Η πραγματικότητα δεν είναι τόσο ισότιμη όσο δείχνει η κεντρική φωτογραφία. Σύμφωνα με ένα άρθρο του Vanity Fair το 2017, στο Hollywood για κάθε σκηνοθέτρια υπάρχουν 24 (!) άνδρες σκηνοθέτες, η αναλογία επομένως είναι 24/1 εις βάρος των γυναικών που θέλουν να ασχοληθούν με τον παραδοσιακά ανδροκρατούμενο χώρο της σκηνοθεσίας. Και αν αυτό συμβαίνει στο υποτίθεται εκσυγχρονισμένο και δημοκρατικό Hollywood, μόνο να φανταστούμε μπορούμε πόσο δύσκολα είναι τα πράγματα σε άλλες παραγωγές. Φυσικά η κατάσταση βελτιώνεται και δίνεται πλέον το βήμα και η δυνατότητα να προβληθούν σε φεστιβάλ και οργανώσεις υψηλού κύρους οι ταινίες γυναικών δημιουργών και έτσι να μάθει για εκείνες ένα αρκετά μεγάλο μέρος του κόσμου των απανταχού σινεφίλ. Επίσης, και στην αμερικανική βιομηχανία έχει αρχίσει να αλλάζει η κατάσταση και να εμπιστεύονται μεγάλα projects, μεγάλες παραγωγές σε σκηνοθέτριες, κάτι που σπανίως γινόταν, πλην κάποιων εξαιρέσεων. Με αφορμή την ημέρα της Γυναίκας (8 Μαρτίου), ας θυμηθούμε μερικές σπουδαίες σκηνοθέτριες του παρελθόντος και του παρόντος, που προσέφεραν πολλά αλλά κάποιες δεν τις θυμόμαστε, άλλες δεν τις μάθαμε ποτέ και άλλες προσέφεραν πολύ περισσότερα από όσα νομίζουμε.
Alice Guy-Blache (1873-1968)
Η Alice Guy-Blache είναι ένας από τους πρώτους ανθρώπους που ασχολήθηκαν με την ολοκαίνουργια τότε τέχνη του κινηματογράφου. Δούλευε σε φωτογραφείο, είχε παρακολουθήσει το 1895 την πρώτη ταινία του παγκόσμιου σινεμά, εκείνη των γάλλων αδελφών Lumiere, και θέλησε να ασχοληθεί και εκείνη, όχι όμως δείχνοντας απλώς στιγμιότυπα από την πραγματική ζωή, ένα είδος πρώιμου ντοκιμαντέρ, σαν αυτό που έκαναν οι Lumiere, αλλά μια ταινία μυθοπλασίας με σενάριο και φαντασία. Έτσι δημιουργεί το La Fee auc Choux, για μια νεράιδα. Πρόκειται για την πρώτη ταινία που σκηνοθετήθηκε από γυναίκα αλλά και για την πρώτη αφηγηματική ταινία, πριν από εκείνες του Geogre Melies. Ποιες άλλες πρωτοτυπίες έκανε; Έκανε μια από τις πρώτες ομιλούσες ταινίες, πριν έρθει η καθιερωμένη ως πρώτη ομιλούσα ταινία The Jazz Singer (1927), έβαζε χρώμα στα καρέ της, πριν το έγχρωμο σινεμά, κάτι που έκανε και ο George Melies. Δημιούργησε αν όχι την πρώτη, μια από τις πρώτες βιβλικές ταινίες, το The Life of Christ (1906), μια από τις πρώτες (ίσως και η πρώτη κατά κάποιους) με μόνο αφροαμερικανικό καστ στο A Fool and his Money (1912) και έκανε για πρώτη φορά ένα τρόπον τινά φεμινιστικό σινεμά, καθώς συχνά στρεφόταν σε γυναίκες, απέδιδε τις εμπειρίες τους και τις υπερασπιζόταν. Τι άλλο να κάνει για να την θυμούνται το ίδιο όσο τον Melies ή τον Griffith;
