Λουίζα Σολομών-Πάντα
Στον επίλογό του, το 2023 καταγράφηκε στην ιστορία ως ένα έτος αποκαρδιωτικής παγκόσμιας θέρμανσης, σημειώνοντας ρεκόρ υψηλής ετήσιας μέσης θερμοκρασίας. Τώρα, αρκετοί επιστήμονες καταφεύγουν σε εικασίες, που, δυστυχώς έχουν ρεαλιστική βάση: το 2024 θα μπορούσε να είναι ακόμα πιο ζεστό.
Άλλωστε, τεράστιες εκτάσεις των ωκεανών της Γης ήταν θερμές σε επίπεδα ρεκόρ για το μεγαλύτερο μέρος του 2023 και θα χρειαστούν πολλοί μήνες για να απελευθερώσουν αυτή τη θερμότητα. Παράλληλα, ένα ισχυρό επεισόδιο του κλιματικού φαινομένου El Niño που θερμαίνει τον πλανήτη, πλησιάζει στην κορύφωσή του και την τελευταία φορά που συνέβη αυτό, ώθησε τη Γη σε θερμοκρασίες-ρεκόρ το 2016. Κάτι τέτοιο υποδηλώνει ότι δεν θα υπάρξει άμεση επιβράδυνση του κύματος της παγκόσμιας θέρμανσης.
Το φαινόμενο θα μπορούσε να είναι αρκετό για να ωθήσει -για πρώτη φορά σε ετήσια βάση – τη μέση θερμοκρασία του πλανήτη πάνω από 1,5 βαθμό Κελσίου (2,7 βαθμούς Φαρενάιτ), υψηλότερα δηλαδή από τα προβιομηχανικά επίπεδα του 19ου αιώνα, σύμφωνα με το Met Office της Βρετανίας. Ο πλανήτης έφτασε πιο κοντά από ποτέ σε αυτό το επίφοβο όριο τους τελευταίους μήνες, δίνοντας μια πρώτη γεύση ενός κόσμου όπου τα διατηρούμενα επίπεδα αυτής της θερμότητας θα τροφοδοτούσαν νέα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Κλιματικές τάσεις σαν κι αυτή, είναι δύσκολο να προβλεφθούν ακόμη με ακρίβεια. Στις αρχές του 2023, οι επιστήμονες προέβλεπαν ότι το έτος θα έκλεινε ως ένα από τα θερμότερα που έχουν καταγραφεί στον πλανήτη, ωστόσο, δεν περίμεναν ότι θα δημιουργούσε τόσα πολλά νέα προηγούμενα – και μάλιστα με περιθώρια για νέα αρνητικά ρεκόρ. «Η αλήθεια είναι ότι βρισκόμαστε σε αχαρτογράφητη περιοχή, στην πραγματικότητα δεν ξέρουμε τι θα συμβεί ακριβώς στη συνέχεια», επισημαίνει ο Carlo Buontempo, διευθυντής της Υπηρεσίας Κλιματικής Αλλαγής Copernicus της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο παράγοντας El Niño
Το El Niño είναι γνωστό ότι αυξάνει τη θερμοκρασία του πλανήτη κατά μερικά δέκατα του βαθμού Κελσίου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι συνδέεται με θερμότερες από το μέσο όρο θερμοκρασίες στην επιφάνεια του νερού στον κεντρικό και ανατολικό Ειρηνικό Ωκεανό, και αυτά τα νερά απελευθερώνουν θερμότητα και ατμό στην ατμόσφαιρα.
Το φαινόμενο διαρκεί συνήθως έναν χρόνο ή λιγότερο, κορυφώνεται κατά τους χειμερινούς μήνες και στη συνέχεια εξασθενεί την άνοιξη. Ενώ οι επιστήμονες λένε ότι κανένα φαινόμενο El Niño δεν είναι ακριβώς το ίδιο με το άλλο, κάθε ένα προσδίδει κάποια προβλεψιμότητα στα παγκόσμια κλιματικά πρότυπα, όπως λίγα άλλα πλανητικά φαινόμενα.
Το τρέχον El Niño, που ξεκίνησε τον περασμένο Ιούνιο, θεωρείται ιδιαίτερα έντονο και θα μπορούσε να κορυφωθεί ως ένα ιστορικά ισχυρό επεισόδιο κάποια στιγμή μέσα στις επόμενες εβδομάδες ή τους επόμενους μήνες. Θα μπορούσε μάλιστα να είναι εφάμιλλο ενός ισχυρού El Niño που ξεκίνησε στις αρχές του 2015, κορυφώθηκε εκείνον τον Δεκέμβριο και εξασθένησε μέχρι τον Ιούνιο του 2016, καταφέρνοντας κατά τη διάρκειά του να συμβάλλει στο να καταγραφεί, εκείνη τη χρονιά, ένα ρεκόρ παγκόσμιας θερμότητας. Αν αυτό το μοτίβο ισχύσει αυτή τη φορά, θα μπορούσε να σημαίνει ότι το ρεκόρ ζέστης που διατηρήθηκε τους τελευταίους έξι μήνες, θα αυξηθεί ακόμα περισσότερο κατά το πρώτο εξάμηνο του 2024.
