Επιμέλεια: Ερμιόνη Ευστρατιάδου
To 59o Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης γίνεται ο πρώτος επίσημος οργανισμός που επιχειρεί ένα εκτενέστατο αφιέρωμα στο queer ελληνικό σινεμά. Η νέα κατηγορία του ΦΚΘ περιέχει 38 ταινίες, μικρού και μεγάλου μήκους, από το 1960 ως σήμερα.
Την επιλογή έχει επιμεληθεί ο Κωνσταντίνος Κυριακός, Αν. Καθηγητής της Ιστορίας του Θεάτρου και του Ελληνικού Κινηματογράφου (Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πατρών). Ο ίδιος σημειώνει σχετικά: «Ακόμη περισσότερη σημασία αποκτά η καινοφανής χειρονομία να οργανωθεί στο ετήσιο, εθνικό και ιστορικό ελληνικό κινηματογραφικό φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ένα αναδρομικό αφιέρωμα στον queer/ gay ελληνικό κινηματογράφο. Ένα αφιέρωμα όπου συνυπάρχουν με επιλεκτικά κριτήρια ταινίες οι οποίες αναμφισβήτητα υπάγονται στο queer/gay ρεύμα της ελληνικής κινηματογραφίας· άλλες προδρομικές και ανάδελφες, άλλες δίκαια τιμημένες και βραβευμένες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και άλλες άδικα παραγνωρισμένες· όλες, ωστόσο, αντιπροσωπευτικές».
Η ωδή στην ελληνική queer φιλμογραφία αποτελείται από 38 σπάνιες αλλά και γνωστές ταινίες σε μια προσπάθεια να χαρτογραφηθεί το συγκεκριμένο είδος και να γίνει γνωστό στο σινεφίλ κοινό. Σε αυτό το άρθρο διαλέξαμε δέκα φιλμ που, είτε δε θέλουμε να χάσουμε, είτε έχουμε δει, λατρέψαμε και σας προτείνουμε!
Vortex Το πρόσωπο της Μέδουσας (1967)του Νίκου Κούνδουρου
Η πρώτη queer ταινία ελληνικής παραγωγής. O Νίκος Κούνδουρος θέλησε να κάνει «μια καταβύθιση στην ψυχή και στον πανικό του σύγχρονου νέου ανθρώπου». Το Vortex είναι μια ταινία για ένα φόνο και την ιστορία των εμπλεκόμενων. «Θελήσαμε, ο συγγραφέας, οι ηθοποιοί κι εγώ, να κάνουμε μια ταινία χωρίς φωνές, χωρίς οδυρμούς, χωρίς κοινωνικό δράμα. Ένα είδος ψυχογραφήματος εικονογραφημένο. Οι ήρωες μας είναι τραγικά πρόσωπα, αποκομμένα από κοινωνία, από ιδεολογία, από οικογένεια.» Fun fact: Στην ταινία ακούγεται το “666” των Aphrodite’s Child (πριν κυκλοφορήσει σε δίσκο).
Το γελεκάκι (1976) της Ίριδας Ζαχμανίδου
Πρόκειται για μια 7λεπτη ταινία, που πραγματεύεται την γυναικεία χειραφέτηση. Ένα αστυνομικό μιούζικαλ, που διαδραματίζεται μέσα στους δαιδαλώδεις χώρους ενός αθηναϊκού βιβλιοπωλείου, εν έτει 1976.
Άγγελος (1982) του Άγγελου Κατακουζηνού
Ο Άγγελος είναι μια ταινία με σοκαριστικό σενάριο που βασίζεται σε εξίσου σοκαριστικά αληθινά γεγονότα της ελλάδας του 1980. Το φιλμ αφορά στην ολέθρια ερωτική σχέση του 19χρονου ναύτη Χρήστου Ρούσσου με τον 22χρονο επίσης ναύτη Ανέστη Παπαδόπουλο, σχέση η οποία οδήγησε στη δολοφονία του δεύτερου. Ο Άγγελος δεν είναι μια απλή ταινία. Είναι η κινηματογράφηση ενός εγκλήματος πάθους που τελικά οδήγησε, το 1990, στην απονομή χάριτος από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Μετέωρο και σκιά (1985) του Τάκη Σπετσιώτη
Η βιογραφία του ποιητή Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της νεορομαντικής και νεοσυμβολιστικής ποίησης. Η ποιητής έζησε από το 1888 ως το 1944 και δημιούργησε μέσα σε μια περίοδο γεμάτη από συνταρακτικά γεγονότα για την ιστορία της Ελλάδας. Στην ταινία παρουσιάζεται το πορτρέτο ενός γόνου αριστοκρατικής οικογένειας, ο οποίος προκάλεσε την κοινωνία της εποχής του με την ομοφυλοφιλία του, τις αντισυμβατικές και ενίοτε ακραίες επιλογές του.
