Δεν θα υπάρξουν κατηγορίες, αλλά η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μπορεί σύντομα να λάβει μια κλήση που δεν μπορεί να αρνηθεί — τουλάχιστον χωρίς να προκαλέσει θεσμική διαμάχη.
Την περασμένη εβδομάδα, οι συντονιστές της ειδικής επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον COVID-19 ψήφισαν να καλέσουν την Ursula von der Leyen να εμφανιστεί μπροστά στην επιτροπή για να απαντήσει στις ερωτήσεις τους σχετικά με την προμήθεια εμβολίων.
Δεν είναι μια τυπική πρόσκληση. Οι νομοθέτες της ΕΕ θέλουν να ρίξουν φως στο τι ακριβώς συνέβη κατά τη διάρκεια αυτών των εξαιρετικά δύσκολων μηνών στο απόγειο της πανδημίας το 2021, όταν όλες οι χώρες έψαχναν μανιωδώς για δόσεις εμβολίων για την προστασία του πληθυσμού τους από τον κορονοϊό.
Η πρόεδρος της επιτροπής, Βελγίδα ευρωβουλευτής Kathleen Van Brempt δήλωσε ότι επιθυμεί πλήρη διαφάνεια σχετικά με τις «προκαταρκτικές διαπραγματεύσεις» που οδηγούν στην αγορά εμβολίων –κάνοντας έτσι αναφορά στον ασυνήθιστο προσωπικό ρόλο της προέδρου της Επιτροπής στη διαπραγμάτευση της μεγαλύτερης σύμβασης για εμβόλια στην ΕΕ¹, που υπογράφηκε με την Pfizer και τον συνεταίρο της BioNTech. Η εμφάνιση στην επιτροπή θα εστίαζε ξανά στα εξαιρετικά αμφιλεγόμενα άγνωστα μηνύματα της von der Leyen με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Pfizer.
Είναι ένα θέμα για το οποίο η von der Leyen αντιστέκεται σθεναρά μέχρι στιγμής— αλλά η πρόσκληση της επιτροπής COVID θα μπορούσε να φέρει την πρόεδρο της Κομισσιόν σε δύσκολη θέση.
Όλοι γαβγίζουν, κανένας δε δαγκώνει;
Εκ πρώτης όψεως, η von der Leyen μπορούσε απλώς να πει όχι. Οι επιτροπές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν έχουν πολλές ουσιαστικές εξουσίες. Δεν έχουν κανένα δικαίωμα να αναγκάσουν τους μάρτυρες να εμφανιστούν ή να τους πείσουν να πουν την αλήθεια — και δεν γίνεται προσφυγή αν κάποιος αρνηθεί να εμφανιστεί ή πει ψέματα μπροστά στην επιτροπή.
Πράγματι, ο Διευθύνων Σύμβουλος της Pfizer, Albert Bourla – με τον οποίο η von der Leyen φέρεται να είχε προσωπικές διαπραγματεύσεις μέσω μηνυμάτων–απαξίωσε να εμφανιστεί στην επιτροπή περισσότερες από μία φορές και έστειλε έναν από τους υπαλλήλους του.
Ακόμη και όταν το Κοινοβούλιο απευθύνεται σε ένα μεγάλο όνομα, μπορεί να μην υπάρξει ιδιαίτερο αποτέλεσμα – όπως στην περίπτωση του διευθύνοντος συμβούλου του Facebook, Mark Zuckerberg, ο οποίος συμφώνησε να εμφανιστεί αλλά στη συνέχεια απέφυγε να απαντήσει στις περισσότερες ερωτήσεις. Αυτό απέχει πολύ από το πώς η επιτροπή εμπορίου και η δικαστική επιτροπή της Γερουσίας των ΗΠΑ ανέκριναν τον τεχνολογικό τιτάνα για ώρες.
Έτσι κι η πρόεδρος της Επιτροπής έχει ήδη δείξει μια τάση για υπεκφυγή όσον αφορά τις διαπραγματεύσεις της Pfizer, δίνοντας αφορμή στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή να κατηγορήσει την Επιτροπή για κακοδιοίκηση εξαιτίας της έλλειψης διαφάνειας.
Ωστόσο, το γεγονός ότι η von der Leyen είναι ένα εσωθεσμικό πρόσωπο επηρεάζει το Κοινοβούλιο περισσότερο από ό,τι αν είχε να κάνει με πρόσωπα έξωθεν του Κοινοβουλίου — και μπορεί να συμβάλει στην ανατροπή της ισορροπίας υπέρ της επιτροπής.
