Βουβή χαρακτηρίζουμε μια κινηματογραφική ταινία χωρίς ηχητική μπάντα. Στις απαρχές του κινηματογράφου όλες οι ταινίες ήταν βουβές˙ οι διάλογοι των ταινιών εμφανιζόταν γραμμένοι σε καρτέλες που ακολουθούσαν τη σκηνή στην οποία ο ηθοποιός απήγγειλε την ατάκα.
Εντούτοις οι βουβές ταινίες δεν ήταν απαραίτητα σιωπηλές: πολλές φορές ταυτόχρονα με την προβολή τους εκτελούνταν μουσικά έργα από κάποια μπάντα, πιάνο ή ηχογράφηση. Συχνά τα έργα αυτά ήταν γραμμένα ειδικά για τη συγκεκριμένη ταινία. Σε άλλες περιπτώσεις ένας μουσικός απλά αυτοσχεδίαζε παρακολουθώντας την ταινία.
Η αναπαραγωγή όμως του ήχου ανεξάρτητα από την αναπαραγωγή της εικόνας δημιουργούσε προβλήματα συγχρονισμού. Για το λόγο αυτό γρήγορα εγκαταλείφθηκαν οι προσπάθειες χωριστής αποτύπωσης του ήχου σε κέρινους δίσκους, δίσκους γραμμοφώνου ή και η φωτοηλεκτρική αποτύπωση του ήχου σε οπτική ταινία που κινούνταν παράλληλα με το φιλμ. Η τελική λύση της αποτύπωσης του ήχου πάνω στο ίδιο το φιλμ, σε μια ηχητική μπάντα δίπλα στη σειρά των φωτογραφικών καρέ έφερε και το τέλος του ‘‘βωβού’’ κινηματογράφου προς όφελος του ομιλούντος.
Ιστορία
Οι αρχές
Αν και πολλές προσπάθειες ανάλυσης, καταγραφής και κατόπιν αναπαραγωγής της κίνησης είχαν γίνει ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα (με το φενακιστοσκόποιο, το ζωοτρόπιο, το ζωοπραξισκόποιο κ.α.), θεωρούμε σαν απαρχή του κινηματογράφου την δημόσια προβολή στις 28 Δεκεμβρίου 1895 δέκα πολύ μικρού μήκους ταινιών των αδερφών Λυμιέρ με πιο γνωστή σήμερα την ταινιούλα ‘‘Ο ποτιστής ποτίζεται’’. (Στην πραγματικότητα η ημερομηνία είναι συμβατική, είχαν πραγματοποιηθεί και άλλες προβολές λίγο νωρίτερα ή σχεδόν ταυτόχρονα.) Το εγχείρημα είχε μεγάλη επιτυχία πράγμα που οδήγησε δεκάδες άλλους να αρχίσουν να οργανώνουν ανάλογες προβολές σε καφέ, πανηγύρια και θέατρα σ’ όλο τον κόσμο.
Εντούτοις όλες αυτές οι προσπάθειες εκμεταλλεύονταν τις δυνατότητες της τεχνικής για δημιουργία ενός παράδοξου, της κινούμενης εικόνας, χωρίς να ασχολούνται και πολύ με προβλήματα αισθητικής. Πρώτος ο Ζορζ Μελιέ σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει τη θεατρική σκηνογραφία στις κινηματογραφικές ταινίες του. Η επιτυχία της ταινίας του Ταξίδι στη Σελήνη (1902) ήταν παγκόσμια.
