Φανταστείτε πως τίποτα από αυτά που ξέρατε για τη δουλεία δεν είναι έτσι. Φανταστείτε ότι στη θέση των λευκών ήταν οι μαύροι. Φανταστείτε τους Αφρικανούς να είναι αφέντες και τους Ευρωπαίους σκλάβους τους. Κι έπειτα διαβάστε το βιβλίο «Ξανθιές ρίζες» της Μπερναρντίν Εβαρίστο που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Gutenberg σε μετάφραση του Αλέξη Καλοφωλιά
“Η εντεκάχρονη Αγγλίδα Ντόρις πέφτει θύμα απαγωγής στη χώρα της: την αρπάζουν μαύροι δουλέμποροι και την οδηγούν στον «Νέο Κόσμο» μαζί με πολλούς άλλους λευκούς για να δουλέψουν ως σκλάβοι στις φυτείες μαύρων μεγαλοκτηματιών. Στη φυτεία του αφέντη Μπουάνα η Ντόρις θα ζήσει πολλά χρόνια κρατώντας άσβηστη την ελπίδα να δραπετεύσει.”
Τι θα γινόταν αν οι λευκοί ήταν δούλοι των μαύρων; Πώς θα ένιωθαν; Μια συγκλονιστική και συγκινητική αφήγηση για τις ανεκδιήγητες κακουχίες των ανθρώπων που έζησαν στη σκλαβιά –θύματα βασανιστηρίων και σκληρής εκμετάλλευσης– και για τα όνειρά τους να βρουν τον δρόμο προς την ελευθερία. Ένα δριμύ κατηγορώ για τον υφέρποντα ακόμα και σήμερα ρατσισμό.
Η βρετανικής και νιγηριανής καταγωγής Εβαρίστο έχει μελετήσει καλά το θέμα της. Καθετί σ’ αυτό το βιβλίο, αν και αντεστραμμένο, μοιάζει «ενοχλητικά» αληθινό. «Ενοχλητικά» αληθινό για τους λευκούς αναγνώστες που «ζουν» ως θύματα τη φρίκη του δουλεμπορίου. Μοιάζει σαν ένα φωτογραφικό αρνητικό της ιστορικής πραγματικότητας. Οι «λευκοί Ευρωπαίοι» υποδουλώνονται από τους «μαύρους Αφρικανούς» και αποστέλλονται είτε στις φυτείες στα φανταστικά Νησιά της Δυτικής Ιαπωνίας ή για να υπηρετήσουν εύπορες οικογένειες στο νησί «Μεγάλη Αμπόσα» όπου ζουν οι ιδιοκτήτες φυτειών.
Η Ντόρις ονειρεύεται τον τόπο της, ονειρεύεται να δραπετεύσει από τον αφέντη της, τον Μπουάνα, και ελπίζει ώς το τέλος να ξαναδεί την οικογένειά της. Η συγγραφέας δεν περιορίζεται σε ένα χρονικό πλαίσιο που ξέρουμε πως άκμασε η δουλεία. Δημιουργεί μαεστρικά μια σουρεαλιστική, εναλλακτική πραγματικότητα, που περιέχει πολλαπλές ιστορικές εποχές. Από τη μεσαιωνική Αγγλία διακτινίζεται σε μια μεταμοντέρνα φουτουριστική εποχή που τρομάζει καθώς οι άνθρωποι μετατρέπονται σε «ποντίκια» που προσπαθούν να αποδράσουν μέσω ενός υπόγειου σιδηρόδρομου.
Οι πολιτικοί και κοινωνικοί προβληματισμοί της Εβαρίστο για το μέλλον αυτού του κόσμου και τα δικαιώματα των ανθρώπων είναι διάχυτοι και σε αυτό το βιβλίο, όπως και στο μεγάλο της best seller «Κορίτσι, γυναίκα, άλλο».
Στα σημαντικά προσόντα του βιβλίου είναι η σάτιρα, κάποιες φορές με τη μορφή πικρού χιούμορ, που με αναφορές σε σύγχρονα ειδησεογραφικά γεγονότα μοιάζει σαν σχολιασμός της επικαιρότητας. Ομως, το «Ξανθιές ρίζες» της Εβαρίστο είναι κάτι πολύ παραπάνω από μια έξυπνη σάτιρα για τη φυλή και τον ρατσισμό. Είναι ένα πραγματικό λογοτεχνικό διαμάντι, με ρυθμό, πλούσια γλώσσα και αριστουργηματική πλοκή που συνάμα τονίζει μια μεγάλη αλήθεια: ο άνθρωπος είναι ικανός για το μεγαλύτερο κακό αλλά και για το μεγαλύτερο καλό.
Ναι, το «Ξανθιές ρίζες» σε κάνει πραγματικά να σκέφτεσαι το τι θα γινόταν αν ήμασταν οι λευκοί στη θέση των μαύρων και αυτό σίγουρα βοηθά στο «να μπαίνεις περισσότερο στα παπούτσια του άλλου», του ξένου και του διαφορετικού για να περπατήσεις τον παράξενο κόσμο που ζούμε.
Μπερναρντίν Αν Μομπολάτζι Εβαρίστο , βρετανίδα συγγραφέας και ακαδημαϊκός, κόρη λευκής δασκάλας και πατέρα Νιγηριανού, γεννημένη στις 28 Μαΐου 1959. Είναι η πρώτη μαύρη γυναίκα που κέρδισε το βραβείο Μπούκερ (ετήσιο Βρετανικό λογοτεχνικό βραβείο που απονέμεται από το “Booker Prize Foundation” στο καλύτερο μυθιστόρημα γραμμένο στην αγγλική γλώσσα από αγγλόφωνο συγγραφέα, βραβείο με διεθνή απήχηση στο χώρο της λογοτεχνίας και των εκδόσεων) και συνιδρύτρια του πρώτου μαύρου θεατρικού θιάσου της Βρετανίας.
Πληροφορίες: the Guardian, efsyn Κυριακή Μπεϊόγλου
