Γράφει η Ειρήνη Κρυσταλλίδου, Ψυχολόγος
Τα Χριστούγεννα πλησιάζουν και ο μύθος του Αι-Βασίλη κυριαρχεί σε κάθε παιδικό μυαλουδάκι… και όχι μόνο. Εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο περιμένουν ανυπόμονα να πάρουν σάρκα και οστά οι ιστορίες που έχουν ακούσει. Ο μύθος του Άγιου είναι κοινός καιεξιστορείται από τους γονείς στα παιδιά και αυτά με τη σειρά τους στα δικά τους παιδιά, με το μόνο που αλλάζει να είναι το όνομά του. Είναι ο ο Santa Claus των Αμερικανών, ο PreNol των Γάλλων, ο Sinter klaas των Ολλανδών, ο Babbo Natale των Ιταλών, ο Weihna chtsmann των Γερμανών,ο Father Christmas των Άγγλων, ή ο Άγιος Βασίλης των Ελλήνων.
Μέρος της μαγείας των Χριστουγέννων αποτελεί ο καλοκάγαθος παππούλης με τη μακριά γενειάδα και την ευχάριστη διάθεση, που κατεβαίνει από την καμινάδα του σπιτιού και μοιράζει δωράκια στα παιδιά τα οποία ήταν «καλά» στη διάρκεια του χρόνου. Κι εδώ κάπου κρύβεται μια μεγάλη παγίδα. Τα «καλά» παιδιά θα πάρουν δώρα… Αυτά που δεν ήταν αρκετά υπάκουα; Τι πραγματικά θα πρέπει να αναμένουν αυτά τα παιδιά;
Γονείς στην προσπάθεια τους να αντιμετωπίσουν τις αρνητικές συμπεριφορές των παιδιών τους, τους λένεότι εάν δεν είναι καλά παιδιά ο Άγιος Βασίλης δεν θα τους φέρει δώρα. Πόσο δύσκολο είναι για ένα μικρό παιδί να είναι τέλειο για μέρες, βδομάδες, μήνες; Πόσο εφικτό θα μπορούσε να είναι κάτι τέτοιο; Να μην υπάρξει μια μέρα που το παιδί να δικαιούται να αισθανθεί θυμό, άγχος ή ένταση; Πόσο υγιής είναι αυτή η πίεση για τελειότητα;
Και όλο αυτό συνεχίζεται! Σίγουρα όλοι μας έχουμε ακούσει το τραγούδι ‘Santa Claus Is Coming To Town’, πόσοι όμως από εμάς έχουμε εστιάσει στους στίχους και στα μηνύματα που αυτοί στέλνουν;Διαβάστε τους στίχους…
“Καλύτερα να προσέχετε, καλύτερα να μην κλαίτε…σας λέω γιατί … Κάνει μια λίστα, την ελέγχει δύο φορές, θα βρει ποιος είναι άτακτος και ποιος καλός … Σε βλέπει όταν κοιμάσαι, ξέρει πότε είσαι ξύπνιος, ξέρει αν είσαι καλός ή κακός … γι ‘αυτό θα πρέπει να είσαι καλός”.
Σε μια περίοδο που το παιδί πρέπει να διδαχθεί για την αγάπη, το δόσιμο και την οικογενειακή σύνδεση, τα μηνύματα παρουσιάζουν έναν Άγιο, λίγο πολύ ως…μπαμπούλα.