Η άνοδος
Η εμπορική επιτυχία αυτών των πρώτων ταινιών προκάλεσε τη δημιουργία μιας ‘‘βιομηχανίας του θεάματος’’ που ανέλαβε την παραγωγή και διακίνηση των κινηματογραφικών ταινιών σε μεγάλη κλίμακα. Στις αρχές (1903 – 1909) κυριάρχησαν ευρωπαϊκές φίρμες ( Πατέ, Γκωμόν) που αναπτύχθηκαν γρήγορα με παραρτήματα σ’ όλον τον κόσμο. Η παραγωγή των ταινιών έγινε μαζική και τα πρώτα λαϊκά είδωλα δημιουργήθηκαν με γνωστότερο τον Μαξ Λίντερ, (πρότυπο αργότερα για τον Τσάρλι Τσάπλιν).
Στην Αμερική ξεκίνησε από τα 1897 ένας πραγματικός ‘‘πόλεμος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας’’ από τον Τόμας Έντισον που είχε φροντίσει να κατοχυρώσει νομικά τις δικές του τεχνικές λύσεις. Πόλεμος στην κυριολεξία μια και υπήρξαν ακόμα και ένοπλες συγκρούσεις. Το αποτέλεσμα ήταν να μπλοκάρουν οι προσπάθειες των ανεξάρτητων παραγωγών, η θυγατρική των αδερφών Λυμιέρ να εγκαταλείψει τη χώρα και τελικά να απομείνουν μόνο δύο εταιρίες παραγωγής και εκμετάλλευσης: η Βίταγκραφ του Έντισον και η Μπάιογκραφ. Η τελευταία, αναζητώντας φωτεινούς τόπους για το γύρισμα των ταινιών της, έστειλε τον σκηνοθέτη της Ντέιβιντ Γκρίφιθ στο Χόλιγουντ για να διερευνήσει τις δυνατότητες της περιοχής. Σύντομα στην άγνωστη κωμόπολη δημιουργήθηκε κινηματογραφικό στούντιο που το ακολούθησαν και άλλα.
Ταυτόχρονα με την ανάπτυξη του κινηματογράφου σαν βιομηχανίας προχωρούσε και η εξέλιξη του σαν ‘‘έβδομης’’ τέχνης. Μια κινηματογραφική γλώσσα άρχισε να διαμορφώνεται και σημαντικοί καλλιτέχνες διατύπωσαν τις αρχές της με τρόπο αρκετές φορές αξεπέραστο μέχρι σήμερα. Ο δημιουργός του φιλμ δεν είναι πια ένας ‘‘τεχνικός’’ που κινηματογραφεί ακίνητος μια δράση στο δρόμο ή σε ένα στούντιο – απομίμηση θεατρικής σκηνής. Η κάμερα κινείται, πλησιάζει στο πρόσωπο του ηθοποιού ή απομακρύνεται από τη δράση, οι εικόνες διαδέχονται και επηρεάζουν η μια την άλλη. Οι ηθοποιοί ανακαλύπτουν επίσης νέες εκφραστικές τεχνικές, απελευθερωμένες από τους περιορισμούς της θεατρικής σκηνής. Διάσημοι καλλιτέχνες αρχίζουν να ασχολούνται σοβαρά με το γύρισμα ταινιών.
Η άνθηση
Η «νέα» τέχνη έχει φοβερή απήχηση στο κοινό. Αίθουσες προβολής ξεφυτρώνουν παντού. Σ’ όλο τον κόσμο γυρίζονται έργα που παραμένουν σημαντικά ακόμα και σήμερα.
Η Αμερικάνικη βιομηχανία θεάματος αναπτύχθηκε θεαματικά κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πόλεμου και πήρε τα σκήπτρα από την αντίστοιχη ευρωπαϊκή. Δημιουργήθηκαν τραστ που πήραν τον έλεγχο όχι μόνο της παραγωγής αλλά και της διανομής και των αιθουσών προβολής.μισαλοδοξία. Ένας «πόλεμος των Σταρ» ξεκίνησε ανάμεσα στις διάφορες εταιρείες. Ο Γκρίφιθ γυρνά τη «Γέννηση ενός έθνους» (1915) και τη «Μισαλλοδοξία» (1916). Φιλμάρει την ίδια σκηνή πλησιάζοντας ή απομακρύνοντας την κάμερα. Συρράπτοντας κατόπιν τα πλάνα και αποδεσμεύοντας έτσι τη διάρκεια του πλάνου από τη διάρκεια της σκηνής, βάζει τις βάσεις του μοντάζ.
