Η υπαρξιστική λογοτεχνία και φιλοσοφία εξηγεί το «χωρίς νόημα» της ζωής μας, το κενό και το τίποτα που πολλές φορές μας ταλαιπωρεί. Ο Αλμπέρτ Καμύ πίστευε ότι βρισκόμαστε εδώ τυχαία και ότι η ζωή είναι ένα άσκοπο σύμπτωμα του παγκόσμιου χάους.
«Δεν θα είσαι ποτέ ευτυχισμένος αν συνεχίσεις να ψάχνεις από τι αποτελείται η ευτυχία», έγραψε ο Καμύ σε ένα από τα πρώτα κείμενά του, με τίτλο Intuitions, προσθέτοντας, «Δεν θα ζήσεις ποτέ αν ψάχνεις για το νόημα της ζωής».
Αν ο Καμύ έχει δίκιο, δεν έχουμε παρά να προσπαθήσουμε να ζήσουμε τη στιγμή και να δημιουργήσουμε τους δικούς μας ηθικούς κώδικες. Γιατί να μην ζήσετε αυτή τη στιγμή παρέα με μερικούς από τους καλύτερους υπαρξιστές φιλοσόφους, στο σπίτι σας ή δίπλα από κάποια ωραία θάλασσα;
Παραθέτουμε πέντε αριστουργήματα της υπαρξιστικής μυθοπλασίας που πρέπει να διαβάσει ο κάθε βιβλιόφιλος και όχι μόνο:
Φίοντορ Ντοστογιέφσκι (1866) – Έγκλημα και Τιμωρία
Ο μεγάλος Ρώσος συγγραφέας Φίοντορ Ντοστογιέφσκι δεν συμπεριλαμβάνεται στους υπαρξιστές. Ωστόσο, αποτέλεσε βασική επιρροή για άλλους κοευφαίους του είδους, όπως ο Σαρτρ και ο Καμύ, αφού μεγάλο μέρος του έργου του Ντοστογιέφσκι εμβαθύνει στην ανθρώπινη ψυχή και στην ψυχολογία. Το «Έγκλημα και τιμωρία» του 1866 είναι μία άρτια μελέτη της ατελούς ανθρώπινης κατάστασης μέσω του πρωταγωνιστή Ρασκόλνικοφ.
Φραντς Κάφκα (1925) – Η Δίκη
Όπως τα άλλα δύο μυθιστορήματα του Κάφκα, «Το Κάστρο» και την «Αμερική», η «Δίκη» δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, αλλά ο Κάφκα έγραψε ένα απότομο αλλά ικανοποιητικό τέλος στην ιστορία πριν το θάνατό του, σε ηλικία 40 ετών, το 1924.
Ο φίλος του Κάφκα, Μαξ Μπροντ, δημοσίευσε το έργο ένα χρόνο αργότερα και το βιβλίο έγινε ένα μεταθανάτιο αριστούργημα. «Η Δίκη» χρησιμοποιεί μια νομική υπόθεση για να εξετάσει τις υπαρξιακές φιλοσοφίες κάτω από το νηφάλιο φως της καταπίεσης, της ενοχής και της γραφειοκρατίας.
Ζαν Πωλ Σαρτρ (1938) – Η Ναυτία
Ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ είναι ίσως περισσότερο γνωστός για τη μη μυθιστορηματική υπαρξιστική μελέτη του «Είναι και το Τίποτα», αλλά το δεύτερο αριστούργημα του για τους περισσότερους αναγνώστες είναι η «Ναυτία». Αυτό το ασυμβίβαστο αριστούργημα εμβαθύνει στη σκοτεινή άβυσσο που κρύβεται σε κάθε άνθρωπο, χρησιμοποιώντας τον ασταθή Antoine Roquentin. Σε αυτό το μελαγχολικό παραμύθι, ο Σαρτρ εξετάζει τις υπαρξιστικές του ιδέες σε έναν πυρετώδη παροξυσμό άγχους και κοινωνικής απομόνωσης.
Για να εκθέσει τις ιδέες του, ο Σαρτρ βάζει τον Roquentin στη φανταστική πόλη Μπουβίλ. Η σπειροειδής κάθοδος στην απογοήτευση για τον κόσμο καταλήγει στην υπαρξιακή αποστροφή ή «ναυτία». Αυτή η έντονη αίσθηση πιάνει τον Roquentin κάθε φορά που η γραμμή μεταξύ ζωντανών και άψυχων θολών αντικειμένων θολώνει. «Μια χλωμή αντανάκλαση του εαυτού μου κυματίζει στη συνείδησή μου… και ξαφνικά το “εγώ” χλωμιάζει, χλωμιάζει και σβήνει», αναφέρει ένα απόσπασμα από το βιβλίο.
Αλμπέρτ Καμύ (1956) – Η Πτώση
Ενώ «Ο Ξένος» καταρρίπτει το ανθρώπινο κατασκεύασμα της ηθικής, «Η Πτώση» είναι μια κοσμική αντανάκλαση της παρακμής του ανθρώπου από τον Κήπο της Εδέμ. Το σύντομο, καινοτόμο μυθιστόρημα αποτελείται από μια σειρά μονολόγων που εκφωνούνται από τον αυτοαποκαλούμενο «δικαστή-μετανοημένο» Ζαν-Μπατίστ Κλαμάνς καθώς ξετυλίγει την ιστορία της ζωής του σε έναν άγνωστο, στο Άμστερνταμ. Κάποτε, ήταν ένας αξιόπιστος Παριζιάνος δικηγόρος, αλλά μια στιγμή κρίσης πυροδοτεί τη δραματική του «πτώση».
Σε ένα διάσημο απόσπασμα, ο Ζαν-Μπατίστ Κλαμάνς υπογραμμίζει τη δαντική σημασία της πρωτεύουσας της Ολλανδίας: «Έχετε παρατηρήσει ότι τα ομόκεντρα κανάλια του Άμστερνταμ μοιάζουν με τους κύκλους της κόλασης; Η κόλαση της μεσαίας τάξης, φυσικά, είχε άσχημα όνειρα. Όταν κάποιος έρχεται από το εξωτερικό, καθώς περνάει σταδιακά από αυτούς τους κύκλους, η ζωή – και ως εκ τούτου τα εγκλήματά της – γίνεται πιο πυκνή, πιο σκοτεινή. Εδώ, είμαστε στον τελευταίο κύκλο».
Μίλαν Κούντερα (1984) – Η αβάσταχτη ελαφρότητα του Είναι
Αυτό το θεμελιώδες και σχετικά σύγχρονο έργο υπαρξιστικής μυθοπλασίας διερευνά την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και την έννοια της αιώνιας επανάληψης. Με φόντο στην Πράγα του 1968, το μυθιστόρημα ακολουθεί τις αλληλένδετες ζωές του Τόμας, της Τερέζα και της Σαμπίνα καθώς περιηγούνται στον έρωτα, την πολιτική και την προσωπική ταυτότητα.
Μέσα από τις αιχμηρές φιλοσοφικές σκέψεις και τη συναρπαστική αφήγηση του Μίλαν Κούντερα, το μυθιστόρημα εμβαθύνει σε θέματα ελευθερίας, ευθύνης και αναζήτησης νοήματος σε έναν κόσμο χωρίς εγγενή σκοπό.
