Του Αναστάσιου Σιδηρά
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ο συχνότερος καρκίνος του πεπτικού συστήματος κι αποτελεί την τρίτη συχνότερη αιτία θανάτων από καρκίνο διεθνώς (στις γυναίκες μετά τον πνεύμονα και το μαστό και στους άντρες μετά τον πνεύμονα και τον προστάτη.) Στις ανεπτυγμένες χώρες, οι πιθα-νότητες ενός ανθρώπου να αναπτύξει καρκίνο του παχέος εντέρου είναι περίπου 3 στους 30. ενώ στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι περίπου 3000 άτομα προσβάλλονται ετησίως.
Η συνήθης ηλικία εμφάνισης του είναι μετά το 50ό έτος Τα μισά περιστατικά καρκίνου εντέρου εντοπίζονται στο ορθό και το σιγμοειδές,που είναι τα τελικά τμήματα του παχέος εντέρου όπου παραμένουν τα κόπρανα πριν αποβληθούν και συνεπώς είναι περισσότερο εκτεθειμένα στα τοξικά απόβλητα του οργανισμού.
Η μεγάλη πλειοψηφία των καρκίνων του παχέος εντέρου αποτελεί εξέλιξη πρώιμων βλαβών που χαρακτηρίζονται “προ-καρκινωματώδεις βλάβες”. Οι πιο συχνές βλάβες που οδηγούν στην ανάπτυξη καρκίνου είναι οι πολύποδες του παχέος εντέρου. Σχεδόν όλοι οι καρκίνοι του εντέρου προέρχονται από έναν εξαλλαγμένο πολύποδα. αρχίζουν να εμφανίζονται συνήθως μετά τα 50 και στην ηλικία των 70 ετών η πιθανότητα εύρεσης πολύποδα στο έντερο φτάνει στο 50%.Οι πολύποδες του παχέος εντέρου αυξάνονται σε συχνότητα όσο αυξάνεται η ηλικία και αποτελούν το πρώιμο καλόηθες στάδιο πριν τον καρκίνο του εντέρου. Αυτός ο καρκίνος αρχίζει κατά κανόνα ως μικρές, μη-καρκινικές (καλοήθεις) μάζες κυττάρων που ονομάζονται αδενωματώδεις πολύποδες. Με τον καιρό ορισμένοι από αυτούς τους πολύποδες εξελίσσονται σε καρκινικά κύτταρα του παχέος εντέρου.Οι αδενωματώδεις πολύποδες είναι αυτοί που θα εξελιχθούν σε κακοήθεια. Η μετατροπή ενός πολύποδα σε κακοήθη γίνεται με αρκετά βραδύ ρυθμό οπότε προλαβαίνουμε με την κολονοσκόπηση να τον ανακαλύψουμε εγκαίρως και να τον αφαιρέσουμε. Χρειάζονται 5-10 έτη για να εξελιχθεί ένας πολύποδας σε καρκίνο εντέρου συνεπώς κάνοντας την πρώτη κολονοσκόπηση στην ηλικία των 50 ετών και επαναλαμβάνοντας ανά 5ετία προλαμβάνουμε τη νόσο και αποφεύγουμε την ανάγκη για χειρουργική επέμβαση.
Το μέγεθος του πολύποδα, η μορφολογία και η σύσταση του επηρεάζουν την πιθανότητα ανάπτυξης κακοήθειας. οι πολύποδες που είναι μικρότεροι από 1 εκ. σπάνια κρύβουν κακοήθεια (1,5 %), ενώ πάνω από 2 εκ το ποσοστό κακοήθειας φτάνει σχεδόν στο 50%. Όταν κατά την κολονοσκόπηση βρεθεί κάποιος πολύποδας θα πρέπει να αφαιρείται και να αποστέλλεται για βιοψία. Εφόσον δεν υπάρχει κακοήθεια στη βιοψία και η αφαίρεση είναι ολική δεν χρειάζεται περαιτέρω θεραπεία. Στην περίπτωση κακοήθειας συνίσταται παραπομπή για χειρουργική εκτίμηση και αντιμετώπιση.Ο γαστρεντερολόγος μπορεί να αφαιρέσει την πλειονότητα των μικρών πολυπόδων. Ο ασθενής παραπέμπεται στον χειρούργο όταν ο πολύποδας δεν μπορεί να αφαιρεθεί ενδοσκοπικά λόγω μεγέθους, κινδύνου αιμορραγίας ή διάτρησης, δύσκολης θέσης ή άλλους τεχνικούς λόγους είτε γιατί στην βιοψία υπάρχει υψηλόβαθμη δυσπλασία που είναι προκαρκινική κατάσταση ή κακοήθεια.
