Η Κατερίνα Παπαστεργίου συναντά την κ.Βαλμπόνα Χυστούνα, η οποία είναι υπεύθυνη Προγραμμάτων για την Προστασία των Παιδιών Θυμάτων Εμπορίας και Εκμετάλλευσης της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης “Άρσις” στην Θεσσαλονίκη. Αναλύουμε το φαινόμενο του Child trafficking και τον ρόλο των Street Workers για την αντιμετώπιση του.
Παρατηρείται έξαρση του παιδικού δουλεμπορίου σε σύγκριση με παλαιότερα; Πως δικαιολογείται αυτό; Πόσο καθοριστική είναι η οικονομική κρίση;
Θα ήθελα εξ αρχής να ξεκαθαρίσω πως όλα αυτά τα χρόνια ασχολούμαι με το Trafficking που όπως γνωρίζετε έχει πολλές μορφές, συγκεκριμένα με τα παιδιά που δουλεύουν στο δρόμο. Σαφέστατα, οι περιπτώσεις παιδιών έχουν αυξηθεί και το πρόβλημα ολοένα εντείνεται. Δουλεύω από το 2003, όλα αυτά τα δέκα χρόνια παρακολουθώ ιδίοις όμμασι στην Θεσσαλονίκη περιπτώσεις παιδιών αλβανικής, βουλγαρικής και ελληνικής καταγωγής. Τα παιδιά ελληνικής καταγωγής σε μικρότερο ποσοστό από τα άλλα. Από το 2003 έως το 2009 εντοπίστηκαν παιδιά αλβανικής καταγωγής περίπου 450 στον αριθμό ενώ μόνο το 2012 εντοπίστηκαν 400 παιδιά αλβανικής, ρουμανικής και ελληνικής καταγωγής. Μετά το 2007 και την ένταξη των δυο χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα δεδομένα αλλάζουν, η οικονομική κρίση ευνόησε την ελεύθερη μετακίνηση, αυτή την μετακίνηση δίχως κανόνες και ελέγχους με αποτέλεσμα να περνούν καθημερινά τα σύνορα κατά συρροή άνθρωποι που καταφτάνουν στην Ελλάδα με σκοπό την εργασία και το κέρδος.
Ποιά είναι κατά την γνώμη σας τα αίτια που συντηρούν το φαινόμενο και ποια η στάση της Πολιτείας στην προσπάθειά της να το εξαλείψει;
Η έλλειψη μέτρων πρόληψης των χωρών καταγωγής δυσκόλεψαν την ήδη υπάρχουσα κατάσταση. Στην Αθήνα υπάρχουν παιδιά, στην πλειοψηφία τους αλβανικής και πακιστανικής καταγωγής υπήρχαν και περιπτώσεις παιδιών από την Σενεγάλη και την Νιγηρία συνεκτικό στοιχείο η φτώχεια και η εγκατάλειψη, αφού δεν υπήρχε καμία υποστήριξη από την οικογένεια και φυσικά καθόλου πόροι. Τα αίτια που συντηρούν το φαινόμενο και κάνουν το έδαφος πρόσφορο προκειμένου να ευδοκιμήσει το παιδικό δουλεμπόριο είναι η έλλειψη κρατικών δομών και η απουσία προστασίας, ο ρατσισμός που όχι μόνο δεν καταπολεμάται απεναντίας τρέφεται και καλλιεργείται, η έλλειψη στοιχειώδους εκπαίδευσης και το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο αυτών των παιδιών, δεν δίνονται ευκαιρίες απασχόλησης αφού η ανεργία έχει φτάσει σε απελπιστικά επίπεδα.
Η πολιτεία των χωρών συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδος δεν έχουν βρει λύση για την εξάλειψη του φαινομένου, δεν τα έχει καταφέρει τρανό παράδειγμα η παρουσία των παιδιών στους δρόμους. Γενικότερα, οι ΜΚΟ δεν είναι υποκατάστατα κρατικών φορέων και δομών σε καμία περίπτωση, είναι βοηθητικές αλλά καθοριστικές, ευαισθητοποιούν, συμβάλουν σημαντικά στην ανάδειξη του προβλήματος πολυμορφικά, προτείνουν λύσεις αυτού με έρευνες, εκπαιδευμένο δυναμικό που απαρτίζεται από ειδικούς επιστήμονες μέχρι τον απλό πολίτη που θέλει εθελοντικά να προσφέρει και να βοηθήσει. Υλοποιεί στόχους και αντιμετωπίζει όσα προβλήματα μπορεί. Συγκεκριμένα υπάρχει μια ομάδα ειδικών που καλείται να το αντιμετωπίσει οι Street Workers.
