Έρχομαι , πάω, γυρίζω. Και ενώ προχωρώ κρατώ με δυσκολία στην χούφτα μου την σκιά της πόλης που όλοι προσπαθούμε να ξεχάσουμε. Κάσο Ίλιρ, 2018 λογοτεχνική εκμυστήρευση στην άκρη της Bulevarti Deshmolet Kombit στολισμένη Χριστουγεννιάτικα
Μανταρινιές, μπανανιές και δάφνες έβρισκες παντού στους κήπους της Αλβανικής πρωτεύουσας. Οι μπανανιές φαίνονταν αυτοφυής καλλιέργειες στις άκρες των κήπων που με τα μεγάλα φύλλα τους προσφέρουν μια αμήχανη εξωτικότητα . Μια μεσογειακή ορεινή βαλκανική πόλη απροσδόκητα αφρικανική σε ανάγκαζε να δεις τον ουρανό των μουσώνων όταν βρέχει. Πόσο ταιριάζει ο ήλιος σε αυτή την πόλη, μου εκμυστηρεύτηκε ο Ίλιρ. Στα στοιβαγμένα της καφενεία του κέντρου οι καθήμενοι ηχούν αιγυπτικά ή σωμαλεζικά. Μπορεί να νόμιζες ότι θα άκουγες Μαροκίνικα. Το Φθινόπωρο τέλειωνε και οι άνθρωποι μετακινούνταν σιωπηλοί και λειτουργικοί.
Από νωρίς το πρωί τα παιδιά συνοδευόμενα και κομψά περπατούσαν στα υπερυψωμένα πεζοδρόμια για τα σχολεία τους . Δίπλα στην Rruga Elbasanit ήταν το μεγάλο καλλιτεχνικό σχολείο της πόλης . Στην διασταύρωση των φαναριών η διαγράμμιση είχε ζωγραφισμένες νότες. Ο προϊδεασμός των διαγραμμίσεων σε όλο το κέντρο έκανε την πόλη να φαντάζει γεμάτη εκπλήξεις.
Στο μεταξύ, εμείς μέναμε στο Hostel Destil στην διασταύρωση Rruga Elbasanit με Rruga Qemal Guranjaku. Οι αυλόπορτες της γειτονίας ήταν περιτειχισμένες με καγκελόπορτες που διέκρινες τους μικρούς βολικούς κήπους γεμάτους συντροφιές μικρών η ποωδών δέντρων με σκόρπιες γλάστρες .Οι Μανταρινιές του Destil ήταν στοιχισμένες στην λεία τσιμεντένια αυλή όπου κοντά στις πανάδες των ξύλινων κατασκευών από τις πρόσφατες βροχές μικροσκοπικά μυρμήγκια κυκλοφορούσαν άγρυπνα παντού. Από νωρίς το καφέ του κήπου γέμιζε με ανθρώπους που έτρεπαν την ευαισθησία τους με πολλούς τρόπους και ήταν αναπόσπαστοι με εντυπωσιακό τρόπο στην περίμετρο του τραπεζιού τους. Άλλοι μελετούσαν και άλλοι άκουγαν μουσική. Η ευγένεια περίσσευε σε αυτόν τον χώρο. Στην μοναχικότητα κάποιων θαμώνων περιχύνονταν η συντροφική χαμηλόφωνη παρέα του διπλανού τραπεζιού κάνοντας τον χώρο επαρκή.
Περπατώντας μέχρι την Bulevarti Deshmolet Kombit η φασιστική αρχιτεκτονική είναι παντού. Τα σχήματα της ευτελή θαμπώνουν τα μάτια . Η λεωφόρος των παρελάσεων βρυχάται ακόμα τους στρατιώτες και τα άρματα. Στην γωνιακή διασταύρωση το κτήριο της κυβέρνησης και του πρωθυπουργικού γραφείου έχει μια είσοδο με σκέπαστρο γεμάτο λαμπιόνια που αναβοσβήνουν σαν καμπαρέ της δεκαετίας του εξήντα. Αυτή η προκλητική είσοδο ήταν η διπλανή πόρτα όπου ο πρωθυπουργός προτείνει εκθέσεις και βιβλία στους πολίτες. Είδαμε την έκθεση χαρακτικών του Mark Chagall σε αρχιτεκτονικά πολύχρωμους διαδρόμους και τον αλβανικό διάκοσμο επαλλήλων κουρτινών στην ευρυχωρία του αναγνωστηρίου της πρωθυπουργικής βιβλιοθήκης.
Η Λεωφόρος με το μεγάλο πλάτος και τα αιωνόβια πλατάνια συμβολοποιεί την πόλη όπου στο ένα άκρο της εκτείνονταν το πανεπιστήμιο και στο άλλο τα απομεινάρια της ιστορίας, ο γλυπτικός Γιώργος Καστριώτης Σκερντέμπεης έφιππος να απελευθερώνει τον τόπο από τον τουρκικό ζυγό. Εδώ η πόλη ανοίγει προς όλες τις κατευθύνσεις και η εμπορική ζωή είναι λειτουργική και καταναλωτική. Τράπεζες και εταιρείες χτίζουν πολυώροφα βαλκανικά κτήρια με ιδεαλισμό γερμανικό δεξιά και αριστερά της λεωφόρου .