Germaine Dulac (1882-1942)
Αν σας έλεγα ότι αυτή η γαλλίδα σκηνοθέτρια έκανε την πρώτη σουρεαλιστική ταινία όλων των εποχών, πιθανόν θα θεωρούσατε ότι ξεχνάω πως η πρώτη σουρεαλιστική ταινία είναι ο Ανδαλουσιανός σκύλος των Salvador Dali και Louis Bunuel. ΛΑΘΟΣ. Η ταινία των ισπανών καλλιτεχνών κυκλοφόρησε το 1929 και ήδη ένα χρόνο πριν, το 1928, είχε κυκλοφορήσει η σουρεαλιστική ταινία Το Κοχύλι και ο Κληρικός σε σκηνοθεσία της Germaine Dulac και σενάριο του γάλλου καλλιτέχνη της avant-garde, ποιητή και συγγραφέα, σκηνοθέτη και ηθοποιού, Antonin Artaud. Το Βρετανικό Ινστιτούτο την έχει βάλει μέσα στην δεκάδα με τις καλύτερες φεμινιστικές ταινίες, παρότι έχει δεχτεί και αρνητικές κριτικές. Εκτός αυτής της ταινίας, η σκηνοθέτρια, θεωρητικός και δημοσιογράφος, είχε μια σημαντική πορεία στο ευρωπαϊκό σινεμά, ξεκινώντας την καριέρα της το 1915 και συνεχίζοντας αδιάκοπα μέχρι το 1935. Υπήρξε πρωτοπόρος όχι μόνο στο σουρεαλιστικό σινεμά, αλλά και στο ιμπρεσιονιστικό, ένα είδος κινηματογράφου που άκμαζε στην Γαλλία των sweet twenties (1920s) με πρωτοπόρο τον Abel Gance που το ξεκίνησε γύρω στα 1918-1919 και έπειτα ακριβώς ακολουθεί η Dulac με την ταινία της La Fete espagnole το 1920. Κάποιοι μάλιστα θεωρούν αυτή ως την πρώτη ιμπρεσιονιστική ταινία.
Dorothy Arzner (1897-1979)
Από την δεκαετία του 1920, όταν και ξεκίνησε η καριέρα της στο Hollywood, μέχρι την δεκαετία του 1940, όταν και αποσύρθηκε το 1943, ήταν η μόνη γυναίκα σκηνοθέτρια στο Hollywood. Έγινε η πρώτη γυναίκα που κατάφερε να μπει και να επιβληθεί στην αμερικανική βιομηχανία του κινηματογράφου, ήταν η πρώτη που εντάχθηκε στην Αμερικανική Ένωση Σκηνοθετών (Director’s Guild of America) και η πρώτη γυναίκα που σκηνοθέτησε ομιλούσα ταινία. Πρωτοπόρα και σε πολλά άλλα, καθώς δεν συνήθιζε να ντύνεται με το καθιερωμένο γυναικείο ντύσιμο της εποχής, αλλά προτιμούσε τα κοστούμια και τα ίσια, μονοκόμματα φορέματα χωρίς σχέδια και φιοριτούρες, ενώ χωρίς να το αποκαλύπτει και να το διατυμπανίζει, ποτέ δεν έκρυψε την ομοφυλοφιλία της και την επί χρόνια σχέση της με την χορογράφο Marion Morgan. Στην ζωή της έκανε σχέσεις και με μερικές ηθοποιούς, όπως τις Alla Nazimova και Billie Burke ενώ κυκλοφορούσαν φήμες για σχέσεις με τις θρυλικές ηθοποιούς Katharine Hepburn και Joan Crawford. Σκηνοθέτησε γνωστές και επιτυχημένες ταινίες της εποχής, με διάσημους ηθοποιούς για πρωταγωνιστές, όπως η Claudette Colbert, η Ginger Rogers, η Katharine Hepburn, η Joan Crawford, η Lucille Ball.