Δεν είναι λίγες οι οικογένειες στις οποίες κυριαρχεί το μήνυμα ότι το παιδί δε γίνεται αποδεκτό μόνο για αυτό που είναι αλλά αξιολογείται γι’ αυτά που κάνει. Αυτό προκαλεί μακροχρόνιες καταστροφικές συνέπειες, διότι το παιδίαποθαρρύνεται στο να εστιάσει στην οικοδόμηση μιας σταθερής αίσθησης εαυτού. Στην προσπάθεια του να πάρει γονική αγάπη κι έγκριση, μαθαίνει να απαρνείται οποιαδήποτε εμπειρία, συναίσθημα ή συμπεριφορά που δεν συνάδει με την εικόνα του «καλού παιδιού». Εκπαιδεύεται στην απόρριψη ή έστω στην αγνόηση αρνητικών συναισθημάτων ως κακών συναισθημάτων κι έτσι έρχεται η διάσταση με τον πραγματικό του εαυτό. Απορρίπτει μέρος του ίδιου του εαυτού του, αυτού που δεν ταιριάζει στην εικόνα του «καλού παιδιού». Δημιουργεί μια ψεύτικη προσωπικότητα, ένα προσωπείο και μαθαίνει να ζει μ’ αυτό.
Η χρήση των λέξεων «καλό» και «κακό» για την περιγραφή των παιδιών είναι επικίνδυνη. Τέτοιου είδουςχαρακτηρισμοί τείνουν να διαπερνούν το σύνολο της προσωπικότητας. Αντίθετα, οι γονείς θα πρέπει να χαρακτηρίζουν συγκεκριμένες συμπεριφορές και όχι στο σύνολο του το παιδί. Οι ετικέτες αυτές μπορεί να μείνουν για πάντα, με αποτέλεσμα αργότερα ως ενήλικες να εσωτερικοποιήσουν το μήνυμα και να αναζητούν αέναα την αποδοχή τους από τους άλλους.Ακόμη όμως και όταν αυτή έρθει, δεν υπάρχει ευχαρίστηση καθώς βιώνεται έντονο υπαρξιακό άγχος.
Η προσδοκία για «τελειότητα» βέβαια δεν περιορίζεται στα παιδιά. Πολλοί από μας έχουμε διογκώσει τις προσδοκίες για τις γιορτές μέσα από εξιδανικευμένες σκηνές τέλειων συγκεντρώσεων, όμορφα προετοιμασμένου φαγητού, πλήθοςδώρων, υπέροχα διακοσμημένων σπιτιών και φυσικά υπέροχης γιορτινής διάθεσης. Όλα αυτά βέβαια αποτελούν εξιδανικεύσεις και προκαλούν περιττό άγχος και κατάθλιψη. Μέσα από αυτή την διαδικασία, αρχίζουμε να αξιολογούμε τον εαυτό μας ως καλό ή κακό και η αυτοεκτίμηση μας μπορεί να πληγεί κάθε φορά που δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι «τέλεια». Αποδεχόμαστε μόνο εμπειρίες που ενισχύουν την εικόνα μας ως τέλειου ανθρώπου και αρχίζουμε να απορρίπτουμε πτυχές του εαυτού μας και εμπειρίες που δεν ταιριάζουν με αυτήν. Είναι αυτός ο πραγματικός στόχος των γιορτών; Το ατέρμονο κυνήγι για τελειότητα; Για τέλεια παιδιά, για τέλεια οικογένεια, για μια τέλεια ζωή;
Και βέβαια όλο αυτό ενισχύεται από τις εικόνες τελειότητας που προβάλλονται από τα social media. Φωτογραφίες ανθρώπων από κοσμοπολίτικα θέρετρα, ακριβά εστιατόρια, πολυτελή σπίτια ενισχύουν το αίσθημα της σύγκρισης και σε ένα δεύτερο επίπεδο της απογοήτευσης, όταν αντιλαμβανόμαστε ότι απέχουμε από αυτήν την επίπλαστη τελειότητα.
Φέτος τις γιορτές ας παραμερίσουμε τις προσδοκίες για τελειότητα. Ούτε εμείς μπορούμε να είμαστε τέλειοι ούτε βέβαια τα παιδιά μας. Ποιο θα πρέπει να είναι το πραγματικό νόημα των γιορτών; Η άνευ όρων αποδοχή του εαυτού μας και των ανθρώπων που αγαπάμε χωρίς «εάν» και «πρέπει», η ενσυναίσθηση και η αγάπη. Και τότε…ο Αι Βασίλης θα έρθει ξανά.