Καρκίνος του παχέος εντέρου: Αίτια
Τα αίτια του καρκίνου του παχέος εντέρου δεν είναι ακόμα πλήρως γνωστά. Παρόλα αυτά, μεγάλες διεθνείς μελέτες έχουν δείξει ότι συγκεκριμένοι παράγοντες κινδύνου αυξάνουν τις πιθανότητες ενός ατόμου να εμφανίσει καρκίνο. Συγκεκριμένα:
– Ηλικία (9 στους 10 πάσχοντες είναι άνω των 50 χρόνων).
– Διατροφή (κόκκινο κρέας, ευθύνη στο ζωικό λίπος,δίαιτα πτωχή σε φυτικές ίνες και τροφές υψηλής θερμιδικής αξίας) – Αλκοόλ (επιβαρύνει την προδιάθεση).
– Πολύποδες (κάποιοι τύποι πολυπόδων ενέχουν κίνδυνο ανάπτυξης καρ-κίνου).
– Κληρονομική νόσος (οικογενής σαρκωματώδης πολυποδίαση). – Βεβαρυμμένο προσωπικό ιστορικό (γυναίκες με ιστορικό καρκίνου των ωοθηκών, μήτρας ή μαστού).
– Ελκώδης κολίτιδα.ή αλλες φλεγμονώδεις καταστάσεις του εντέρου – Βεβαρυμμένο οικογενειακό ιστορικό. (άνθρωποι με συγγενείς πρώτου βαθ-μού με καρκίνο του παχέος εντέρου έχουν 2-3 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο από το γενικό πληθυσμό – Κάπνισμα.
– Παχυσαρκία.
-καθιστική ζωή σε συνδυσμό με έλλειψη σωματικής ασκησης
Καρκίνος του παχέος εντέρου: Συμπτώματα
Ανεξήγητη αλλαγή στις συνήθεις κινήσεις του εντέρου
Αίμα στα κόπρανα(ανοιχτόχρωμο ή σκουρόχρωμο.
Γενικά κοιλιακά συμπτώματα, όπως πόνος,κοιλιακή δυσφορία, πολλά αέρια, τυμπανισμός , “κράμπες” του εντέρου. Μια αίσθηση ότι το έντερο δεν αδειάζει εντελώς, Αδυναμία, ή εύυκολη κόπωση.
Ανεξήγητη απώλεια βάρους. με ή χωρίς ανορεξία
Αναιμία – Σιδηροπενία (δηλ. χαμηλός αιματοκρίτης ή χαμηλός σίδηρος σε τυχαία εξέταση αίματος).
Έμετοι.
Ίκτερος (κιτρίνισμα στα μάτια και στο δέρμα).
Στην παρατήρηση οποιουδήποτε συμπτώματος του καρκίνου του παχέος εντέρου, όπως το αίμα στα κόπρανα ή αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου-επιβάλλεται άμεσα ένα ραντεβού με το γαστρεντερολόγο. Ομως είναι μια αθόρυβη καθώς και ύπουλη ασθένεια αφού οι περισσότεροι ασθενείς δεν παρουσιάζουν συμπτωματολογία στα αρχικά στάδια (όπως αιμορραγία από το ορθό, κοιλιακό πόνο) με αποτέλεσμα να διαγιγνώσκονται σε μη ιάσιμη φάση. Οι γιατροί συστήνουν τακτικές εξετάσεις προσυμπτωματικού ελέγχου για την έγκαιρη πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου.
Καρκίνος του παχέος εντέρου: Έγκαιρη πρόληψη-διάγνωση
Ο καρκίνος εντέρου έχει καλή πρόγνωση αν αντιμετωπιστεί έγκαιρα και σωστά. κι αυτό γιατί σύμφωνα με τα στοιχεία παγκόσμιων επιστημονικών μελετών σε αρχόμενο στάδιο, τα ποσοστό ίασης φθάνουν το 90%, ενώ συνολικά πάνω από το 60% των ασθενών επιβιώνουν περισσότερο από 5 χρόνια. Η πρόγνωση φυσικά εξαρτάται από το στάδιο της νόσου κατά τη διάγνωση Σημαντικός παράγοντας για την πρόγνωση είναι επίσης η ποιότητα της χειρουργικής πράξης. Η θεραπεία του περιλαμβάνει τη σωστή ογκολογική επέμβαση σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία όταν ο όγκος ξεφεύγει από τα όρια του εντέρου είτε με τη μορφή τοπικής επέκτασης είτε με τη μορφή με-ταστάσεων σε λεμφαδένες. Έτσι καθίσταται σαφές ότι η επιβίωση εξαρτάται από το στάδιο της νόσου κατά τη στιγμή της διάγνωσης. Με βάση τα ανωτέρω είναι σαφές ότι η πρώιμη ανίχνευση προκαρκινικών βλαβών αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για τη βέλτιστη αντιμετώπιση αυτής της ασθένειας. Ο καρκίνος παχέος εντέρου είναι μια ιδανική περίπτωση νόσου για την εφαρμογή μαζικού προληπτικού ελέγχου (screening) στο γενικό πληθυσμό δεδομένου ότι ακολουθεί μια συγκεκριμένη διαδικασία εξέλιξης που διαρκεί 7-12 χρόνια που οδηγεί σε μετάπτωση του φυσιολογικού επιθηλίου σε αδένωμα και τελικά σε καρκίνωμα.