Πρώτον, υπάρχει προηγούμενο. Ενώ ο Πρόεδρος της Επιτροπής εμφανίζεται συνήθως ενώπιον όλων των ευρωβουλευτών σε μια σύνοδο ολομέλειας, όπως στην ετήσια ομιλία για την κατάσταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στο παρελθόν πρόεδροι της Επιτροπής έχουν κληθεί να εμφανιστούν ενώπιον επιτροπών. Ο προκάτοχος της Von der Leyen, Jean-Claude Juncker, για παράδειγμα, κλήθηκε να εμφανιστεί ενώπιον μιας ειδικής επιτροπής για να απαντήσει σε άβολες ερωτήσεις σχετικά με τον ρόλο του να κάνει το Λουξεμβούργο φορολογικό παράδεισο.
Δεύτερον, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι επιφορτισμένο με την επίβλεψη του προϋπολογισμού της ΕΕ. Με δισεκατομμύρια ευρώ να δαπανώνται για την από κοινού αγορά των εμβολίων, και μέρος αυτών των κεφαλαίων να προέρχεται κατευθείαν από τις τσέπες της ΕΕ, είναι δύσκολο να υποστηρίξουμε ότι δεν υπάρχουν σημαντικοί οικονομικοί παράγοντες στο παιχνίδι και ότι οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι της ΕΕ θα πρέπει να επιτρέπεται να εξεταστούν.
Έπειτα, υπάρχει το άρθρο 13 της ιδρυτικής συνθήκης της ΕΕ, το οποίο απαιτεί «αμοιβαία ειλικρινή συνεργασία» μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Είναι ένα σημείο που επαναλαμβάνεται σε μια διοργανική συμφωνία μεταξύ του Κοινοβουλίου και της Επιτροπής, η οποία αναφέρει ότι η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ θα πρέπει επίσης να παρέχει στους νομοθέτες εμπιστευτικές πληροφορίες όταν τους ζητηθεί — όπως, για παράδειγμα, το περιεχόμενο ορισμένων μηνυμάτων.²
Η Επιτροπή κρατάει μέχρι στιγμής το στόμα της κλειστό. Όταν ρωτήθηκε την περασμένη εβδομάδα σχετικά με την επικείμενη πρόσκληση της Ursula von der Leyen στην επιτροπή COVID-19, ένας εκπρόσωπος της Επιτροπής είπε «Δεν έχουμε λάβει τέτοια κλήση».
Μην πυροβολείτε τον αγγελιοφόρο
Και, στην πραγματικότητα, εναπόκειται τώρα στην πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Roberta Metsola να αποφασίσει εάν η κλήση θα φτάσει ποτέ στα χέρια της von der Leyen. Το αίτημα βρίσκεται στο γραφείο της και, σύμφωνα με το πρωτόκολλο, οποιαδήποτε πρόσκληση να εμφανιστεί πρέπει να προέρχεται από το γραφείο του προέδρου.
Η Metsola, η οποία ανήκει στην ίδια πολιτική ομάδα με τη von der Leyen (κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα), επιβεβαίωσε στο POLITICO ότι έλαβε μια επιστολή από την επιτροπή COVID και «θα το εξετάσει». «Δεν μπορώ να πω εκ των προτέρων ποια θα είναι η απάντησή μου σε αυτήν την επιτροπή», είπε.
Εφόσον ακολουθείται η κατάλληλη διαδικασία, η Metsola θα πρέπει να «μεταφέρει το μήνυμα», είπε ο Emilio De Capitani, πρώην δημόσιος υπάλληλος που για 14 χρόνια ήταν γραμματέας πολιτικών ελευθεριών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
«Η ερώτηση δεν είναι καταχρηστική», είπε ο De Capitani.
Θεωρητικά, η von der Leyen, η οποία εξελέγη από το Κοινοβούλιο, βασίζεται στην εντολή που έλαβε για να παραμείνει εκεί.
«Δεν υπάρχει τίποτα περίεργο στη συνάντηση με ένα όργανο της Βουλής», πρόσθεσε ο πρώην κοινοβουλευτικός αξιωματούχος. «Τότε θα εναπόκειται στη von der Leyen να ρωτήσει εάν η ακρόαση είναι δημόσια ή κεκλεισμένων των θυρών. Θα μπορούσε επίσης να επιλέξει να απευθυνθεί στην ολομέλεια».