Jacqueline Audry (1908-1977)
Όπως η Arzner ήταν η πρώτη επιτυχημένη χολιγουντιανή σκηνοθέτρια, έτσι και η Audry είναι η πρώτη σκηνοθέτρια στην μεταπολεμική Γαλλία που έκανε εισπρακτικά επιτυχημένες ταινίες. Ξεκίνησε δίπλα στον σπουδαίο Max Ophuls και συνέχισε μια σημαντική καριέρα από το 1946 και το Les Malheurs de Sophie, βασισμένη στο ίδιο βιβλίο το οποίο μετέφερε στο σινεμά το 2016 ο Christophe Honore, μέχρι το 1967 και το Bitter Fruit με την Emmanuelle Riva (Χιροσίμα Αγάπη μου). Όλες οι ταινίες της ασχολούνται με γυναίκες, εκείνες είναι οι πρωταγωνίστριες και για αυτές ενδιαφέρεται, την ίδια εποχή που στο υπόλοιπο σινεμά οι γυναίκες ως επί τω πλείστον λειτουργούσαν σαν το όμορφο συμπλήρωμα του άνδρα πρωταγωνιστή. Μάλιστα, ο τίτλος μιας ταινίας της του 1958, ονομάζεται It’s All Adam’s Fault.
Ida Lupino (1918-1995)
Σκηνοθέτρια, παραγωγός ταινιών, ηθοποιός και τραγουδίστρια είναι μερικές από τις ασχολίες της πολυπράγμονα αγγλοαμερικανίδας Ida Lupino, μια από τις ελάχιστες γυναίκες που σκηνοθετούσαν και παρήγαγαν ταινίες στο Hollywoood κατά τα 50s. Πρόκειται για την πρώτη γυναίκα σκηνοθέτρια που έκανε φιλμ νουάρ, το The Hitch-Hiker το 1953, σε σενάριο μάλιστα δικό της. Μια ταινία που δεν ακολουθεί όλα τα κλισέ του είδους και διαφοροποιείται αρκετά από τις ταινίες νουάρ της εποχής. Είναι επίσης η μόνη γυναίκα που σκηνοθέτησε επεισόδιο της θρυλικής σειράς The Twillight Zone (The Masks). Ως ηθοποιός ξεκίνησε την καριέρα της το 1931 και έπαιξε σε πολλές ταινίες. Ως σκηνοθέτρια, ξεκίνησε την πορεία της το 1949 και σταμάτησε το 1966, συνέχισε όμως την υποκριτική καριέρα της έως το 1978.
Agnes Varda (1928-2019)
Ένας μύθος του γαλλικού σινεμά, η πρωθιέρεια του γαλλικού νέου κύματος, της Nouvelle Vague, που συνέβαλε απίστευτα τόσο στην ανάπτυξή του όσο και στο ντοκιμαντέρ, με το οποίο επίσης ασχολήθηκε αριστοτεχνικά. Σύζυγος του επίσης σπουδαίου γάλλου σκηνοθέτη Jacques Demy μέχρι τον θάνατό του, το 1990, χωρίς ποτέ να παγιδευτεί σε αυτό και ακολουθώντας τον δικό της δρόμο. Η καριέρα της ξεκίνησε το 1955 με το La Pointe Courte, μια ταινία πρόδρομος της Nouvelle Vague, την πρώτη ταινία της Nouvelle Vague κατά τον ιστορικό κινηματογράφο Georges Sadoul, πριν ο Jean-Luc Godard και ο Alain Resnais δημιουργήσουν τις ταινίες τους το 1959, χρονιά που σηματοδοτεί την έναρξη του κύματος. Τα μποφόρ όμως για το ξεσηκωμό του τα είχε ήδη αρχίσει η ταινία της Varda. Η ταινία που την καθιέρωσε είναι αναμφίβολα η επόμενη, το Cleo de 5 a 7, για μια νεαρή γυναίκα και την ζωή της μέσα σε αυτό το διάστημα καθώς περιμένει κάτι εξετάσεις. Σε αυτή την ταινία οφείλει πολλά το cinema verite, το ψευδοντοκιμαντερίστικο σινεμά μυθοπλασίας αλλά και το σινεμά της Akerman στο οποίο θα γίνει αναφορά αργότερα. Το 1985 κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στην Βενετία και έγινε η δεύτερη γυναίκα που το κατόρθωσε, μετά την γερμανίδα σκηνοθέτρια Margarethe von Trotta, που έγινε η πρώτη το 1981. Ευαισθητοποιημένη για ζητήματα που αφορούν τις γυναίκες (σχεδόν πάντα εκείνες πρωταγωνιστούν), αλλά και για κοινωνικά ζητήματα, για τον πόλεμο στο Βιετνάμ, για τους Μαύρους Πάνθηρες με το ομώνυμο ντοκιμαντέρ που έκανε το 1968 και πολλά άλλα.
