Πήγαινε, σοῦ λέω, πήγαινε στόν κόσμο, γιατί ὁ κόσμος
εἶναι το χωράφι πού σοῦ ἐμπιστεύτηκαν. Πήγαινε ἐκεῖ ὂχι
σάν ἄρχοντας, ἀλλά μᾶλλον σάν ἕνας ἐπιστάτης, πού ἐπι-
βλέπει καί φροντίζει τά αγαθά γιά τά ὁποία θά δώσει λόγο.
Bernard de Clairvaux, De consideratione, II,6,12
Ένα “αγαθό“ σε απειλή;
Για τι πράγμα μιλάμε όταν κάνουμε λόγο για δημοκρατία; Σε ποια πραγματικότητα αναφερόμαστε; Όσο κι αν ο Κλώντ Λεφόρ φαίνεται δυσνόητος, θα δανεισθώ μια αλήθεια από την επιστημοσύνη του, όταν επιμένει, ότι η “νεωτερική δημοκρατία” είναι απροσδιόριστη γιατί πρόκειται για το αίνιγμα μιας «κοινωνίας που δεν διαφεντεύει όλες τις δυνατότητες προσδιορισμού της και επινοεί συνεχώς τον εαυτό της».
Αν υπήρχαν κάποιες “σταθερές βεβαιότητας”, αυτές δεν υπάρχουν πια! Ποια “υποκείμενα” είναι σε θέση να διεκδικήσουν κάτι το “κοινό”, όταν βρίσκονται σε συνεχή συγκρουσιακή σχέση με τις κοινωνίες τους; Όταν αισθάνονται ότι είναι ξένα προς το περιβάλλον που ανήκουν; Μήπως η εξουσία δεν ανήκει πουθενά και οι ίδιες οι δημοκρατίες δεν διαθέτουν ταυτότητα και κάπως έτσι αναγνωρίζονται ως μη “οικείες”, και αφού δεν μας είναι αγαπητές τις αποστρεφόμαστε;
Ας σκεφτούμε κάτι.
Δεν μπορεί να μισούμε τη δημοκρατία και να συζητάμε για δημοκρατία. Ούτε να απομυθοποιούμε το τι είναι και να διατηρούμε τις υπερπολύτιμες αξίες της για το πώς θα οργανώσουμε τη ζωή και τις δραστηριότητές μας!
Επομένως, προβληματιζόμαστε και συζητάμε γι’ αυτή γιατί στο συλλογικό μας φαντασιακό παραμένει κάτι “οικουμενικό” και ένα διαρκές αίτημα!
Πώς μπορώ να καταλάβω τη δημοκρατία;
Καλό είναι να θυμόμαστε από πού ξεκίνησε! Από τη συνήθεια της Αθήνας της κλασικής περιόδου να αναλύει πολύπλευρα τις όψεις της πολιτικής της ζωής και να εξαντλεί τα όρια σε επιχειρήματα και αντεπιχειρήματα.
Ήταν πολύ εργατικός πολίτης ο Αθηναίος τότε: τη μια μέρα στην συνέλευση του δήμου για να αποφασίσει για θρησκευτικά ή οικονομικά συμφέροντα. Μιαν άλλη μέρα στη συνέλευση της φυλής του για οργάνωση μιας θρησκευτικής τελετής, τον έλεγχο δαπανών, για αναγόρευση αρχηγών και δικαστών. Τακτικά, τρεις φορές το μήνα στη γενική συνέλευση του λαού· κανένα δικαίωμα απουσίας. Η συνεδρίαση, όμως, ήταν μεγάλη· δεν πήγαινε μόνο να ψηφίσει· ερχόμενος από το πρωί, ήταν υποχρεωμένος να παραμείνει ως αργά το απόγευμα, ακούγοντας όλες τις αγορεύσεις μια και αφορούσαν τη ζωή του. Τι δείχνει η προηγούμενη αναφορά; Για να γίνει ο αντιληπτός ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί η δημοκρατία χρειάζεται χρόνος, δουλειά και ενθουσιασμός!
Υπάρχουν “οδηγίες χρήσεως” για τη δημοκρατία;
Έτοιμες συνταγές δεν υπάρχουν. Η δημοκρατία απαιτεί μια συγκεκριμένη εκπαίδευση από τον άνθρωπο στο να κατανοεί, να αποφασίζει και να αισθάνεται κυρίαρχος του εαυτού του. Πόσο εύκολα τότε η “κοινωνία των θεατών” θα γίνει “κοινωνία των ενεργών πολιτών” και το πρόβλημα αυτής «της έσχατης απροσδιοριστίας που αφορά την εξουσία, τον νόμο, την Γνώση και το θεμέλιο της σχέσης του ενός με τον άλλον» θα αποσαφηνιστεί, για να επιστρέψουμε στον Λεφόρ…
Τελικά η συνθήκη του “απογοητευμένου ανθρώπου” δεν είναι και τόσο άσχημη!
Βιβλιογραφικό Σημείωμα:
- Μυριάμ Ρεβώ ντ’ Αλλόν, Γιατί δεν αγαπάμε τη δημοκρατία;, μτφ. Μιχάλης Πάγκαλος, Βιβλιοπωλείο της «ΕΣΤΙΑΣ» – Ι.Δ. ΚΟΛΛΑΡΟΥ @ ΣΙΑΣ Α.Ε., Αθήνα 2016.
- Coulanges Fustel, Η Αρχαία Πόλη, μτφ. Λίνας Σταματιάδη, Εκδόσεις Octavision Media A.E.B.E., Αθήνα 2006.
- De Romilly Jacqueline, Πόσο επίκαιρη είναι η αθηναϊκή Δημοκρατία σήμερα; Συνομιλίες με τον Fabrice Amedeo, μτφ. Ελένης Οικονόμου, Ερμής, Αθήνα 2009.
