Κάθε χρόνο η 18η Μαΐου είναι αφιερωμένη στα μουσεία και στην προστασία της πολιτισμικής κληρονομιάς . Φέτος από το ICOM (Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων) έχει επιλεγεί ως θέμα «Η Δύναμη των Μουσείων» και βασίζεται σε 3 βασικούς άξονες: την Βιωσιμότητα, την Καινοτομία – νέες τεχνολογίες – προσβασιμότητα και Ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής μέσω της εκπαίδευσης.
Βιωσιμότητα: Ο πολιτισμός απαιτεί μία κεντρική θέση στις αναπτυξιακές πολιτικές, προκειμένου να διασφαλίσει τη βιωσιμότητά του αλλά και την βιωσιμότητα των κοινωνιών.Γι αυτόν τον λόγο, απαιτείται να διατίθενται προτάσεις και αποτελέσματα προκειμένου να επιτευχθεί η σύνδεση του πολιτισμού με την αειφορία.
Πώς διασφαλίζεται η βιωσιμότητα των μουσείων και πως συμβάλλουν στην ανάπτυξη της κοινωνίας;
Η απάντηση εντοπίζεται στα οργανικά ενταγμένα στην κοινωνία μουσεία, τα οποία οφείλουν να συνδημιουργούν μαζί με την κοινωνία ένα πολιτισμικό κεφάλαιο για τη βελτίωσητης ποιότητας ζωής, ολιστικά, τόσο των παρόντων όσο και των επερχόμενων γενεών.
Καινοτομία – νέες τεχνολογίες – προσβασιμότητα: όπως έγραψε και ο καθηγητής Γκατζιάς (2004) «αποτελεί επιτακτική ανάγκη από μέρους των πολιτιστικών οργανισμών η υιοθέτηση, εισαγωγή και ανάπτυξη νέων μοντέλων πολιτισμικής πολιτικής, αλλά και σχεδιασμού και υλοποίησης στρατηγικών εναρμονισμένων στο νέο ψηφιακό τεχνολογικό τοπίο». Όμως προσφέρουν όλα τα μουσεία τον απαραίτητο εξοπλισμό και προσωπικό για να υλοποιηθεί μία σωστά δομημένη ψηφιακή δραστηριότητα;
Από την άλλη πλευρά, αυτό που ίσως θα πρέπει να απασχολήσει τους ανθρώπους των μουσείων είναικαι η μουσειακή νοοτροπία και αγωγή των επισκεπτών.Ο θαυμασμός των έργων, η έξαψη της περιέργειας, αλλά και η προώθηση της αυτοδημιουργίας, αποτελούν στόχο προς το κοινό. Όμως κατέχει το κοινό τα απαραίτητα προσόντα για να ανταποκριθεί σε αυτό το κάλεσμα;
Ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής μέσω της εκπαίδευσης: Αν και ο άνθρωπος μαθαίνει μέσα από μια αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, έτσι και η μάθηση του κοινού διευκολύνεται όταν το περιβάλλον προσφέρει τη δυνατότητα εξερεύνησης, με τρόπο ενεργητικό σ’ ένα ευρύ πεδίο υλικών που μπορεί να χειρισθεί.
Μια νέα αποστολή των μουσείων αποτελεί ο«εκδημοκρατισμός του πολιτισμού και της κοινωνίας»,όπου ηκοινότητακαλείται να επιδείξει«ενισχυμένη αυτοδιάθεση, αυξημένη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και στις δημοκρατικές δομές».Αδιαμφισβήτητα, τα μουσεία πλέοναποτελούν ζωτικής σημασίας κοινωνικά ιδρύματα, τα οποία εξυπηρετούν ποικίλεςατομικές, ομαδικές, κοινωνικές και πολιτισμικές ανάγκες και επιδιώξεις. Ακόμη,συνεισφέρουν σημαντικά στη διαμόρφωση της κοινωνίας, τηρώντας μια πολιτικήστάση απέναντι στις σύγχρονες καταστάσεις προωθώντας την ουσιαστικήεμπλοκή και συνύπαρξη των μελών της. Αξίζει νατονιστεί πως «αποτελούν σημαντικούς μηχανισμούς στις πολιτιστικές μήτρες» του εκάστοτεκοινωνικού συστήματος, συμβάλλοντας στην προστασία των περιθωριοποιημένων αφηγήσεων της κοινωνίας από τον κοινωνικό αποκλεισμό. Συνεπώς, τα μουσεία δεν λειτουργούν ως οργανισμοί διατήρησης, αποθήκευσης και προβολής των πολιτισμικών πόρων, αλλά ταυτόχρονα συντελούν στην διαμόρφωση και προβολή των ποικίλων ταυτοτήτων των κοινωνικών ομάδων.
Η παραπάνω αποστολή των μουσείων αποτελεί και τους στόχους τους.
Στην περιοχή της Κοζάνης υπάρχουν οκτώ μουσεία : το Ιστορικό – Λαογραφικό και Φυσικής Ιστορίας Μουσείο (ιδιωτικό), το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα (Χρώμιο Κοζάνης, ιδιωτικό), το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αιανής (δημόσιο), η Αρχαιολογική Συλλογή (δημόσια), το Αρχοντικό Βούρκα (δημόσιο),το Αρχοντικό Μαλιόγκα (δημόσιο),η Χαρτοθήκη- Αρχοντικό Λασσάνη (δημόσιο), το Μουσείο Σύγχρονης τοπικής Ιστορίας – Μουσείο Νίκος Καλογερόπουλος (δημόσιο).