Nora Ephron (1941-2012)
Η διάσημη αμερικανίδα δημοσιογράφος, συγγραφέας και σκηνοθέτρια κατάφερε κάτι αξιοσημείωτο, να επιβληθεί στον ανδροκρατούμενο χώρο του Hollywood και να ξεχωρίσει με μια σειρά πολύ επιτυχημένες εμπορικά ταινίες που είτε έγραψε είτε σκηνοθέτησε είτε και τα δύο και για τα οποία βρέθηκε στα Όσκαρ. Συγκεκριμένα προτάθηκε τρεις φορές για Όσκαρ σεναρίου, για το Silkwood (1983), το When Harry Met Sally (1989) και το Sleepless in Seattle (1993). Συνεργάστηκε με πρωτοκλασάτα ονόματα όπως την Meryl Streep και την Cher στο Silkwood, με τον Jack Nicolson στο Heartburn (και οι δύο ταινίες σε σενάριο δικό της και σκηνοθεσία του Mike Nichols). Το σκηνοθετικό της ντεμπούτο το έκανε το 1992 με το This is my Life και συνέχισε δυναμικά με Tom Hanks και Meg Ryan στο Sleepless in Seatlle και στο You’ ve Got Mail (1998), με τον Steve Martin και τον διευθυντή φωτογραφίας του Ingmar Bergman, Sven Nykvist στο Mixed Nuts (1994), με τον John Travolta στο Michael (1996) και στο Lucky Numbers (2000), με την Nicole KIdman στο Bewitched (2005) και τέλος η καριέρα της έκλεισε με το Julie and Julia με τις Meryl Streep και Amy Adams. Δεν είναι ό,τι πιο εύκολο να καθιερωθεί ως μια από τις πιο επιτυχημένες σκηνοθέτριες ρομαντικών ταινιών, κομεντί και κωμωδιών και πράγματι τα κατάφερε.
Chantal Akerman (1950-2015)
Όταν μιλάμε για φεμινιστικό σινεμά, μία από τις πρώτες που θα πρέπει να μας έρχονται στο μυαλό είναι η βελγίδα σκηνοθέτρια, σεναριογράφος και καλλιτέχνιδα Chantal Akerman. Η καριέρα της ξεκίνησε το 1968, ενώ η απόφαση πάρθηκε το 1965 όταν είδε την ταινία του Jean-Luc Godard, Pierrot le fou και αποφάσισε τότε ότι αυτό θέλει να γίνει. Επιρροές διακρίνονται στο έργο της από θεωρητικά κείμενα και φιλοσοφικά έργα, όπως εκείνα της θεωρητικού του κινηματογράφου και σκηνοθέτριας Laura Mulvey (1941), η οποία μίλησε για το γυναικείο βλέμμα και δημιούργησε λίγες ταινίες κατά τις δεκαετίες 1970 και 1980 ώστε να εφαρμόσει τις θεωρίες της. Η Akerman το κατόρθωσε με ταινίες όπως το Je Tu Il Elle (1974), μια από τις πιο γνωστές της είναι το Jeanne Dielman, 23 quai du Commerce, 1080 Bruxelles. Θεωρείται από τα αριστουργήματα του φεμινιστικού σινεμά, μια ταινία που επηρεάστηκε από την προαναφερθείσα ταινία της Varda, καθώς εστιάζει στην καθημερινότητα μιας νοικοκυράς μέσα σε διάστημα τριών ημερών. Το σινεμά της αρκετά αυτοαναφορικό και σε μια έντονη προσπάθεια να δείξει τόσο τις ζωές γυναικών όσο και εν γένει την απλότητα της ζωής, μακριά από έναν κινηματογράφο υψηλών νοημάτων και μεγάλων θεμάτων. Η καριέρα της έκλεισε το 2015 με το ντοκιμαντέρ No Home Movie, με συζητήσεις της ίδιας και της μητέρας της, λίγους μήνες πριν η μητέρα της πεθάνει και ύστερα από αυτό η ίδια αυτοκτονήσει, έπειτα από κατάθλιψη.
