Κεφαλάς Πάνος, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιστορίας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου του ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
Η Μάτα Χάρι, το πραγματικό όνομα της οποίας είναι Margaretha Geertuida Zelle, γεννήθηκε το 1876 στο Λεουβάρντεν (Leeuwarden), πρωτεύουσα της επαρχίας Φρίσλαντ, της Ολλανδίας. Στα 19 της, παντρεύτηκε έναν Ολλανδό αξιωματικό του ναυτικού, το Λοχαγό Mc Leod και τον ακολούθησε στο νησί της Ιάβα (Java), μία νήσο της Ινδονησίας, όπου είχε μετατεθεί.
Μετά το διαζύγιό της, μετακόμισε στο Παρίσι το 1903. Εκεί, συμμετείχε σε παραστάσεις, που αναμιγνύαν τον ανατολίτικο χορό και την l’effeuillage (σε κοινή γλώσσα στριπτίζ), με το ψευδώνυμο Mata Hari (Το μάτι της ημέρας στα Μαλαισιακά). Η επιτυχία της, της επέτρεψε να ταξιδέψει σε όλη την Ευρώπη, γνωρίζοντας ένα σημαντικό αριθμό καλλιτεχνών, τραπεζιτών και αξιωματικών όλων των εθνικοτήτων.
Με το ξέσπασμα του Μεγάλου Πολέμου, αρκετά επαγγελματικά συμβόλαια της ακυρώθηκαν, αναγκάζοντας την να ρισκάρει, για να διατηρήσει τον τρόπο ζωής της. Κοσμοπολίτικη και πολύγλωσση, έδειξε ενδιαφέρον για τις γερμανικές αλλά και τις γαλλικές μυστικές υπηρεσίες, με τις οποίες ασχολήθηκε παρορμητικά χωρίς να μετρά τον κίνδυνο.
Συνελήφθη στις 13 Φεβρουαρίου το 1917. Βρέθηκε ένοχη από το 3ο Πολεμικό Συμβούλιο των Βερσαλλιών, για πληροφορίες προς τον εχθρό και εκτελέστηκε στο Βενσέν (Vincennes) στις 15 Οκτωβρίου το 1917.
Η Ιστορική Υπηρεσία Άμυνας του Υπουργείου Ένοπλων Δυνάμεων της Γαλλίας, διαθέτει σήμερα αρκετά προσωπικά έγγραφα που ανήκαν στη Μάτα Χάρι, τα οποία κατασχέθηκαν κατά την αναζήτηση του δωματίου της στο ξενοδοχείο που διέμενε στις 13 Φεβρουαρίου το 1917. Τα επίσημα αυτά έγγραφα καταρρίπτουν τον μύθο, που η ίδια -προσεκτικά – δημιούργησε κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων της με δημοσιογράφους, στους οποίους είχε ισχυριστεί ότι ήταν σε καταγωγή Ινδή, με μητέρα κάποια χορεύτρια στην Ινδία (bayadère).
Από τα αρχεία μπορούμε να καταλάβουμε πλέον πολλά και για τον τρόπο ζωής της Μάτα Χάρι, ο οποίος μπορεί να χαρακτηριστεί: Επιπόλαιος, δαπανηρός και ακόρεστος. Στα αρχεία υπάρχουν αρκετές αποδείξεις και τιμολόγια από διάφορα καταστήματα για προϊόντα (ρούχα, παλτά, πουκάμισα, υποδήματα, κοσμήματα, κορσέ, ζαρτιέρες, εσώρουχα, δερμάτινα είδη, ρόμπες, κολιέ ή τσάντες) των οποίων οι τιμές και οι λεπτομερείς περιγραφές μαρτυρούν την ποιότητα κατασκευή τους. Κατά τη διάρκεια της δίκης της, ορισμένοι μάρτυρες της εισαγγελίας, προμηθευτές της Μάτα Χάρι, για είδη ένδυσης ή αξεσουάρ, βρήκαν την ευκαιρία να αναφέρουν αρκετά απλήρωτα τιμολόγια.
Ήδη από το 1916, το τμήμα συγκέντρωσης πληροφοριών είχε πειστεί ότι η Μάτα Χάρι ήταν πράγματι πράκτορας H21, με αμοιβή της Γερμανίας, και την παρακολουθούσε. Ο φάκελος της περιέχει πολλές αναφορές παρακολούθησης, που συντάχθηκαν από δύο επιθεωρητές, οι οποίοι μερικές φορές υπογράφουν τις εκθέσεις τους με τα ονόματα τους: Tarlet και Monier. Η παρακολούθηση τους, που ξεκίνησε στις 18 Ιουνίου το 1916, συνεχίστηκε παράνομα μέχρι της 13 Ιανουαρίου το 1917, μερικές φορές σε καθημερινή βάση.