Στη Γαλλία γυρίζεται στα 1908 η ‘‘Δολοφονία του Δούκα ντε Γκιζ’’ από την εταιρεία ‘‘Ταινία Τέχνης’’ των αδελφών Πατέ. Για την πραγματοποίηση της δουλεύουν διάσημοι δημοσιογράφοι και θεατράνθρωποι της εποχής. Οι ηθοποιοί είναι γνωστά πρόσωπα της Comedie Française, ο συνθέτης Camille Saint-Saëns γράφει μουσική ειδικά για την ταινία. Το 1927 Ο Άμπελ Γκανς γυρίζει τον «Ναπολέοντα» και ο Δανός Καρλ Ντράγιερ «Το πάθος της Ζαν Ντ’ Αρκ». Στη Δανία ο ανεψιός του Γκογκέν Ούρμπαν Γκαντ γυρνάει στα 1910 την ταινία ‘‘Η Άβυσσος’’. Στη Γερμανία γυρίζεται (1920) από τον Robert Wiene “Το εργαστήρι του Δρ. Καλιγκάρι” που γίνεται πρότυπο του εξπρεσιονισμού στον κινηματογράφο.
Στην Ρωσία – όπου λειτουργεί παράρτημα της Γαλλικής Γκωμόν ήδη από το 1904 – ο Εβγκένυ Μπάουερ χρησιμοποιεί με έξυπνο τρόπο στα γυρίσματα του τις κινήσεις της μηχανής όπως και πλάνα – σεκάνς μεγάλης διάρκειας. Ο Βασίλι Γκοντσάροβ γυρίζει ταινίες με θέματα από την Ρωσική ιστορία (Στέπαν Ράζιν 1908, Ο θάνατος του Ιβάν του Τρομερού 1909, Μαζέπα ) και πραγματοποιεί το 1911 την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία στη Ρωσία (Η άμυνα του Σεβαστοπόλ). Με την επανάσταση των μπολσεβίκων δρομολογούνται και επαναστατικές αλλαγές στην τέχνη του κινηματογράφου. Ο Αϊζενστάιν εφαρμόζει τις αντιλήψεις του για το μοντάζ (το οποίο προσεγγίζει σαν την διαλεκτική σύνθεση δύο πλάνων) στο «Θωρηκτό Ποτέμκιν» (1925). Ο Ντζίγκα Βερτώφ στον «Άνθρωπο με την κινηματογραφική μηχανή» (1929) προσπαθεί να χρησιμοποιήσει τον κινηματογράφο σαν μια νέα, υπερεθνική γλώσσα, κατανοητή από όλους.
Η άφιξη του Ομιλούντος
Το 1927 κάνει την πρεμιέρα της στη Νέα Υόρκη «Ο τραγουδιστής της Τζαζ» που θεωρείται η πρώτη ομιλούσα ταινία, αν και είχαν προηγηθεί μερικές προσπάθειες σε μικρού μήκους ταινίες. Η ταινία που περιλαμβάνει περίφημα κομμάτια της τζαζ και αυτοσχεδιασμούς έχει μεγάλη επιτυχία. Σύντομα οι ταινίες όχι μόνο έχουν όλες ηχητική μπάντα αλλά δίνουν και πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα στη μουσική και στους διαλόγους, πράγμα που κάνει τον Ζαν Επστάιν να δηλώσει: «ο ομιλών κινηματογράφος έχει γίνει ο φλύαρος κινηματογράφος»
Πηγή: Μικρή ιστορία του βωβού κινηματογράφου | Οι Απόκληροι (wordpress.com)