Lina Wertmuller (1928)
Πολύ πριν αρχίσουν οι γυναίκες συνάδελφοί της να τιμώνται με υποψηφιότητες και νίκες στα μεγαλύτερα φεστιβάλ του κόσμου και στα Όσκαρ, η Lina Wertmuller, η ιταλίδα σκηνοθέτρια και σεναριογράφος το είχε ήδη καταφέρει. Το 1972 και το 1973 προτάθηκε για Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες για τις ταινίες της The Seduction of Mimi και Love and Anarchy αντίστοιχα, το 1977 προτάθηκε για Όσκαρ σκηνοθεσίας και πρωτότυπου σεναρίου για το Seven Beauties και έτσι έγινε η πρώτη γυναίκα που προτάθηκε ποτέ για σκηνοθεσία, για Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου το 1986, για Χρυσό Λέοντα στην Μπιενάλε το 1989 με το Crystal or Ash, Fire or Wind, ενώ έγινε μόλις η δεύτερη γυναίκα σκηνοθέτρια που κέρδισε τιμητικό Όσκαρ για την προσφορά της στον κινηματογράφο το 2019 και όλα αυτά με ταινίες στην ιταλική γλώσσα. Η καριέρα της ξεκίνησε το 1963 με το The Lizards και έχει σταματήσει από το 2004 με το Too Much Romance…Its Time for Stuffed Peppers. Υπηρέτησε έναν κινηματογράφο έντονα πολιτικοκοινωνικό, και ασχολήθηκε με μια ποικιλία ειδών, από την κωμωδία μέχρι το ανδροκρατούμενο western.
Barbra Streisand (1942)
Σίγουρα όλοι την ξέρουν ως μια από τις μεγαλύτερες φωνές της αμερικανικής μουσικής, πολλοί την ξέρουν ως ηθοποιό σε γνωστές ταινίες, ανάμεσα τους το Funny Girl για το οποίο κέρδισε Όσκαρ Α’ Γυναικείου ρόλου, εξ ημισείας με την τεράστια Katharine Hepburn για το The Lion in Winter, το Hello Dolly, το A Star is Born, ενώ πιο πρόσφατα καλώς ή κακώς την θυμόμαστε στο Meet the Fockers και Little Fockers με τον Ben Stiller. Ανάμεσα σε όλα αυτά, είναι και μια πολύ ταλαντούχα σκηνοθέτρια και είναι κάτι που όλοι οφείλουμε να θυμόμαστε. Μπορεί να μην ασχολήθηκε τόσο πολύ με αυτό, αλλά οι τρεις ταινίες που σκηνοθέτησε άφησαν το δικό τους αποτύπωμα και τα δικά τους ρεκόρ. Πρώτη της ταινίας το Yentl το 1983, ταινία για την οποία κέρδισε την Χρυσή Σφαίρα σκηνοθεσίας και έτσι έγινε η πρώτη γυναίκα που το κατόρθωσε. Ακολούθησε το The Prince of Tides (1991) με την ίδια και τον Nick Nolte, ταινία για την οποία ξαναπροτάθηκε για Χρυσή Σφαίρα σκηνοθεσίας μαζί με επτά υποψηφιότητες για Όσκαρ, μαζί με εκείνο της καλύτερης ταινίας για το οποίο ήταν υποψήφια η ίδια η Streisand ως παραγωγός. Τέλος, ήρθε το The Mirror has Two Faces το 1996 με την ίδια, τον Jeff Bridges και την Lauren Bacall, που προτάθηκε για Όσκαρ Β’ Γυναικείου Ρόλου. Φαίνεται βέβαια πως ίσως δεν έχει σταματήσει η σκηνοθετικής καριέρα καθώς φημολογείται μια πιθανή σκηνοθετική επιστροφή της για μια άτιτλη προς το παρόν ταινία.