Θα μπορούσατε να μας περιγράψετε τη διαδρομή που κάνει ένα παιδί μέχρι να καταλήξει στο δρόμο και τις κακουχίες τις οποίες υφίσταται; Θυμάστε κάποια ιδιαίτερη περίπτωση που σας συγκλόνισε;
Η κάθε ιστορία είναι διαφορετική τα παιδιά από την Αλβανία περνούσαν Γολγοθά, ερχόταν από τα βουνά άλλες φορές συνοδευόμενα από την οικογένεια τους και άλλες από φίλους και συγγενείς. Ταξίδευαν με δύσκολες καιρικές συνθήκες και υπέστησαν πολλές κακουχίες. Αυτά συνέβαιναν κυρίως παλαιότερα, τώρα περισσότερο Βούλγαροι και Ρουμάνοι μεταφέρουν συχνά παιδιά από την Βουλγαρία τα οποία δεν έρχονται μόνα τους αλλά πάντα με συνοδεία. Υπόσχονται στην οικογένεια ένα καλό χρηματικό ποσό, εκμεταλλεύονται την φτώχεια τους και τους γεμίζουν υποσχέσεις παίρνοντας φυσικά και οι ίδιοι μερίδιο από τα κέρδη. Φτάνοντας στην χώρα υποδοχής (Ελλάδα), κοιμούνται σε μικρά σπίτια 15 μέχρι 30 παιδιά μαζί, οι συνθήκες διαβίωσης και υγιεινής άθλιες, δουλεύουν ώρες ατελείωτες στον δρόμο. Η δουλειά των παιδιών συμπεριλαμβάνει εκτός από την επαιτεία, πώληση μικροαντικειμένων, λουλουδιών, κεριών στις εκκλησίες, καθαρισμό αυτοκινήτων- παιδιά των φαναριών, παίζουν διάφορα μουσικά όργανα, συλλέγουν από τα σκουπίδια αντικείμενα είτε μόνα τους είτε με τη συνοδεία ενηλίκων.
Στην προσπάθεια αντιμετώπισης του παιδικού δουλεμπορίου υπάρχει μια εξειδικευμένη ομάδα της ΜΚΟ οι «Street workers» όπως μας αναφέρατε, ποιος ο ρόλος της ομάδας και πως λειτουργεί αυτή;
Η ομάδα προσέγγισης όπως ονομάζεται το Street-work εφαρμόζεται για την καταγραφή του φαινομένου απαρτίζεται από 2-3 έως και 5 άτομα, πρόκειται για μια εκπαιδευόμενη ομάδα που για να προσεγγίσει τα παιδιά-θύματα του δουλεμπορίου περνά πολλά στάδια για να επιτύχει τον στόχο της, την προστασία των παιδιών.
Πρωταρχικός στόχος, είναι να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη του παιδιού που δύσκολα μιλά και ανοίγεται και συνήθως λέει ψέματα γιατί φοβάται. Μέχρι λοιπόν να φτάσουμε στον στόχο καθόμαστε ως πελάτες περιμένοντας να μας προσεγγίσουν, τους προσφέρουμε κέρματα για να πιάσουμε κουβέντα και αν γνωριστούμε μπορεί αυτό να διαρκέσει από 3 έως 13 ραντεβού αναλόγως την περίπτωση. Το δύσκολο κομμάτι είναι η προσέγγιση της οικογένειας και των συνοδών των παιδιών.
Η ομάδα, οι Street–workers της Άρσις μιλούν την γλώσσα των παιδιών που προέρχονται από τα Βαλκάνια για αυτό και στη σύνθεσή της ομάδας περιλαμβάνονται βουλγαρόφωνοι και αλβανόφωνοι, αντιλαμβάνεστε πως κάνει πιο άμεση και ζεστή την επαφή- επικοινωνία των παιδιών μαζί μας. Έτσι, καταφέρνουμε να βοηθήσουμε και τα παιδιά και τις οικογένειες τους δίνοντας τους τρόφιμα και οτιδήποτε χρειάζονται για να ορθοποδήσουν.