Οι αναφορές αυτές, αρκετά λεπτομερείς, προσφέρουν πληροφορίες για την παρακολούθηση της, ακόμα και από το ένα κατάστημα στο άλλο. Σε αναφορά της 15ης Ιανουαρίου 191, που προέρχεται από το αρχείο των υπηρεσιών πληροφοριών (GR 7 NN 2 3298), καταγράφεται ότι η Μάτα Χάρι γνωρίζει ότι παρακολουθείται, και όσοι την παρακολουθούν, με τη σειρά τους το γνωρίζουν, ενώ σε αναφορά της 13ης Ιανουαρίου του 1917 οι επιθεωρητές αναφέρουν «ότι η γυναίκα αυτή προφυλάσσεται όταν την παρακολουθούμε. Γυρίζει συχνά πίσω και κοιτάει και, όταν διασχίζει κάποιο δρόμο, με το πρόσχημα ότι κοιτάει αν περνάει κάποιο αυτοκίνητο, ρίχνει ματιές για να μας εντοπίσει».
Η αλληλογραφία της επίσης από τα θυρωρεία των ξενοδοχείων όπου ζούσε υπάρχει και καταγράφονται όλες οι τηλεφωνικές επικοινωνίες και οι συναντήσεις της. Η Μάτα Χάρι έγραψε δεκάδες γράμματα και επιστολές, γραμμένα σε τέλεια γαλλικά, επειδή γνώριζε τη γλώσσα από το δημοτικό σχολείο.
Μόλις συνελήφθη, η Μάτα Χάρι ανακρίθηκε και φυλακίστηκε στη φυλακή Saint-Lazare, όπου παρέμεινε μέχρι το τέλος της δίκης. Μετά από αρκετές ανακρίσεις και μαρτυρίες που συγκεντρώθηκαν από τον Pierre Bouchardon, Λοχαγό-δημοσιογράφο του 3ου Πολεμικού Συμβουλίου, η δίκη ξεκίνησε στις 24 Ιουλίου το 1917, πραγματοποιήθηκε πίσω από κλειστές πόρτες και διήρκεσε μόνο δύο ημέρες.
Στις 25 Ιουλίου η Μάτα Χάρι καταδικάστηκε σε θάνατο. Την ίδια μέρα, έκανε έκκληση για επανεξέταση. Η έφεση της απορρίφθηκε στις 17 Αυγούστου από το Μόνιμο Συμβούλιο Αναθεώρησης. Το αίτημά της για χάρη απορρίφθηκε από τον Πρόεδρο Raymond Poincarré και η εντολή εκτέλεσης της εκδόθηκε στις 14 Οκτωβρίου το 1917, από τον στρατιωτικό κυβερνήτη του Παρισιού. Εκτελέστηκε το επόμενο πρωί την αυγή, στο σκοπευτήριο Vincennes.
Ο θρύλος της Μάτα Χάρι «φούντωσε» την επόμενη ημέρα από την εκτέλεση της. Πολλά βιβλία είναι αφιερωμένα σε αυτήν. Μόλις πρόσφατα (2016), ο Paulo Coelho διηγείται την ιστορία της στο μυθιστόρημά του L’espionne.
Μετά τον πόλεμο, ούτε οι Γερμανοί ούτε οι Γάλλοι μπορούσαν να αποδείξουν ότι η Μάτα Χάρι είχε δώσει ζωτικές πληροφορίες σε κάποιο από τα δύο κράτη. Αυτή η επίμονη ασάφεια γύρω από τις κατασκοπευτικές της δραστηριότητες ώθησε το ολλανδικό ίδρυμα Μάτα Χάρι και τη γενέτειρά της, Λεουβάρντεν, να υποβάλουν αίτημα για επανεξέταση της δίκης της με την Marylise Lebranchu, τότε Γαλλίδα Υπουργό Δικαιοσύνης, το 2001. Αλλά το αίτημα απορρίφθηκε.
All copyrights © Ministère des Armées.
Όλα τα αποσπάσματα είναι από τα αρχεία του Πολεμικού Συμβουλίου (GR 9 J 1231 και GR 9 J 873-7) και από το αρχείο της Υπηρεσίας Πληροφοριών (GR 7 NN 2 3298)