Kathryn Bigelow (1951)
Και φτάνουμε στην σκηνοθέτρια που κατάφερε αυτό που δεν είχε γίνει μέχρι τότε. Να κερδίσει το Όσκαρ σκηνοθεσίας, κάτι που επετεύχθη το 2009 για το Hurt Locker, έχοντας ως αντίπαλό της τον πρώην σύζυγό της και σκηνοθέτη του Τιτανικού και του Avatar, James Cameron. Πριν από αυτό όμως, είχε γίνει και η πρώτη γυναίκα που κέρδισε το βραβείο Saturn σκηνοθεσίας το 1995 για την ταινία Strange Days. Η καριέρα της ξεκίνησε το 1981 με το The Loveless με τον Willem Dafoe, συνεχίστηκε με το Near Dark (1987), που είναι η πρώτη ταινία που σκηνοθετεί μόνη της και πρόκειται για μια ταινία τρόμου με βαμπίρ, έπειτα ήρθε το Blue Steel, ένα θρίλερ δράσης με την Jamie Lee-Curtis, το Point Break (1991), επίσης θρίλερ δράσης, το επιστημονικής φαντασίας θρίλερ Strange Days (1995), μέχρι να φτάσει στα πολεμικά The Hurt Locker, για το οποίο κέρδισε και Όσκαρ σκηνοθεσίας αλλά και Όσκαρ καλύτερης ταινίας και είναι η μόνη ταινία που κερδίζει αυτό το βραβείο και είναι σκηνοθετημένη από γυναίκα, ακολούθησε το Zero Dark Thirty, το οποίο επίσης προτάθηκε για όσκαρ καλύτερης ταινίας και φτάνουμε στο πιο πρόσφατο Detroit (2017) για την δυσάρεστη τροπή μιας διαμαρτυρίας. Για ποιο λόγο αναφέρω τα είδη; Γιατί ποτέ δεν ασχολήθηκε με αυτό που παραδοσιακά και υποτιμητικά αναφέρεται ως γυναικείο σινεμά. Η Bigelow δεν καταλαβαίνει από τέτοιες διακρίσεις και έκανε ταινίες που άνετα θα μπορούσαν να είχαν σκηνοθετηθεί και από κάποιον άντρα συνάδελφό της. Μόνο που δεν έγινε!
Jane Campion (1954)
Αν η Bigelow κατάφερε να γίνει η πρώτη βραβευμένη με Όσκαρ σκηνοθεσίας σκηνοθέτρια, η νεοζηλανδή σκηνοθέτρια Jane Campion έγινε η πρώτη που κέρδισε τον πολυπόθητο Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες το 1993 για την ταινία The Piano. Επίσης, μετά την Wertmuller, έγινε η δεύτερη σκηνοθέτρια που προτάθηκε για Όσκαρ σκηνοθεσίας την ίδια χρονιά με τον Φοίνικα και για την ίδια ταινία για την οποία κέρδισε το Όσκαρ καλύτερου πρωτότυπου σεναρίου. Η καριέρα της ξεκίνησε με ταινίες μικρού μήκους το 1980 για να κάνει την πρώτη της μεγάλου μήκους τηλεοπτική ταινία το 1986, το Two Friends, και την πρώτη της μεγάλου μήκους κινηματογραφική ταινία το Sweetie το 1989. Ακολούθησε το An Angel at my Table το 1990 για την οποία προτάθηκε τόσο στο Φεστιβάλ Βενετίας όσο και στο Φεστιβάλ του Τορόντο και έπειτα ήρθε η ύψιστη καταξίωση με το The Piano το 1993. Προτάθηκε για οκτώ Όσκαρ, κέρδισε Χρυσό Φοίνικα (παραμένει η μόνη γυναίκα που το έχει επιτύχει). Ακολούθησε το επίσης πολύ καλό The Portrait of a Lady με την Nicole Kidman, το ψυχολογικό θρίλερ In the Cut με την Meg Ryan (2003), το Bright Star (2009) για την ζωή του John Keats για το οποίο ξαναπροτάθηκε για Χρυσό Φοίνικα, αλλά και η πολύ καλή σειρά μυστηρίου Top of the Lake και Top of the Lake: China Girl του 2013 και 2016 αντίστοιχα. Στον κινηματογράφο περιμένουμε την επιστροφή της με το The Power of the Dog μέσω του Netflix με πρωταγωνιστές τους Benedict Cumberbatch, Kirsten Dunst, Jesse Plemons. Στις πιο πολλές ταινίες και εκείνη ασχολείται ιδιαίτερα με τις γυναίκες και την δική τους προσέγγιση στα πράγματα, με μια αξιοσημείωτη ευαισθησία και ειλικρίνεια.
