Αθώες μυρμηγκιές στα χέρια ή στα πόδια, κονδυλώματα γεννητικών οργάνων, καλοήθεις και κακοήθεις αλλοιώσεις στον τράχηλο ή στην περιοχή του οροφάρυγγα, μπορούμε ελεύθερα να κατηγορήσουμε τον ιό HPV ή αλλιώς ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων. Ο HPV είναι ένας απλός ιός που αποτελείται από 8 μόνο γονίδια, ενώ έχει βρεθεί σχεδόν αναλλοίωτος ανά τους αιώνες, που σημαίνει πως δεν μεταλλάσσεται εύκολα. Δύο γονίδια φέρουν τη γενετική πληροφορία για τη δημιουργία του ιικού καψιδίου που μοιάζει με λουλούδι, τρία ενοχοποιούνται ως ογκογονίδια, γονίδια δηλαδή που θα μπορούσαν δυνητικά να προκαλέσουν καρκίνο και τρία κωδικοποιούν πληροφορίες, σχετικά με τον πολλαπλασιασμότου ιού. Αυτό φυσικά κάνει τη ζωή μας πιο εύκολη όχι μόνο στη μελέτη του κύκλου ζωής και συμπεριφοράς του ιού αλλά και στο σχεδιασμό αποτελεσματικών εμβολίων ενάντια σε αυτόν.
Μέχρι στιγμής έχουν ταυτοποιηθεί 200 διαφορετικά μέλη της οικογένειας ή όπως τα λέμε, “στελέχη” του ιού που μπορούν να μολύνουν τον άνθρωπο. Μπορούν όλα αυτά τα στελέχη να προκαλέσουν καρκίνο; Φυσικά και όχι. Κάθε στέλεχος είναι υπεύθυνο για κάτι διαφορετικό. Για παράδειγμα, τα κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων προκαλούνται μόνο από τα στελέχη 6 και 11, τα οποία είναι “χαμηλού κινδύνου”. Αυτό σημαίνει οτι τα κονδυλώματα δεν μπορούν να εξελιχθούν σε καρκίνο σε κατά τ’ άλλα υγιή άτομα. Για την ακρίβεια μόνο περίπου 15 από τα 200 στελέχη μπορούν δυνητικά να προκαλέσουν καρκίνο (τα στελέχη “υψηλού κινδύνου”) και από τα 15, αυτά που εμφανίζονται πιο συχνά είναι 2, τα στελέχη 16 και 18.
Πώς όμως μεταδίδεται ο ιός;
Εξαρτάται από το στέλεχος του ιού. Ο HPV δε βρίσκεται στο αίμα αλλά παρασιτεί στους επιθηλιακούς ιστούς (δέρμα, βλεννογόνοι) . Αυτό σημαίνει πως τα στελέχη που προκαλούν μυρμηγκιές για παράδειγμα μπορεί να μεταδοθούν μέσω δερματικής επαφής με περιοχή του δέρματος μολυσμένη με τον ιό και σε έξαρση ή περπατώντας ξυπόλυτες/οι σε υγρά και ζεστά μέρη όπως για παραδειγμα τα πλακάκια μιας πισίνας. Τα στελέχη υψηλού και χαμηλού κινδύνου όπως αναφερθηκαν προηγουμένως, μεταδίδονται μέσω διαφόρων μορφών σεξουαλικής επαφής. Γι’αυτό το λόγο η χρήση προφυλακτικού είναι απαραίτητη αφού ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες μετάδοσης του ιού. Ο ιός εισέρχεται στο επιθήλιο του βλεννογόνου μέσω έστω και μιας μικρής ρήξης και μπορεί να μείνει εκεί για μήνες ή και χρόνια σε λανθάνουσα μορφή προτού περάσει σε ενεργό κύκλο ζωής με συνέπεια την εκδήλωση συμπτωμάτων (κονδυλώματα, καλοήθεις και κακοήθεις αλλοιώσεις των βλεννογόνων του αναπνευστικού και αναπαραγωγικού συστήματος).
