Της Ερμιόνης Ευστρατιάδου
Τα προσωπικά βιώματα του βραβευμένου Alfonso Cuaron και της γυναίκας που τον μεγάλωσε μεταφέρονται στο Roma, ένα ασπρόμαυρο φιλμ τοποθετημένο στην ομώνυμη συνοικία του Μεξικό, το 1970. Ο 57χρονος μεξικανός δημιουργός, έχει αποδείξει ότι μπορεί να δημιουργήσει φανταστικά παραμύθια (Harry Potter and the Prisoner of Azkaban, 2004), μελλοντικές δυστοπίες (Children of Men, 2006) και περιπέτειες στο άγνωστο του διαστήματος (Gravity, 2013). Αυτή τη φορά επιστρέφει στην γειτονιά του, το σπίτι του και τις παιδικές του μνήμες για να μας αφηγηθεί την ιστορία μιας γυναίκας που ένιωσε και βίωσε πολλά.
Η Cleo, μια νεαρή γυναίκα προερχόμενη από μια φυλή ιθαγενών, έχει προσληφθεί από μια μεσοαστική οικογένεια, αποτελούμενη από 4 παιδιά, μια μητέρα, μια γιαγιά και έναν πατέρα που μονίμως απουσιάζει. Η Cleo κάνει τα πάντα μέσα στο σπίτι: νανουρίζει και ξυπνά τα παιδιά, καθαρίζει, φροντίζει το σπίτι και τον σκύλο. Η ζωή της είναι μια εξαντλητική ρουτίνα και υποχρέωσή της είναι οι ανάγκες των άλλων. Η πρωτοεμφανιζόμενη Yalitza Aparicio ως Cleo ενσαρκώνει μια γυναίκα με ατέλειωτη σωματική και ψυχική δύναμη, φτιαγμένη για να αγαπάει και να δίνει. Τα παιδιά τη νιώθουν μέρος της οικογένειας, η μητέρα συχνά της φωνάζει σε μια προσπάθεια να κρύψει τον δικό της πόνο. Στον ελεύθερό της χρόνο, η Cleo ερωτεύεται. Μέσα σε μικρά, ασφυκτικά δωμάτια και σκοτεινές κινηματογραφικές αίθουσες, η Cleo ανοίγει την καρδιά της και πληγώνεται. Η μητέρα την προειδοποιεί ότι “οι γυναίκες είναι πάντα μόνες”, κι αυτό είναι ένα σύνθημα που τις ενώνει και τις δυο.
Ο Cuaron μας έχει καλομάθει σε εξαιρετικά όμορφες εικόνες στις ταινίες του. Η μέχρι τώρα φιλμογραφία του, έχει αποδείξει ότι ο ταλαντούχος σκηνοθέτης έχει την ικανότητα να τα κάνει όλα να φαίνονται πιο ωραία. Στο Roma, κάθε καρέ είναι από μόνο του μια πανέμορφη φωτογραφία.
Η εκπληκτική κινηματογραφία του είναι εμπλουτισμένη με στοργικά gros plan, αρμονικά μονοπλάνα αλλά και δυναμικές στατικές λήψεις όπως η συνταρακτική σκηνή του μαιευτηρίου. Η αργή και τρυφερή κινησιολογία της κάμερας θυμίζει χέρια που χαϊδεύουν με αγάπη τόσο τα τοπία του Μεξικό, όσο και και τους ανθρώπους του σκηνοθέτη.
Μια από τις δυναμικότερες σκηνές της ταινίας είναι αυτή που η Cleo, σε προχωρημένη εγκυμοσύνη, βρίσκεται σε ένα κατάστημα βρεφικών ειδών. Την ίδια στιγμή, στους δρόμους της Πόλης του Μεξικού, έχει ξεσπάσει μια φοιτητική διαδήλωση, η οποία έρχεται σε σύγκρουση με μια παραστρατιωτική οργάνωση και καταλήγει με δεκάδες νεκρούς φοιτητές. Μαζί με τους υπόλοιπους πελάτες του καταστήματος, η Cleo κοιτά από τα παράθυρα ανθρώπους να τρέχουν και να δολοφονούνται. Αυτή η μαύρη μέρα στην ιστορία της χώρας, είναι επίσης η μέρα που σπάνε τα νερά της. Το μεγαλείο της ταινίας κρύβεται στις ισορροπίες που τηρούνται ανάμεσα στην προσωπική και την εθνική τραγωδία. Ο Cuaron μεταφέρει με τρυφερότητα στην μεγάλη οθόνη την ιστορία της γυναίκας που τον μεγάλωσε, βάζοντας τη τόσο στο επίκεντρο μιας οικογένειας υπό διάλυση, όσο στο επίκεντρο ενός ταραγμένου κράτους.
Γιατί όμως ασπρόμαυρο;
Είναι πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι ένας δημιουργός μπορεί να περάσει τα μηνύματα που τον ενδιαφέρουν, να εντυπωσιάσει με την ιστορία του, με τις εικόνες και τις ερμηνείες χωρίς να λείψει το χρώμα στον θεατή. Όπως και στα έργα του Pawlikofski, το ασπρόμαυρο φιλμ μπορεί να κατευθύνει την προσοχή του θεατή αποκλειστικά στην ιστορία και τους χαρακτήρες. Την ίδια στιγμή, αναδίδει μια νότα νοσταλγίας, προσδίδει την αίσθηση του παλιού, του διαχρονικού, του εκτός χρόνου. Οι άνθρωποι βλέπουμε έγχρωμα, άρα ίσως το ασπρόμαυρο είναι ένας τρόπος να απομακρυνθούμε από την πραγματικότητα. Αυτή η υπόθεση λειτουργεί στο Roma, αφού ο Cuaron βασίζεται στις παιδικές του μνήμες, όντας παιδί λευκών μεσοαστών που μεγάλωνε μέσα σε μια δική του φούσκα, αποστειρωμένη από τις κοινωνικοπολιτικές ταραχές της εποχής.
Ο Cuaron καταγράφει τις μνήμες μιας περιόδου που δεν θέλει να ξεχάσει, μιας εποχής που το Μεξικό θα ήθελε να αφήσει πίσω του. Αποτέλεσμα των αναμνήσεών του είναι η δημιουργία της η πιο μίνιμαλ – σεναριακά – ταινίας της χρονιάς: μια συνηθισμένη ιστορία, για μια νεαρή γυναίκα που βρίσκεται παγιδευμένη στα αποτελέσματα των επιλογών της, και στις συνέπειες των επιλογών των άλλων. Πονάει, βασανίζεται και θυσιάζεται. Ταυτόχρονα, όμως, αγαπιέται ολοκληρωτικά. Γίνεται το βοηθητικό προσωπικό να αγαπηθεί από τους εργοδότες του; στο σύμπαν του Cuaron γίνεται: “Cleo, σε αγαπάμε τόσο πολύ” λέει η μητέρα σε μια από τις πιο συγκινητικές σκηνές τις ταινίας. Όπως και το Shoplifters του Hirokazu Koreeda, το Roma είναι μια αναφορά στην οικογένεια που δημιουργείς, έξω από τους δεσμούς αίματος, ένα φίλμ που ξεχειλίζει αγάπη, χωρίς στοιχεία εντυπωσιασμού, χωρίς κλισέ σκηνές που παρακαλούν για τα δάκρυά σου. Αξίζει σίγουρα τον χρόνο σας, όπως αξίζει και τα χρήματα του κινηματογραφικού εισιτηρίου.