Patty Jenkins (1971)
Η αμερικανίδα σκηνοθέτρια Patty Jenkins έχει επίσης καταφέρει πολλά. Πέραν του ότι έχει προταθεί για Emmy σκηνοθεσίας για την τηλεοπτική σειρά The Killing, και έχει κερδίσει το βραβείο σκηνοθεσίας για την ίδια δουλεία από το σωματείο αμερικανών σκηνοθετών, πέραν του ότι το σκηνοθετικό της ντεμπούτο έγινε το 2003 με την πολύ καλή ταινία The Monster που έδωσε το Όσκαρ Α΄ Γυναικείου Ρόλου στην Charlize Theron και για την οποία η ίδια προτάθηκε για Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου, μετά από χρόνια ενασχόλησης με την τηλεόραση, επέστρεψε στον κινηματογράφο το 2017 για να σκηνοθετήσει την Wonder Woman και το 2020 το σίκουελ Wonder Woman 1984, κάτι που λίγες γυναίκες έχουν καταφέρει, να αναλάβουν δηλαδή τα σκηνοθετικά ηνία ενός αμερικάνικου blockbuster. Με εισπράξεις κοντά στο ένα δις έγινε η μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία που έχει σκηνοθετηθεί από γυναίκα. Αυτό έδωσε το έναυσμα να εμπιστευτούν τις υπερηρωικές ταινίες και τις ταινίες με μεγάλο μπάτζετ και σε σκηνοθέτριες, όπως έγινε με την Mulan της Disney που σκηνοθέτησε η Niki Caro, και έγινε η δεύτερη γυναίκα σκηνοθέτρια που προσέλαβε η Disney για να σκηνοθετήσει μια ταινία πάνω από 100 εκατομμύρια μπάτζετ, ενώ αναμένεται να δούμε την Black Widow (2021) της Marvel με την Scarlett Johansson σε σκηνοθεσία της αυστραλής σκηνοθέτριας Cate Shortland και το The Eternals (2021) επίσης της Marvel με την Angelina Jolie σε σκηνοθεσία της Chloe Zhao. Έτσι, μεγάλα στούντιο όπως η Disney, η Marvel και η DC εμπιστεύονται γυναίκες για τα πρότζεκτ τους. Από την Jenkins περιμένουμε και τρίτη Wonder Woman, όπως έχει ανακοινωθεί αλλά και το Roque Squadron (2023), μια ταινία του franchise του Star Wars, οπότε θα δούμε γυναίκα σκηνοθέτρια και στο διάσημο διαστημικό saga.
Ava DuVernay (1972)
Η αφροαμερικανίδα σκηνοθέτρια Ava DuVernay διαθέτει πολλές πρωτιές στο ενεργητικό της αλλά και πολλές δυσκολίες ούσα μια μαύρη γυναίκα. Τίποτα όμως δεν την σταμάτησε. Η καριέρα της ξεκίνησε το 2008 με το ντοκιμαντέρ This is The Life και το 2010 με το δραματικό I Will Follow, μια ταινία που έγινε γνωστή και βρέθηκε στα βραβεία μόνο εντός της αφροαμερικανικής κοινότητας. Το 2012 το Middle of Nowhere προβλήθηκε στο σημαντικότατο φεστιβάλ του Sundance και κέρδισε το βραβείο σκηνοθεσίας, με αποτέλεσμα να γίνει η πρώτη μαύρη γυναίκα που το κατόρθωσε. Ακόμα πιο διάσημη την έκανε η επόμενη ταινία, η Selma (2014) που βρέθηκε στις Χρυσές Σφαίρες με υποψηφιότητα σκηνοθεσίας ως η πρώτη μαύρη γυναίκα που το πέτυχε, ενώ προτάθηκε για Όσκαρ καλύτερης ταινίας και έγινε η πρώτη ταινία μαύρης γυναίκας που προτείνεται για καλύτερη ταινία. Ακολούθησε το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ 13th που προτάθηκε για Όσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ, σε παραγωγή Netflix, η ταινία A Wrinkle in Time (2018, μια περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας της Disney με την Oprah Winfrey και την Reese Witherspoon. Με ένα μπάτζετ που ξεπερνάει τα εκατό εκατομμύρια, είναι η πρώτη ταινία υψηλού προϋπολογισμού που σκηνοθετεί μαύρη γυναίκα και μια από τις λίγες όπως είπαμε και νωρίτερα που σκηνοθετείται γενικά από γυναίκα. Σκηνοθέτησε και έγραψε την εξαιρετική σειρά When They See Us με έντεκα υποψηφιότητες στα Emmy, είναι δημιουργός και παραγωγός της σειράς Cherish the Day, μια σειρά ανθολογίας και ετοιμάζει το δυστοπικό DMZ για το HBO Max με την Rosario Dawson.
