Γράφει η Στεφανία Ζούρκα
Ο πόλεμος είναι πόλεμος ανθρώπων. Η ειρήνη είναι πόλεμος ιδεών.
Β.Ουγκώ
Οι εξελίξεις συνήθως προλαβαίνουν την ίδια την ιστορία, τα γεγονότα πολλές φορές λαμβάνουν μια απρόβλεπτη τροπή, η οποία ανεξέλεγκτα δε ζυγίζει, δε δρα ψύχραιμα, ούτε και δίνει το περιθώριο μιας κάποιας περάτωσης. Τα της ειδησεογραφίας μπορούν εύκολα να αναζητηθούν, είναι αναρτημένα παντού, άλλοτε στην άκρατη υπερβολή τους, άλλοτε μορφοποιημένα, μεταμφιεσμένα, αποσιωπημένα, βουβά. Στο παρόν, επιχειρείται να αποτυπωθεί ο προβληματισμός του πολέμου, πιο πολύ ως τροφή για σκέψη, παρά ως επίσημη ανάλυση.
Θα ήταν ουτοπικό να υποστηρίξει κανείς ότι ο πόλεμος ως δια μαγείας μπορεί να εξαφανιστεί, ή είναι ένας παραλογισμός που μπορεί να ελεγχθεί. Φύσει αδύνατο, σε έναν κόσμο με δυνάμεις αντίρροπες, συσχετισμούς ρευστούς και πολυσχιδείς. Σε ένα κόσμο που τα υποκείμενα της διεθνούς σκηνής δε δρουν, χωρίς να γνωρίζουν ότι αναπόφευκτα θα απαντηθεί η δράση τους. Η μεταστροφή της γενικότερης προσέγγισης του πολέμου, ή κατ’ ακριβολογία, των προκαλούμενων συρράξεων. όμως, σταδιακά, δυνητικά θα συντελούσε στην εξάλειψη της ιδέας ότι μπορεί αυτές να είναι αποδεκτές. Μια περισσότερο εξανθρωπισμένη άποψη του ποιό είναι το επιτρεπτό «πράττειν» σε μια διεθνή σκακιέρα που αέναα φιλοξενεί μεταβαλλόμενα πολιτικά, οικονομικά και νομικά συμφέροντα θα αποδείκνυε τοις πάσι τη συμπλεγματική έκφανση της τακτικής του επιτιθέμενου.
Δεν ήταν άραγε αρκετά τα θύματα των δύο φρικτών παγκοσμίων πολέμων που η ανθρωπότητα βίωσε; Δεν στάθηκαν ικανές οι γνωστές σε όλους συνέπειες τους, για να αποκλειστεί κάθε μελλοντική πιθανότητα προσφυγής στο παράλογο των συρράξεων και αποδοχής τους; Αποτελεί υποκριτική γενίκευση η σκέψη, ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται. Τείνει προς την απενοχοποίηση των όσων επιδιώκουν να εγκληματίσουν. Σαν να ανάγονται οι πράξεις αυτές σε κάποιο νομοτελειακό παρελθόν που επιστρέφει αναπόφευκτα, λες και οι φρικτές του πολέμου πράξεις, δεν τελούνται από υπαρκτούς δρώντες. Η Ιστορία καταγράφει, αποτυπώνει συμπεριφορές, χαράσσει τα αποτελέσματα αποφάσεων-σταθμών για την πορεία της.
Σε ένα διεθνές σύστημα που επιθυμεί να αποκαλείται ως σύγχρονο, προχωρημένο και καινοτόμο, εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση, όχι μόνο η συνεχής δέσμευση των διεθνώς δρώντων, αλλά και ο αποτελεσματικός έλεγχος κάθε κυρίαρχου κράτους, που αυτοδύναμα επικαλείται την κυριαρχική του εξουσία. Δεκτό και σεβαστό, χωρίς περιθώρια παρέμβασης. Η νομική συγκρότηση του καθεστώτος ενός κράτους στο διεθνές δίκαιο ως έχει, είναι σαφής. Ομοίως είναι αποδεκτά, τόσο η ύπαρξη των διεθνών οργανισμών όσο και οι συμβατικές υποχρεώσεις, που απορρέουν από τις συνειδητές δεσμεύσεις των κρατών. Μέχρι εδώ όλα ιδανικά. Προφανώς όλα αυτά, και άλλα πιο εξειδικευμένα, υφίστανται, υπό του προστατευτικού κελύφους της διεθνούς αρχής, ότι καθείς οφείλει να τηρεί όσα συμφώνησε, (pacta sunt servanda) αλλά και να σέβεται όσα αποτελούν πλέον διεθνές έθιμο, απαραβίαστο. Στην πράξη; Ποιές οι συνέπειες της παραβίασης αυτών; Πώς εντός του ώριμου νομικού οικοδομήματος των δεσμεύσεων και των διακηρύξεων, καταλήγει η ανθρωπότητα να βρίσκεται ξανά αντιμέτωπη με μια προκλητική δήλωση περί επέμβασης στη Συρία και την πραγματοποίηση της;
Η οριζόμενη ως «Τέχνη του Πολέμου» ανάγεται από πολλούς αναλυτές σε όλες τις θεωρήσεις και προσεγγίσεις περί του τί είναι πόλεμος, ποιά τα αίτια του, πώς διεξάγεται και άλλου είδους ερωτήσεις. Δεν είναι επί του παρόντος, λόγω μη εξειδίκευσης. Ο κεντρικός άξονας του προβληματισμού όμως, ακόμη ίδιος και απαράλλαχτος; Πώς αυτονομιμοποιείται κάποιος στο να αφαιρεί ζωές τοιουτρόπως; Πώς μπορεί, ακόμη, να αποτελεί φυσιολογική και αναμενόμενη είδηση το άκουσμα αριθμού νεκρών, ως απόρροια μιας ένοπλης επίθεσης; Φυσικά μακριά από τα στενά, οριοθετημένα τετραγωνικά μέτρα που τοποθετούμε τους εαυτούς μας, φυσικά μακριά από το μικρόκοσμο μας.