Μία θέση στον ήλιο (1994) του Κωνσταντίνου Γιάνναρη
Στον απόηχο της κατάρρευσης του κομμουνιστικού μπλοκ, άλλο ένα τρένο καταφθάνει, γεμάτο οικονομικούς μετανάστες. Ανάμεσα στους απελπισμένους και φτωχούς είναι κι ο Παναγιώτης, 18 χρονών, ένα φιλόδοξο παιδί απ’ την Αλβανία. Στους κατάφωτους νυχτερινούς δρόμους της Αθήνας, ο Ηλίας, όμορφος και μοναχικός, «ψωνίζεται», γυρεύοντας κάποιον που θα τον αποσπάσει από την κενή του ζωή.
Η επίθεση του γιγαντιαίου μουσακά (1999) του Πάνου Χ. Κούτρα
Ένα τεράστιο κομμάτι μουσακά κυκλοφορεί στους δρόμους της ταινίας και τρομοκρατεί τους Αθηναίους. Αυτό.
Στην ταινία σατιρίζονται η καταστροφολαγνεία των δελτίων ειδήσεων και η επιρροή τους στους τηλεθεατές, η παραδοσιακή ελληνική οικογένεια και οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας.
Το γαλάζιο φόρεμα (2005) του Γιάννη Διαμαντόπουλου
Τη δεκαετία του ’50 μια χήρα μεγαλώνει μόνη της τα τρία παιδιά της. Τα σημάδια «ιδιαιτερότητας» είναι εμφανή από νωρίς στον μοναχογιό της, ο οποίος φεύγει για το Παρίσι. Όταν επιστρέφει, τη δεκαετία του 80, βιώνει την όξυνση των σχέσεών του με τη μητέρα του, την πορνεία, τη φυλακή και την αλλαγή φύλου.
Fuck Freud (2012) του Αδάμ Καρυπίδη
Το Fuck Freud είναι μια ταινία μικρού μήκους. Ένας καλλιεργημένος μεσήλικας συζεί με τον νεαρό εραστή του και προσπαθεί συνεχώς να αναλύει τη σχέση τους με ψυχαναλυτικούς όρους. Οταν όμως η ζήλια παίρνει το πάνω χέρι, από τη θεωρία καταφεύγει στην πράξη – με απρόσμενες συνέπειες.
Τα καλιαρντά (2014) της Πάολας Ρεβενιώτη
Το πρώτο μεγάλο μήκους ντοκιμαντέρ της Πάολας Ρεβενιώτη. Τα καλιαρντά ήταν η κρυφή γλώσσα τον ομοφυλόφιλων της Ελλάδας από την δεκαετία του ’40 μέχρι και την αρχή της μεταπολίτευσης. «Ενώ ξεκινήσαμε για να καταγράψουμε απλώς την ιστορία των καλιαρντών, στην πορεία συνειδητοποιήσαμε ότι παράλληλα παρακολουθούσαμε και την εξέλιξη της ομοφυλόφιλης ζωής στην Ελλάδα κατά τον εικοστό αιώνα. Προέκυψαν θέματα όπως ο έρωτας, η σεξουαλικότητα, τα στέκια, τα προβλήματα των ανθρώπων τότε και πώς σταδιακά οδηγηθήκαμε στην σημερινή κατάσταση.» λέει η ίδια. Στο ντοκιμαντέρ, μεταξύ άλλων, μιλούν η Νανά και ο Ντίνος Χριστιανόπουλος.
Obscuro Barroco (2018) της Ευαγγελίας Κρανιώτη
Το ντοκιμαντέρ προβλήθηκε στο περασμένο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και τώρα επιστρέφει γιατί μια φορά δεν είναι αρκετή. Το Obscuro Barroco είναι τοποθετημένο στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Στο κέντρο του βρίσκονται ήρωες που αλλάζουν μορφή, μπαινοβγαίνοντας από το σκοτάδι για να λάμψουν στο φως, με αδιαφιλονίκητη πρωταγωνίστρια τη θρυλική τρανσέξουαλ Λουάνα Μουνίζ, σε μια αφήγηση που ξεκινάει από την αναζήτηση ταυτότητας για να φτάσει μέχρι τις χαμένες πατρίδες του φύλου και της καρδιάς.