Η πόλη των Τιράνων είναι ένας εύρυθμος λαβύρινθος πράσινου του σμαραγδιού , πράσινου σταχτί , πράσινου σκούρου , πράσινου ανατολίτικου και υγρού , του ερωτικού πράσινου του μήλου, πλαστικού πράσινου στις καφετέριες , του πράσινου της ξεκούρασης του χόρτου και του επιθετικού πράσινου των τριανταφυλλιών στους ψηλούς χτιστούς φράχτες με τα εντοιχισμένα σπασμένα μπουκάλια στην κόψη τους. Τα Τίρανα απρόσκοπτα μέσα στην ευρωπαϊκή του βλάστηση με την μεσογειακή μετεωρολογικότητα ισορροπεί την αγένεια των Σταλινικών χρόνων με την μεταχρονολογημένη λειτουργία του καπιταλισμού.
Οι ταβέρνες που υπόσχονταν ψάρι βρίσκονταν ανάμεσα στα δομημένα σύνολα. Καφετέριες και ταχυφαγία πολυτελείας όλα με την θαλπωρή των μητροπόλεων. Άπλωναν την ξεγνοιασιά. Άντρες και γυναίκες με σγουρά και ανάκατα μαλλιά, χαριτωμένα κτενίσματα ντυμένοι με σφιχτά τζιν παντελόνια και άπειρο αριθμό πανωφοριών περιέφεραν τα βήματα τους φανερά και αζήλευτα. Ξεκουραζόσουν νομίζοντας ότι δεν υπάρχει μοναξιά. Ο νεόκοπος κόσμος του εκμηδενισμού μέσα από την αβάσταχτη ισότητα του σοσιαλισμού τρυπώνει ακόμα σε λαϊκά συμβούλια και τα άκαπνα καφενεία. Φαίνεται παντός ότι οι φαλαγγίτες έχουν επιστρέψει στα χωριά τους και ένα άχρωμο και μυστηριώδες επιχειρηματικό ένστικτο οργανώνει όλο το θεαθήναι της αλβανικής πρωτεύουσας.
Η διπλωματία δεν είναι το ατού μου γιατί την εξουσία την αποποιούμαι από ανικανότητα να ορίσω τις μοίρες των άλλων. Όμως η ιστορία είναι βοηθός! Με το τέλος του ψυχρού πολέμου η Ελλάδα βρέθηκε μπροστά σε μια εκπληκτική ευκαιρία. Το μοναδικό μέλος δυτικών θεσμών στα Βαλκάνια, η μοναδική χώρα της ελεύθερης οικονομίας στην ανατολική Ευρώπη θα μπορούσε να γίνει ο κύριος μεσολαβητής ανάμεσα στην Δύση και τα Βαλκάνια. Το Βυζάντιο, η ελληνική Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης ως θεμελιώδης θεσμός της ορθοδοξίας στην ξηλωμένη οθωμανική Αυτοκρατορία, η ελληνική γλώσσα στην εκπαίδευση και το εμπόριο του 18 αιώνα ,η ναυτοσύνη με άλλα τόσα αποτελούν ισάριθμες ιστορικές εμπειρίες που άφησαν ίχνη και νοοτροπίες σε όλα τα Βαλκάνια. Μια εξέλιξη στα Βαλκάνια προς την Ευρώπη θα μπορούσε να υποδυθεί με μια «ελληνοποίηση». Αντιθέτως η αυτοβαλκανιοποίηση της Ελλάδος είναι γεγονός και αρρυθμία για την ευρύτερη περιοχή.
Τα Τίρανα φωτίζονται αλλού υποδόρια αλλού παραμένουν σκοτεινά και αλλού το φανταχτερό φως των καταστημάτων διαχέουν το φως τους. Η Αλβανική πρωτεύουσα συγκρατεί ένα κράμα θαυμασμού και μνησικακίας . Η βραχυπρόθεσμη ειλικρίνεια εικαστικών που την ζουν όπως ο Ίλιρ Κάσο χτίζουν νησίδες φανταχτερού επιβεβλημένου και επιβεβαιωμένου πνευματικού ορίζοντα μέσα στην γενική απροσδιοριστία της αναμονής να παραωριμάσουν τα φρούτα, να πέσουν τα φύλλα και μετά να ξεριζώσουμε το φυτό και ένας νέος καλλωπισμός να βλαστήσει. Όχι δεν χρειάζεται άλλη κατανόηση. Η μετανάστευση ήταν ένας τρόπος να παραμείνει κάποιος τίμιος σε έναν κόσμο όπου θριαμβεύει ο ασύστολος κυνισμός . Ένας άλλος τρόπος να παραμείνει κάποιος εσωτερικός αμφισβητίας του κυνισμού ήταν να περιγράψει συνεχώς καταστάσεις λειτουργίας του αναπόφευκτου και εξισωτικού ασταθούς της ικανότητας για δημιουργία που δεν φαίνεται η χρησιμότητα της.
Κοντοσφύρης Χάρης 242 χιλιόμετρα μακριά από τα Τίρανα
