αποσπάσματα κατοίκησης, εργασίας, οργάνωσης των κοινοτήτων και ένταξης που έλαβαν χώρα στη συγκεκριμένη γειτονιά που τον αφορά τις δύο αυτές δεκαετίες.
«Η ιδέα αυτή ήρθε ως μια ανάγκη να μην είναι απλά ιστορίες που νιώθουμε ότι αφορούν κάτι άλλο, αλλά να τις γεφυρώσει και να δει ο κόσμος πόσο κοντά του είναι αυτές οι ιστορίες ως εμπειρία και το πόσο απλώνονται μέσα στην πόλη. Μέσα από το χάρτη οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται πόσες κοινές εμπειρίες εν τέλει μοιράζονται με τις μεταναστευτικές κοινότητες στη γειτονιά», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Σεμπένε Ισέτε.
Η εύρεση ανθρώπων για τη διενέργεια των συνεντεύξεων έγινε με τη συμβολή του Ελληνικού Φόρουμ Μεταναστών. Σύμφωνα με στοιχεία του Ελληνικού Φόρουμ Μεταναστών που προέκυψαν από χαρτογράφηση μεταναστευτικών κοινοτήτων, φαίνεται πως η συλλογική δράση των κοινοτήτων ξεκινάει από το 1988, τουλάχιστον στις κοινότητες- μέλη του Φόρουμ. Ωστόσο, υπάρχει παρουσία συλλογικοτήτων μεταναστών «από το 1968, με τις πρώτες άτυπες ομάδες να αποτελούνται από φοιτητές, οι οποίοι στη συνέχεια δημιουργούν φοιτητικούς συλλόγους και σε τρίτη φάση αρχίζουν να συστήνουν τα μεταναστευτικά σωματεία», όπως εξηγεί η διευθύντρια του Φόρουμ, Άντλα Σασάτη.
Σημειώνεται ότι το πρότζεκτ «Our Stories» υλοποιήθηκε με την υποστήριξη της υποτροφίας Landecker Democracy του διεθνούς μη κερδοσκοπικού ιδρύματος «Humanity in Action».