Για πολιτικούς παράγοντες όπως η Metsola και ηvon de rLeyen, το πώς φαίνονται οι ενέργειές τους είναι πιθανό να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε οποιαδήποτε απόφαση. Και αυτή η κλήση να εξεταστεί φαίνεται την ίδια στιγμή ως το μεγαλύτερο σκάνδαλο στην ιστορία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Βοηθός ενός εκ των ευρωβουλευτών στην επιτροπή COVID είπε ότι η προσπάθεια για διαφάνεια ως συνέπεια του διερευνώμενου σκανδάλου επιρροής «Qatargate³» έδωσε επιπλέον ισχύ στην πρόσκληση.
«Δεν θα είχε το ίδιο αποτέλεσμα χωρίς την Qatargate», είπε. «Αν πει όχι, θα επιδεινώσει το πρόβλημα».
Δε συμφωνούν, όμως, όλοι. Οι επικριτές λένε ότι το Κοινοβούλιο έχει χάσει την ηθική του υπόσταση. Και ότι ακόμη κι αν κανένας από τους ευρωβουλευτές στην επιτροπή COVID-19 δεν εμπλέκεται, ο θεσμός εξακολουθεί να είναι αποδυναμωμένος συνολικά.
«Πιστεύω ότι αυτό [το Qatargate] θα καταστήσει λιγότερο πιθανό να συνεργαστεί η von der Leyen με το Κοινοβούλιο», δήλωσε η Camino Mortera-Martinez, επικεφαλής του γραφείου στις Βρυξέλλες στο think tank Center for European Reform. Είπε ότι η πρόεδρος της Κομισιόν κερδίζει πόντους μετά την αντιμετώπιση μιας πανδημίας και τώρα του πολέμου στην Ουκρανία.
«Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θεωρητικά θα μπορούσε να αναγκάσει τη von der Leyen να εμφανιστεί απειλώντας την ότι θα την απολύσει — αλλά πώς μπορούν να το κάνουν αυτό στις παρούσες συνθήκες;»
Σημειώσεις:
¹ Η μεγαλύτερη συμφωνία: Η διαμάχη περιστρέφεται γύρω από το τρίτο συμβόλαιο της Επιτροπής για το εμβόλιο mRNA των BioNTech/Pfizer. Οι δύο προηγούμενες συμβάσεις είχαν εξασφαλίσει συνολικά έως και 600 εκατομμύρια δόσεις. Αλλά αυτή η επόμενη, για έως και 1,8 δισεκατομμύρια δόσεις, θα αποδειχθεί η μεγαλύτερη με διαφορά από όλες τις συμφωνίες που υπέγραψαν οι Βρυξέλλες. Προέβλεψε την προκαταβολική αγορά 900 εκατομμυρίων δόσεων, με δυνατότητα παραγγελίας 900 εκατομμυρίων επιπλέον, για παράδοση το 2022 και το 2023. Η σύμβαση ήταν σημαντική τόσο ως προς τον όγκο όσο και ως προς την τιμή. Σύμφωνα με λεπτομέρειες που διέρρευσαν, οι δόσεις κόστιζαν 15,50 ευρώ η καθεμία στην αρχή, με την τιμή στη συνέχεια να αυξάνεται στα 19,50 ευρώ σύμφωνα με τους Financial Times, πράγμα που σημαίνει ότι το συμβόλαιο θα άξιζε περίπου 35 δισεκατομμύρια ευρώ εάν ασκηθεί πλήρως. «Είναι το μεγαλύτερο συμβόλαιο εμβολίου COVID-19 που έχει υπογραφεί από την Επιτροπή και θα κυριαρχήσει στο χαρτοφυλάκιο εμβολίων της ΕΕ έως το τέλος του 2023», σημειώνει το δικαστήριο [Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ορκωτών Λογιστών] . Η Pfizer δεν απάντησε σε αίτημα για σχολιασμό αυτής της ιστορίας.
² Συμφωνία-πλαίσιο για τις σχέσεις μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Επιτροπής: …Εάν ένα εσωτερικό έγγραφο της Επιτροπής – για το οποίο το Κοινοβούλιο δεν έχει ενημερωθεί σύμφωνα με τα σημεία 8, 9 και 12 – κυκλοφορεί εκτός θεσμικών οργάνων, ο Πρόεδρος της Βουλής μπορεί να ζητήσει να διαβιβαστεί το σχετικό έγγραφο στο Κοινοβούλιο χωρίς καθυστέρηση, προκειμένου να να το κοινοποιήσει σε κάθε βουλευτή που μπορεί να το ζητήσει.
³ Qatargate: Σκάνδαλο διαφθοράς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Πηγή-Άρθρο-Σημειώσεις:
https://www.politico.eu/ CARLO MARTUSCELLI ΙΑΝΟΥΆΡΙΟΣ 20, 2023
