Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός κτιρίων και τα οφέλη του.
Ο κτιριακός τομέας εμφανίζει μεγάλο ρυθμό αύξησης της κατανάλωσης ενέργειας. Η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και η αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα κτίρια είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθως πάνω από το 40% της καταναλισκόμενης ενέργειας στην Ευρώπη χρησιμοποιείται για την εξυπηρέτηση των κτιρών, ενώ τα καύσιμα για την παραγωγή της απαιτούμενης ενέργειας (θερμικής και ηλεκτρικής) ευθύνονται για το 36% των εκπομπών αερίων στην ατμόσφαιρα, που εντείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για την ενέργεια ως το 2020, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως στόχο από το 2020 και μετά τα καινούρια κτίρια να είναι σχεδόν μηδενικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (nZEB), και για την υλοποίηση του στόχου αυτού είναι απολύτως αναγκαίος ο βιοκλιματικός σχεδιασμός των κτιρίων και η εφαρμογή συστημάτων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας σε αυτά.
Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων είναι το κλειδί για να οι επιτευχθούν οι στόχοι που έχει θέσει η ΕΕ για την ενέργεια και το κλίμα.
Στα πλαίσια της προσπάθειας για βιώσιμη ανάπτυξη μπορεί να επιτευχθεί σημαντική μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και, συνεπώς, και των εκπομπών διοξυδίου του άνθρακα σε μεγάλο βαθμό, μέσω του βιοκλιματικού σχεδιασμού και των ενεργειακών τεχνολογιών στο δομημένο περιβάλλον. Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι είναι τεχνικά δυνατή η μείωση της καταναλισκόμενης ενέργειας στα κτίρια σε ποσοστό τουλάχιστον 30% της παρούσας συνολικής κατανάλωσης.
O βιοκλιματική κατοικία παρότι άρχισε να ακούγεται πρόσφατα, δεν είναι νέα ανακάλυψη. Από την αρχαιότητα έχουμε παραδείγματα, όπως π.χ. το Ηλιακό Σπίτι του Σωκράτη (450-470 π.Χ.), όπου βλέπουμε ότι οι άνθρωποι έδιναν ιδιαίτερη σημασία στην κατοικία και στο περιβάλλον που ζουν προσπαθώντας να εκμεταλλευτούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις καιρικές συνθήκες.
Έτσι, ως βιοκλιματικός ορίζεται ο σχεδιασμός εσωτερικών και εξωτερικών χώρων με βάση την καλύτερη απόδοσή τους σε σχέση με το μικροκλίμα της περιοχής. Δηλαδή, προκειμένου να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες θερμότητας και δροσισμού με απόλυτα φυσικό τρόπο. Για παράδειγμα, η βόρεια τοιχοποιία της κατοικίας έχει μεγαλύτερο πάχος, καθώς οι δυνατοί άνεμοι τη χτυπούν από αυτή τη διεύθυνση, ενώ η νότια πλευρά είναι πιο ζεστή, καθώς δέχεται την ηλιακή ακτινοβολία όλη την ημέρα.
Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός έχει αποτελέσει τις τελευταίες δεκαετίες βασική προσέγγιση στην κατασκευή κτιρίων παγκοσμίως, ενώ στα περισσότερα κράτη πλέον αποτελεί βασικό κριτήριο σχεδιασμού μικρών και μεγάλων κτιρίων το οποίο λαμβάνεται υπόψη από όλους τους μελετητές αρχιτέκτονες και μηχανικούς. Κι αυτό, λόγω των χαμηλότερων απαιτήσεων ενέργειας για την θέρμανση, τον δροσισμό και τον φωτισμό των κτιρίων που προκύπτουν από την πρακτική της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής και πολλαπλά οφέλη που την συνεπάγουν: ενεργειακά (εξοικονόμιση και θερμική/οπτική άνεση, οικονομία (μείωση κόστους Η/Μ εγκαταστάσεων), περιβαλλοντικά (μείωση ρύπων) και κοινωνικά.
Το ενεργειακό όφελος που προκύπτει από την εφαρμογή του βιοκλιματικού σχεδιασμού αποδίδεται με τους παρακάτω τρόπους:
Αερισμός: Συνδέεται με τη θέρμανση και τον κλιματισμό των χώρων, γι’ αυτό ένα σωστό σύστημα εισάγει φρέσκο αέρα, απομακρύνει τους ρύπους και την υγρασία με αποτέλεσμα την εξοικονόμηση ενέργειας. Ο σχεδιασμός έχει πρωταγωνιστικό ρόλο, καθώς τα σωστά σχεδιασμένα ανοίγματα επιτυγχάνουν την ανανέωση του αέρα.
Φωτισμός: Με την καλύτερη αξιοποίηση του φυσικού φωτός που εισέρχεται στο εσωτερικό εξοικονομείται ηλεκτρική ενέργεια και επιτυγχάνεται καλύτερη ποιότητα διαβίωσης μέσα στο σπίτι. Η ποσότητα και η διάδοση του φωτός μέσα στον χώρο εξαρτάται από τα ανοίγματα, τα υλικά τα οποία έχουν οι επιφάνειες μέσα στο χώρο, το σχήμα του χώρου.
Μόνωση: H επιλογή των υλικών αποσκοπεί στη δέσμευση της θερμότητας και στη μείωση των θερμικών απωλειών και επιτυγχάνεται με τοίχους μάζας και τοίχους θερμικής αποθήκευσης.
Σκίαση: Ο έλεγχος της σκίασης προσφέρει σημαντικά οφέλη στη θέρμανση και στην ψύξη του κτιρίου. Ο προσανατολισμός και τα ανοίγματα είναι τα δύο βασικά στοιχεία, τα οποία πρέπει να ληφθούν υπόψη για να αποδίδουν σωστά οι επιλογές σας. Κινητά ή σταθερά σκίαστρα λειτουργούν συνδυαστικά με την εξωτερική βλάστηση προστατεύουν το κέλυφος του κτιρίου από τις καιρικές συνθήκες, ελέγχουν το φως και βοηθούν τον αέρα να κυκλοφορεί καλύτερα.
Φύτευση: Η πράσινη ταράτσα προσφέρει προστασία από τη θερμότητα το καλοκαίρι, ενώ λειτουργεί ως μέσο θερμικής μόνωσης το χειμώνα. Επίσης, επηρεάζει θετικά το μικροκλίμα ιδιαίτερα σε περιοχές με ατμοσφαιρική ρύπανση.
Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας: Στο βιοκλιματικό σχεδιασμό χρησιμοποιούνται κυρίως ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με τη μορφή της ηλιακής και της αιολικής ενέργειας, της γεωθερμίας και της βιομάζας. Μπορούν να παρέχουν στο κτίριο ηλεκτρισμό, ζεστό νερό χρήσης και θέρμανση/ψύξη, ενώ έχουν χρησιμοποιηθεί σε πολλές περιπτώσεις και είναι ιδιαίτερα αποδοτικά για τα ελληνικά κτίρια.
Μπορεί το κόστος ενός βιoκλιματικού κτιρίου να είναι μεγάλο, αλλά τα μακροχρόνια τα οφέλη είναι πολλαπλά.
Της Έλενας Ζαρδέλη