Υπάρχουν πολλές διαθέσιμες επιλογές ανίχνευσης αυτού του καρκίνου που περιλαμβάνουν: την ανίχνευση λανθάνοντος αίματος σε τεστ κοπράνων (ή μικροσκοπική εξέταση της αιμοσφαιρίνης των κοπράνων), την εύκαμπτη ορθοσιγμοειδοσκόπηση και την κολονοσκόπηση. Το καθένα από αυτά έχει τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά του. Η μικροσκοπική εξέταση της αιμοσφαιρίνης των κοπράνων αν και μειώνει την θνητότητα κατό 16% παρόλα αυτά εμφανίζει χαμηλή ευαισθησία για ανίχνευση πολυπόδων και καρκινικών βλαβών στο περιφερικό κόλον.
Η κολονοσκόπηση αποτελεί την καλύτερη μέθοδο διάγνωσης των πολυπόδων και του καρκίνου στο παχύ έντερο έως σήμερα, καθώς επίσης προλαμβάνει τον καρκίνο με τον εντοπισμό των αδενωματωδών πολυπόδων και την πολυποδεκτομή. Επιτρέπει την εξέταση ολόκληρου του αυλού του παχέος εντέρου με αποτέλεσμα τόσο απώτερες βλάβες όσο και εγγύτερες να είναι δυνατό να ανακαλυφθούν. Έχει τη μεγαλύτερη ευαισθησία από όλες τις μεθόδους στην ανίχνευση της κακοήθειας του εντέρου. Έχει διαπιστωθεί ότι με τη διάδοση του κολονοσκοπικού ελέγχου και την εκτέλεση ενδοσκοπικής πολυπεκτομής αλλάζει η φυσική ιστορία της νόσου και μειώνονται τα κρούσματα καρκίνου. Επιπλέον, ακόμη και αν υπάρχει καρκίνος, με το συχνό έλεγχο επιτυγχάνεται η πρώιμη διάγνωση, που οδηγεί σε ίαση οι μοριακοί βιοδείκτες οι οποίοι θα αποτελέσουν σημαντικά βοηθήματα στην φαρέτρα μας για μια πιο ασφαλή προσέγγιση των υγιών ατόμων που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο για καρκίνο χρησιμοποιεί δείγμα από το αίμα (πλάσμα) του ατόμου που ως στόχο έχουν την ανεύρεση μεταλλάξεων ή επιγενετικών αλλαγών γνωστών γονιδίων που έχουν ενοχοποιηθεί γι την συμμετοχή τους στη διαδικασία της καρκινογένεσης.
Δυστυχώς όμως, οι άνθρωποι παρά τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων και τα συμπτώματα, καθυστερούν να πάνε στο γιατρό.Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, μόλις το 35% των καρκίνων να διαγιγνώσκονται πρώιμα, το 38% με τοπικά προχωρημένη νόσο και το 22% με μεταστάσεις!
Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι τα τελευταία χρόνια αυξάνεται συνεχώς ο καρκίνος του παχέος εντέρου Ιδίως μεταξύ των ανδρών. Αν τροποποιούσαμε τον τρόπο ζωής μας και δώσουμε σημασία στους παράγοντες κινδύνου, περισσότεροι από τους μισούς καρκίνους του παχέος εντέρου θα μπορούσαν να προληφθούν. Σημαντικό βήμα όμως στη θεραπεία της νόσου ειναι η ‘εγκαιρη διάγνωση που γίνεται με μια επίσκεψη στον γαστρεντερολόγο μεσα απο τη διαγνωστική ενδοσκόπηση του παχέος εντέρου.