Κατά την ιχνηλάτηση που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα, προκειμένου να διατυπωθούνοι όροι της λειτουργίας τους,διαπιστώθηκε ότι από τους παραπάνω πολιτιστικούς οργανισμούς, – το Αρχαιολογικό μουσείο Αιανής, η Αρχαιολογική Συλλογή , το Αρχοντικό Βούρκα και το Αρχοντικό Μαλιόγκα – δηλαδή όσοιυπάγονται στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Κοζάνης λειτουργούν καθημερινά, με δράσεις και εκδηλώσεις για το κοινό. Επίσης, καθημερινή είναι και η λειτουργία και του Ιστορικού – Λαογραφικού και Φυσικής Ιστορίας Μουσείου, ενώ τα υπόλοιπα παραμένουν κλειστά. Συγκεκριμένα, το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα υποδέχεται τους επισκέπτες κατόπιν συνεννόησης, δεν ισχύει όμως το ίδιο για τηνΧαρτοθήκη- Αρχοντικό Λασσάνη και το Μουσείο Σύγχρονης Τοπικής Ιστορίας – Μουσείο Νίκος Καλογερόπουλος, τα οποία ανοίγουν τις πόρτες τους στο κοινό κατά περιόδους εκδηλώσεων.
Αναλογιζόμενοι την αποστολή των μουσείωνπου αναφέρθηκε στην αρχή, μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος/α ποιος τελικά είναι ο ρόλος των μουσείων στην πόλη μας;
Είναι γνωστό ότι όταν τα μουσεία παραμένουν κλειστά για χρόνια, γίνονται απωθητικά και αφιλόξενα μέρη.
Η μη λειτουργία τους, οδηγεί στο σφράγισμα του κοινωνικοπολιτισμικού και οικονομικού περιβάλλοντος της περιοχής.
Η ανάγκη να ανοίξουν τα μουσεία στο ευρύ κοινό και να λειτουργούν μέσα σε πλαίσιο αλληλεπίδρασης με την τοπική κοινωνία προβάλλει επιτακτική, ιδιαίτεραστους δημόσιους πολιτιστικούς οργανισμούςοι οποίοι χρηματοδοτούνται από τον φορολογούμενο πολίτη.
Θα πρέπει κυρίως να σταθούμε στην έρευνατου Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων, σύμφωνα με την οποία η Δυτική Μακεδονία βρίσκεται στην τελευταία θέση στις προτιμήσεις των επισκεπτών, ως τουριστικός προορισμός.
Η σειρά αυτήν δεν αποτέλεσε έκπληξη στους γνώστες, καθώς δεν έχει εφαρμοστεί ένα οργανωμένο και υλοποιήσιμο σχέδιο ανάπτυξης πολιτισμικού και τουριστικού οράματος, τόσο από την πλευρά της Περιφέρειας όσο και από εκείνη του Δήμου.
Η ευθύνηφυσικά, βαραίνει τους αρμόδιους φορείς, καθώς η εικόνα των κλειστών μουσείων της πόλης, συμβαδίζει με το αποτέλεσμα της έρευνας.Γι’ αυτό είναι απαραίτητο τη δεδομένη στιγμή να εισακουστούν οι επιστήμονες όταν κρούουν «το κώδωνα του κινδύνου» και ταυτόχρονα διατυπώνουν προτάσεις, ώστε να λυθεί το πρόβλημα με μακροπρόθεσμο και ποιοτικό σχεδιασμό. Στον πυρήνα του σχεδίου αυτού, είναι απαραίτητο να υπάρχει μία πολιτιστική πολιτική και στρατηγική που θα διασφαλίζει τονζωντανό και λειτουργικό πολιτιστικό χαρακτήρα της πόλης της Κοζάνης. Σε αυτό μπορούν να συμβάλλουν κυρίως οι εξειδικευμένοι επιστήμονες και γνώστες του αντικειμένου της πολιτιστικής διαχείρισης.
Έως τότε, δυστυχώς η παραπάνω εικόνα θα επαναλαμβάνεται και οι πολιτιστικοί οργανισμοί που μέχρι και σήμερα παραμένουν κλειστοί θα μετατραπούν σε αποθήκες.
Με αφορμή την σημερινή ημέρα των μουσείων, στην πόλη της Κοζάνης δεν θα μπορούσε να γίνει λόγος για την «δύναμημουσείων», εάν εξαιρέσουμε τα δημόσια μουσεία που υπάγονται στο Υπουργείο Πολιτισμού. Φωτεινό παράδειγμα αποτελεί το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αιανής, το οποίο διοργανώνει περιοδική έκθεση με τίτλο «Χαλκός και Λιγνίτης», στην οποία οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να αντικρίσουνγια πρώτη φορά τα χάλκινα αγγεία που βρέθηκαν κατά τις τελευταίες ανασκαφικές περιόδους στο λιγνιτωρυχείο της Κοινότητας Μαυροπηγής του Δήμου Εορδαίας.
Την ίδια ημέρα, όλοι οι χώροι της ΕΦΑ Κοζάνης θα είναι ανοιχτοί, δωρεάν, για το κοινό!