Chloe Zhao (1982)
Μια πολύ ταλαντούχα σκηνοθέτρια που ανακαλύψαμε τα τελευταία χρόνια είναι η κινέζα δημιουργός Chloe Zhao. Η πορεία της ξεκίνησε το 2015 με το Songs My Brothers Taught Me, ταινία που βρέθηκε στο Sundance και στις Κάννες και μας σύστησε την ατμοσφαιρική, λυρική και ποιητικά ρεαλιστική σκηνοθεσία της. Σκηνοθέτρια, σεναριογράφος και μοντέρ δεν αφήνει τίποτα στην τύχη του. Ακολούθησε το The Rider (2017), με το οποίο ξαναβρέθηκε στις Κάννες αλλά και στις ελληνικές Νύχτες Πρεμιέρας, για να έρθει η καταξίωση το 2020 με το σπουδαίο Nomadland με την Frances McDormand. Για αυτή την ταινία κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στην Μπιενάλε και έγινε η πέμπτη γυναίκα που το κέρδισε, κέρδισε το βραβείο κοινού στο Φεστιβάλ του Τορόντο, που είναι το μεγαλύτερο βραβείο του συγκεκριμένου Φεστιβάλ που δεν έχει κριτική επιτροπή. Είναι η μόνη ταινία που κερδίζει και σε Βενετία και σε Τορόντο. Επίσης, προτάθηκε για τέσσερις Χρυσές Σφαίρες, κέρδισε δύο για καλύτερη ταινία (ως παραγωγός η ίδια) και για καλύτερη σκηνοθεσία, ούσα η δεύτερη που το κερδίζει μετά την Streisand και η πρώτη ασιάτισσα. Ακόμα δεν έχουν ανακοινωθεί οι υποψηφιότητες των Όσκαρ (αναμένονται την άλλη εβδομάδα) αλλά σίγουρα θα είναι υποψήφια η ίδια και για σκηνοθεσία και για καλύτερη ταινία και κατά πάσα πιθανότητα και για σενάριο. Αν κερδίσει την σκηνοθεσία, θα γίνει και εκεί η δεύτερη γυναίκα που το καταφέρνει έπειτα από την Bigelow.
Julie TaymorΚαι αν κάποιος αναρωτηθεί, μα υπάρχουν πολλές άλλες γυναίκες σκηνοθέτριες; Μήπως αυτές είναι απλώς κάποιες εξαιρέσεις; Ορίστε μερικές μόνο από τις πιο ταλαντούχες ή τις πιο επιτυχημένες (ή και τα δύο) σκηνοθέτριες του 20ού και 21ου αιώνα: Lois Weber, Jane Arden, Barbara Kopple, Jennifer Kent, Naomi Kawase, Susanne Bier, Greta Gerwig, Marjane Satrapi, Mira Nair, Claire Denis, Debra Granik, Sally Potter, Ana Lily Amirpour, Celine Sciamma, Marielle Heller, Maren Ade, Mia Hansen-Love, Sofia Coppola, Dee Rees, Lucrecia Martel, Lulu Wang, Kelly Reichardt, Radha Blank, Eliza Hittman, Emerald Fennel, Regina King, Ildiko Enyedi, Adina Pintilie, Andrea Arnold, Angelina Jolie, Jodie Foster, Liv Ulmann, Αθηνά Ραχήλ-Τσαγγάρη, Julie Delpy, Julie Taymor, Karyn Kusama, Lynne Ramsay, Mary Harron, Mimi Leder, Nancy Meyers, Phyllida Lloyd, Sam Taylor-Johnson, Autumn de Wilde, Nia DaCosta, Alice Rohrwacher, Nadine Labaki, Catherine Hardwicke, Elizabeth Banks.