Αν μολυνθεί κάποιος με κάποιο στέλεχος υψηλού κινδύνου θα αναπτύξει καρκίνο;
Και πάλι η απάντηση είναι πως οι πιθανότητες είναι ελάχιστες. Η μόλυνση από τον ιό είναι ένα εξαιρετικά σύνηθες φαινόμενο. Μέχρι το 2013, 291 εκτατομμύρια γυναίκες βρέθηκαν θετικές στον ιό. Συνήθως οι ηλικίες γύρω στα 25 είναι οι πιο πιθανες να ανιχνευτεί ο ιός, και στις γυναίκες και στους άντρες. Παρ’ολη τη συχνότητά του βέβαια, κατά πάσα πιθανότητα το ανοσοποιητικό μας σύστημα θα “καθαρίσει” το 90% των μολύνσεων απο τον ιό μέσα σε 12-24 μήνες μετά τη λοίμωξη[1]. Και ενώ η πλειοψηφία των καρκίνων του τραχήλου οφείλεται στον HPV (με τα στελέχη 16 και 18 να προκαλούν το 70% αυτών [2]) ο ιός μπορεί να προκαλέσει και άλλα είδη καρκίνου, όπως του πρωκτού, του οροφάρρυγγα, του πέους και του κόλπου [3]. Τα καλά νέα είναι βέβαια πως υπάρχει εμβόλιο ενάντια στον ιό!
Μπορούμε να προστατευτούμε από το εμβόλιο;
Η απάντηση είναι ένα βροντερό ΝΑΙ! Το εμβόλιο έκανε την εμφάνισή του πριν από 12 χρόνια προσφέροντας προστασία από τα δύο στελέχη υψηλού κινδύνου, HPV16 και 18. Σήμερα, επιστημονικέςέρευνες μας έχουν δώσει δύο επιπλέον εμβόλια, με το ένα να καλύπτει τα δυο προαναφερθέντα στελέχη και τα δύο στελέχη που προκαλούν κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων και το δεύτερο το οποίο καλύπτει μια γκάμα 9 στελεχών υψηλού κινδύνου. Και ενώ τα πρώτα χρόνια κυκλοφορίας του το εμβόλιο αντιμετωπίστηκε με καχυποψία, σήμερα γνωρίζουμε πως στις χώρες που το εμβόλιο έχει ενταχθεί στα σχολεία διαφόρων χωρών (Αγγλία, Σκωτία, Αυστραλία, Αυστρία, Βέλγιο, Καναδάς, Ολλανδία, Ιταλία κ.α.) ως εμβολιασμός ρουτίνας σε εφήβους 12-15 ετών, λοιμώξεις απο τα στελέχη 16 και 18 περιορίστηκαν κατά 68% ενώ τα κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων κατά 61%. Εδώ αξίζει να σημειωθεί πως παρατηρήθηκε επιπλέον προστασία από άλλα στελέχη υψηλού κινδύνου γεγομός που συνηγορεί στην αναγκαιότητα εμβολιασμού ενάντια στο HPV. Τέλος, ενώ μέχρι στιγμής στα προγράμματα εμβολιασμού συμμετέχουν μόνο κορίτσια είναι σημαντικό να τονιστεί πως τα αγόρια μπορούν να εμβολιαστούν άφοβα επίσης και προσπάθειες γίνονται σε διάφορες χώρες προς αυτήν την κατεύθυνση.
Χαρά Χαρσού, PhD
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Εδιμβούργου
Ερευνήτρια Πανεπιστημίου του Όσλο
Για απορίες ή πληροφορίες σχετικά με τον ιό HPV, μπορείτε να συμβουλευτείτε το γιατρό σας, ή να επικοινωνήσετε στο chara.charsou@medisin.uio.no