Πως συνδέεται το μεταναστευτικό ζήτημα με το φαινόμενο του Child Trafficking; Σε ποιες άλλες χώρες της Ευρώπης παρατηρείται το φαινόμενο; Έχουν ξεφύγει παιδιά από αυτόν τον εφιάλτη;
Φυσικά και το ανθρώπινο δουλεμπόριο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το μεταναστευτικό ζήτημα. Στο διάστημα προσωρινής φιλοξενίας θα πρέπει η χώρα υποδοχής να έρθει σε επικοινωνία με την χώρα καταγωγής του θύματος για να διεξαχθεί κοινωνική έρευνα, έτσι ξεκινούν άμεσα οι διαδικασίες επιστροφής και επαναπατρισμός είτε γίνεται αναγκαστικός επαναπατρισμός. Πολλά παιδιά έχουν ξεφύγει από τον εφιάλτη τους και τα έχουν καταφέρει περίφημα. Πολιτική και κύριο μέλημα της ΜΚΟ είναι η συμβουλευτική προεργασία με το οικογενειακό και συγγενικό περιβάλλον του παιδιού είναι το Α και το Ω, το πρόβλημα δεν είναι το παιδί. Δεν λείπουν και οι περιπτώσεις που η οικογένεια δείχνει άρνηση συνεργασίας και αδιαφορία, σε αυτές τις περιπτώσεις γίνονται μεγάλες προσπάθειες μέχρι το παιδί να καταφέρει να πάει στους ξενώνες όπου γίνεται καλή δουλειά παρέχοντας έκτος από στέγη και τροφή, εκπαίδευση, υποστήριξη ψυχολογική που είναι πολύ σημαντική για το παιδί, το λυπηρό είναι πως δεν μπορεί να καλύψει πολλές φορές λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων τις αυξημένες ανάγκες που έχει ένα παιδί.
Αν δεν παρθούν άμεσα και δραστικά μέτρα η συντήρηση του δουλεμπορίου θα συνεχίζεται επ αόριστου, αφού η κοινωνία σήμερα εθελοτυφλεί και δεν μπορεί νακάνει τίποτα, απλώς προσπερνά το πρόβλημα και εδώ πρέπει να σταθούμε έτσι συντηρείται και δίνει λόγο ύπαρξης σε αυτή την μάστιγα. Το φαινόμενο είναι έντονο στην Ευρώπη στην Σουηδία, στην Ιταλία, στην Αυστρία όπου παιδιά των Βαλκανίων καταφεύγουν εκεί για εργασία, αποφεύγοντας τις γειτονικές χώρες Ελλάδα, Τουρκία γιατί δεν καταφέρνουν να βγάζουν χρήματα υπάρχουν υπεράριθμα παιδιά, υπάρχουν πολλά παιδιά των δρόμων.
Τέλος, το ερώτημα που προκύπτει είναι καλύτερο για τα παιδιά αυτά η επιστροφή στην χώρα καταγωγής ή η παραμονή σε μια χώρα υποδοχής που στερείται βασικών δόμων για την ασφαλή επιβίωση τους;
Κλείνοντας, θα ήθελα να επισημάνω έχοντας μία εμπειρία χρόνων που ποτέ δεν είναι αρκετή, παρολαυτά έχω σχηματίσει ολοκληρωμένη εικόνα και άποψη για το ζήτημα γνωρίζοντάς το σε βάθος, η χώρα καταγωγής οφείλει να προστατεύσει τα παιδιά της όπως και η χώρα υποδοχής. Η πιο εύκολη λύση είναι η επιστροφή, χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη αν μπορεί αυτό το παιδί να γυρίσει στην χώρα όπου οι συνθήκες που επικρατούν είναι χειρότερες από την χώρα στην όποια έχει καταφύγει. Aν η χώρα καταγωγής μπορεί να το δεχτεί εφόσον δεν του προσφέρει τίποτα, η επιστροφή πρέπει να γίνει με κριτήρια και όχι να γίνεται εύκολη λύση και να πετάμε “την καυτή πατάτα” αλλού για να αποφύγουμε το πρόβλημα. Aν θα περιέγραφα την σημερινή κατάσταση θα την παρομοίαζα σαν την Λερναία Ύδρα που κόβοντας ένα κεφάλι εκεί εμφανίζονται άλλα τόσα.