Ας επιτραπεί η ευθεία αλλαγή σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο. Ναι, μας αφορά η χωρίς λόγο και αιτία απώλεια ζωών συνανθρώπων μας, γιατί ίσως τυχαία δεν είμαστε στη θέση τους. Ναι, μας αφορά το, ότι μια υπεροπτικά δομημένη απόφαση επίτευξης μιας ειρήνης, προκαλεί καταστάσεις που την αναιρούν και την προσβάλλουν. Ναι, μας αφορά η συμπεριφορά των πολλά υποσχόμενων και φαινομενικά έμπιστων δυνάμεων, οι οποίες είναι ξαφνικά απούσες. Ναι, μας αφορά, χωρίς αυτό να σημαίνει, ότι σώσαμε τον κόσμο με μια ανάρτηση, με μια λογομαχία στα σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η ιστορική, πολιτική, διεθνολογική και νομική ανάλυση της επίμαχης κατάστασης μπορεί να είναι απαραίτητη, και σίγουρα να μην χωράει στο στενό όριο αυτού του κειμένου. Α; απαντήσουμε στους κεντρικούς άξονες προβληματισμού αυτού του κειμένου, ο καθένας προσωπικά, από τη δική του οπτική γωνία. Έστω και εις ένδειξιν φόρου τιμής σε όσους αμαχητί και εντελώς παράλογα βρέθηκαν αντιμέτωποι με την ανθρώπινη σκληρότητα στην κορύφωση της, χωρίς να υπάρχει το παραμικρό περιθώριο αντιστάθμισης της απώλειας τους, με κάτι υπέρτερο, εν προκειμένω με την «ειρήνη». Ίσως η ανακοίνωση έχει στοιχεία αναπόλησης σε ένα παρελθόν του Βιργιλίου(Λατίνος ποιητής), ο οποίος ομοίως είχε δηλώσει, όπως έμεινε στην ιστορία, ότι «Αν θέλεις ειρήνη, να ετοιμάζεσαι για πόλεμο». Η προκλητικότητα ακριβώς της φράσης, συμπυκνώνει προβληματικά την ίδια την ειρωνεία του παραλογισμού. Μήπως θα έπρεπε να εκτείνεται αλλιώς αυτή η σκέψη; Αν θέλεις ειρήνη, γιατί ετοιμάζεσαι για πόλεμο; Αν επιδιώκεις και επικαλείσαι την ειρήνη, πώς, με ποιό δικαίωμα την παραβιάζεις και την καταρρίπτεις; Με ποιά άλλα μέσα επιδιώκεται η ειρήνη; Η συγκεκριμένη νοηματική προέκταση αναμφίβολα παραβιάζει το ίδιο το γνωμικό που αναλλοίωτο ανά τους αιώνες, δυνητικά πρόσθεσε ένα λιθαράκι λογικής στους υπέρμαχους της ειρήνης, οι οποίοι εκτίμησαν ότι είναι ο πόλεμος το βιωσιμότερο μέσο προς την επίτευξη της.
Το ιστορικό βάρος των πράξεων του καθενός, είναι το αποτελεσματικότερο και πιο ξεκάθαρο τεκμήριο για κάθε επόμενη γενιά. Για τις επόμενες σίγουρα. Γιατί οι παρούσες έμελλε να γίνουν μάρτυρες και ταυτόχρονα πρωταγωνιστές της ανθρώπινης διαστροφής, στη σκληρότερη μορφή της. Και αν όλα αυτά που αποτύπωσα, μοιάζουν γνωστά και δεδομένα, πώς γίνεται ακόμη γύρω μας να μη γίνονται αντιληπτά;
