των Αγλαΐα Κρεμέζη & Κώστα Μωραΐτη
Γινόμαστε γραφικοί και συχνά μας κοιτάζουν ειρωνικά και με δυσπιστία όταν γκρινιάζουμε για τα κάθε είδους εισαγμένα φυτά που μας κατακλύζουν από παντού. Μυόπωρα, μπουκαλόβουρτσες και δεκάδες άλλα αντίστοιχα είδη της Αυστραλίας, Αφρικής και Αμερικής έχουν γεμίσει τους κήπους των νησιών. Στις Κυκλάδες, που το καλοκαίρι πρέπει να έχουν φαιοκίτρινο χρώμα, μια και η βλάστηση φυσιολογικά ξεραίνενται, χυδαία παραφωνία στο τοπίο αποτελούν οι υδροκεφαλικά καταπράσινοι κήποι που περιβάλλουν τα άναρχα διάσπαρτα κτίσματα.
Δεν θα αναφερθούμε ξανά στη σπατάλη του νερού· άλλωστε πολλά από τα φυτά αυτά είναι ιδιαίτερα ανθεκτικά στην ξηρασία – άσχετο αν οι ιδιοκτήτες των κήπων έχουν τα ποτιστικά ανοιχτά ακόμα και 6 ώρες ημερησίως. Ούτε θα γκρινιάξουμε για τα εκατοντάδες ημιτελή γιαπιά δίπλα σε επαύλεις, τους γαλαζο-πράσινους εκείνους ξεδοντιασμένους σκελετούς που χάσκουν δίπλα στις τελειωμένες βίλες, με σκοπό να ολοκληρωθούν κάποια στιγμή στο αόριστο μέλλον – αναρωτιέται κανείς, οι ιδιοκτήτες που πολυτελώς διαβιούν στο κυρίως κτίσμα δεν ενοχλούνται από την αποκρουστική θέα; Ούτε ξανά θα παραπονεθούμε για τις σάρες από τις μπουλντόζες που τραυματίζουν θανάσιμα τους λόφους και ποτέ δεν συμμαζεύονται – αν και το επιβάλλει ο νόμος – όταν το πανάκριβο πετρόχτιστο εξοχικό ολοκληρωθεί.
Σήμερα θα μιλήσουμε μόνο για την αισθητική του κήπου.
Και για να δείτε ότι δεν έχουμε πρόβλημα με την «ανάπτυξη», θα δείξουμε ότι ακόμα και η μισητή από πολλούς εμπορική ανοικοδόμηση, αν γίνει με σωστό τρόπο και αισθητική που σέβεται το χώρο, είναι όχι μόνο θεμιτή αλλά και αναγκαία. Επανειλημμένα προσπαθήσαμε να βρούμε την ευκαιρία να μιλήσουμε για τους κήπους του εμπορικού κέντρου Smart Park στα Σπάτα. Στα βήματα της αισθητικής του Πικιώνη, πρώτου διδάξαντα με τη φύτευση του Φιλοπάππου και της περιοχής γύρω από την Ακρόπολη, ο κήπος του εμπορικού κέντρου είναι μετεξεληγμένος και προσαρμοσμένος στην ειδική χρήση του συγκεκριμένου χώρου. Τι ευχάριστη έκπληξη, οι προσιτοί σε όλο τον κόσμο κήποι ενός εμπορικού κέντρου, να αποτελούν παράδειγμα για μίμηση!
Ράμνοι και σχίνα, ελιές και μουριές, θυμάρια και άλλα αρωματικά, φλομές και κίστοι, ελίχρυσα, πικροδάφνες και συστάδες με διάφορα αγριόχορτα, που και όταν ακόμα ξεραθούν διατηρούν τη χάρη τους καθώς σείονται στο αεράκι, τα περισσότερα είναι φυτά που εύκολα βρίσκει κανείς, αν όχι στην Αττική, πάντως σε πολλά μέρη της Ελλάδας.
Η ρίγανη ανθισμένη
Θα ρωτήσει βέβαια κανείς τι θα πει «ελληνικό φυτό». Πράγματι, πολλά από τα φυτά που σήμερα θεωρούμε ελληνικά έχουν την καταγωγή τους αλλού – ιδιαίτερα αυτά που συνηθίσαμε να έχουμε στους κήπους μας. Η «ελληνικότητα» δεν είναι απαραίτητα θέμα γονιδιακό, όπως συχνά με φρίκη ακούμε τελευταία, είναι όμως σαφώς θέμα αισθητικής, του αν δηλαδή κάποια φυτά κινούνται στις εμφανισιακές προδιαγραφές της Μεσογείου. Η αισθητική αυτή αποκτάται με τον καιρό και την παρατήρηση.
Συγκρίνετε, ας πούμε, τα ψάρια των τροπικών νερών και εκείνα της Μεσογείου. Τα πρώτα εντυπωσιάζουν αμέσως με την πολυχρωμία τους. Το ίδιο και τα τροπικά πουλιά. Αντίθετα, τα ευρωπαϊκά είδη πρέπει κανείς να τα παρατηρήσει από κοντά για να δει ότι τα συνήθως θαμπά χρώματά τους έχουν έναν εξαιρετικά ενδιαφέροντα χαρακτήρα, κάτι από τη βαθιά και περίπλοκη γήινη χρωματική παλέτα της φύσης στη Μεσόγειο. Δεν εντυπωσιάζουν από μακριά σαν επιγραφές με φώτα νέον που αναβοσβύνουν, από κοντά όμως μας αποκαλύπτουν μοναδικές ομορφιές.
Κάτι αντίστοιχο ισχύει και για τα φυτά. Ας πούμε, η αμερικάνικη γκάουρα, που θα δείτε και στον κήπο του εμπορικού κέντρου στα Σπάτα, φέρει κάτι από την ευαισθησία της Μεσογείου, δεν φωνασκεί εντελώς παράτερα στο τοπίο καθώς προβάλλει με τα κοκκινωπά ή λευκορόζ άνθη της ανάμεσα στα σχίνα. Γίνεται εύκολα αποδεκτή από τον χαρακτήρα της περιβάλλουσας φύσης, προσφέροντας μια ανεπαίσθητη νότα διαφοράς. Και είναι αυτή η διακριτική διαφορετικότητα που εκφράζεται με σεβασμό και μας εμπνέει.
Και το δενδρολίβανο
Αλήθεια, η αισθητική είναι μεν κάτι σαφέστατα υποκειμενικό, αλλά όταν άπτεται της γνησιότητας του τοπίου, έχει αντίκτυπο στην ποιότητα του περιβάλλοντος όλων μας. Δεν μπορούμε ανεύθυνα να αποκαλούμε τα δεντρολίβανα, και προφανώς μαζί τους και όλα τα συναφή, «ανθεκτικά στην ξηρασία αλλά αδιάφορα αισθητικά φυτά», όπως τελευταία διαβάσαμε κάπου…