Ένας λόγος για τον οποίο η θερμαντική επίδραση του El Niño τείνει να κορυφώνεται κατά τους τελευταίους μήνες, συνδέεται με τις επιπτώσεις που έχει στον καιρό παγκοσμίως. Η ασυνήθιστη θερμότητα της επιφάνειας της θάλασσας και η καταιγίδα που φέρνει στον κεντρικό και ανατολικό Ειρηνικό, έχει επιπτώσεις-ντόμινο που οδηγούν σε ξηρασία σε άλλα μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Ινδονησίας, της νοτιοανατολικής Ασίας και της νότιας Αφρικής.
«Αυτό δημιουργεί τις προϋποθέσεις για υψηλότερες από τις κανονικές θερμοκρασίες στην ξηρά που ίσως κορυφωθούν γύρω στον Φεβρουάριο», δήλωσε ο Kevin Trenberth, κλιματολόγος στο Εθνικό Κέντρο Ατμοσφαιρικών Ερευνών. «Αναμένω ότι αυτό θα συμβεί τουλάχιστον για τους πρώτους 6 μήνες του 2024».
Μια σημαντική τάση αύξησης της θερμοκρασίας
Το αν αυτή η θερμαντική επιρροή θα κυριαρχήσει σε όλο το 2024 εξαρτάται από το τι θα ακολουθήσει μετά την εξασθένιση του σημερινού El Niño. Αυτό είναι πιθανό να συμβεί μέχρι τον Ιούνιο, επαναφέροντας τον Ειρηνικό σε αυτό που οι επιστήμονες του κλίματος αποκαλούν ουδέτερες συνθήκες – την απουσία δηλαδή είτε του El Niño είτε της «αντιπάλου» του, La Niña. Από εκεί και πέρα, δεν είναι σαφές αν θα διατηρηθούν οι ουδέτερες συνθήκες ή αν θα αναπτυχθεί η La Niña – γνωστή για την ψύξη του πλανήτη. Το El Niño θα μπορούσε ακόμα και να επιστρέψει.
Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει κάποια σαφής ένδειξη για το τι θα μπορούσε να ακολουθήσει. Ενώ το παρόν το El Niño έχει εξελιχθεί κατά κάποιο τρόπο σύμφωνα με την κατανόηση και την ερμηνεία του φαινομένου από τους επιστήμονες, κατά άλλους τρόπους ήταν δύσκολο να κατηγοριοποιηθεί. Ορισμένες αλλαγές στα πρότυπα που οι επιστήμονες του κλίματος θα περίμεναν κανονικά να δουν καθώς το El Niño εξασθενεί, δεν έχουν ακόμη αναπτυχθεί, όπως επισημαίνει ο Trenberth.
«Υπάρχουν ορισμένες πτυχές του τι συμβαίνει που παραμένουν αινιγματικές», λέει ο ίδιος. «Ένα από τα βασικά γνωρίσματα της κλιματικής αλλαγής, είναι πως όσα ίσχυαν μέχρι πρότεινος μπορούν να εξελιχθούν με έναν αρκετά απρόβλεπτο τρόπο». Η κλιματική κρίση που προκαλείται από τον άνθρωπο έχει όντως κυριαρχήσει στις παγκόσμιες τάσεις: Τα τελευταία οκτώ χρόνια (μέχρι το 2022) ήταν τα οκτώ θερμότερα που έχουν καταγραφεί ποτέ. Τώρα, με το 2023 να ξεπερνάει τα προηγούμενα ρεκόρ και το 2024 να διαφαίνεται ακόμα πιο θερμό και από το ’23, αυτό το αρνητικό σερί φαίνεται πως θα επεκταθεί στη δεκαετία.
Ανεξάρτητα από το πώς θα κυμανθεί το κλίμα φέτος, η θερμότητα του El Niño στον Ειρηνικό θα συνεχίσει να επηρεάζει σημαντικά τις παγκόσμιες θερμοκρασίες και τα καιρικά φαινόμενα, δήλωσε ο Andrew Kruczkiewicz, ανώτερος ερευνητής στο Διεθνές Ινστιτούτο Έρευνας για το Κλίμα και την Κοινωνία στο Columbia University. «Χρειάζεται χρόνος για να ανατραπεί αυτή η ενέργεια», τόνισε.
