της Χ¨παναγιωτίδου Κορίνας
Ο Όσκαρ Ουάιλντ υποστήριξε πως «Η μόδα συνήθως είναι μια μορφή ασχήμιας τόσο ανυπόφορη που πρέπει να την αλλάζουμε κάθε έξι μήνες». Και πράγματι, αυτό συμβαίνει! Βασικό χαρακτηριστικό της μόδας είναι η σύνδεσή της με την αλλαγή, την καινοτομία, την εφευρετικότητα και την γρήγορη αποδοχή στην πολιτισμική μας καθημερινότητα.
Με τον όρο μόδα, εννοούμε την τάση σχετικά με το ντύσιμο, την εξωτερική εμφάνιση, την διασκέδαση, καθώς και τις συνήθειες που υιοθετούνται. Αφορά πρότυπα, ξενόφερτα κυρίως, αλλά παγκόσμιας εμβέλειας. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα στις μέρες μας αποτελεί η επικράτηση της συνήθειας του «brunch».
Υποστηρίζεται συχνά πως η μόδα, ως δυτικό «προϊόν» ακολουθεί τις εξελίξεις της εκβιομηχάνισης και του καταναλωτισμού και είναι άμεσα συνδεδεμένη με την αμερικάνικη κουλτούρα.
Ύστερα από έρευνες στην χώρα μας, σε περίοδο κρίσης, έχει αποδειχθεί πως ο καταναλωτισμός αυξήθηκε σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Αυτό ίσως να οφείλεται στα κοινωνικά πρότυπα που προβάλλονται από τα ΜΜΕ αλλά και από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Τα κυρίαρχα μοντέλα αφορούν την προβολή αψεγάδιαστων ανθρώπων, με ευτυχισμένο τρόπο ζωής και συνήθειες. Η ανάδειξη αυτή, πολλές φορές επιτυγχάνεται με την βελτίωση της εξωτερικής εμφάνισης τόσο σε θέματα επώνυμης ένδυσης, υπόδησης, καλλυντικών όσο και στις χειρουργικές επεμβάσεις, στην αγορά ακριβών αυτοκινήτων κ.ά. Όπως αναφέρει η Παγκόσμια Εταιρεία Πλαστικής Χειρουργικής, το 2015, υπολογίζεται πως περίπου 22.000.000 άνθρωποι απ ’όλο τον κόσμο υποβλήθηκαν σε διορθωτικές επεμβάσεις αισθητικής.
Άραγε, αυτά τα καταναλωτικά πρότυπα ποιος τα καθιερώνει; Από πού προέρχονται; Και ποιοι είναι οι υπεύθυνοι;
Η απάντηση έρχεται από τους πρωτοπόρους κοινωνιολόγους της «Κριτικής Θεωρίας» Αντόρνο και Χορκχάιμερ. Και οι δύο υποστηρίζουν πως, στην μαζική κοινωνία οι βιομηχανίες παράγουν τυποποιημένα προϊόντα και συντελούν στην αναπαραγωγή και κυριαρχία των στερεοτύπων. Αυτό συμβαίνει σε όλο το φάσμα της παραγωγής προϊόντων ακόμα και των πολιτιστικών (βλ. κινηματογράφος, μουσική κ.ά. ) όπου παράγουν διαφορετικά είδη κουλτούρας τα οποία ως καταναλωτικά αγαθά απευθύνονται σε διαφορετικές ομάδες του κοινού, σύμφωνα με τις προτιμήσεις και το εισόδημά τους. Με αυτόν τον τρόπο ενώ διατείνονται πως εξασφαλίζουν την «ελεύθερη επιλογή» και παροτρύνουν το κάθε μέλος της κοινωνίας να συμπεριφέρεται ανάλογα με το κοινωνικό του status, οι βιομηχανίες ουσιαστικά κατασκευάζουν, προσανατολίζουν και ελέγχουν τις ανάγκες των ανθρώπων πείθοντάς τους πως τις ικανοποιούν. Αβίαστα λοιπόν, συνεπάγεται το συμπέρασμα πως οι βιομηχανίες όλων των ειδών μετασχηματίζουν τις φυσικές ανάγκες σε υλικά αγαθά. Για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του Αντόρνο, «Τελικά οι άνθρωποι μεταβάλλονται σε ομοιόμορφο και αδιαφοροποιημένο πλήθος».
Με αυτόν τον τρόπο η εικόνα της σύγχρονης κοινωνίας μετατρέπεται σε μαζική, όπου χάνεται η ανθρωπινή ταυτότητα και ποιότητα.
Τελικά είναι δεδομένο πως ο πραγματικός σκοπός των βιομηχανιών είναι το κέρδος. Διερωτώμαι λοιπόν, ο σκοπός των ανθρώπων ποιος είναι;
Imaginary Beings by Johanna Goodman
