Αν και οι ξηροί καρποί έχουν σημαντική θέση στην ελληνική διατροφή, το 72% της εγχώριας ζήτησης καλύπτεται με εισαγωγές προϊόντων από χώρες εντός ΕΕ, αλλά και από τρίτες χώρες όπως είναι η Τουρκία και η Κίνα.
Η καλλιέργεια της φουντουκιάς είναι γνωστή στην Ελλάδα από τα αρχαιότατα χρόνια. Σήμερα στη χώρα μας, η φουντουκιά καλλιεργείται κυρίως στη Στερεά Ελλάδα, την Εύβοια, την Πελοπόννησο, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και τη Θράκη. Η μεγαλύτερη έκταση βρίσκεται στη Μακεδονία.
Ευνοϊκές εξαγωγικές προοπτικές εμφανίζει η καλλιέργεια ξηρών καρπών, ενώ το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της εγχώριας ζήτησης καλύπτεται με εισαγωγές από τρίτες χώρες, μπορεί να καταστήσει την ανάπτυξη αγροτικών εκμεταλλεύσεων με αντικείμενο την καλλιέργεια φουντουκιού, μια πρώτης τάξεως εναλλακτική δραστηριότητα στον πρωτογενή τομέα ως πηγή συμπληρωματικού οικογενειακού εισοδήματος.
Αν και οι ξηροί καρποί έχουν σημαντική θέση στην ελληνική διατροφή, το 72% της εγχώριας ζήτησης καλύπτεται με εισαγωγές προϊόντων από χώρες εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως είναι η Ιταλία και η Ισπανία, αλλά και από τρίτες χώρες όπως είναι η Τουρκία και η Κίνα.
Μάλιστα, ιδιαιτέρως ελλειμματική είναι η Ελλάδα στην παραγωγή φουντουκιού. Η κατανάλωση, ανέρχεται σε 65.000 τόνους. Από αυτούς την πρώτη θέση έχουν τα φιστίκια Αιγίνης με το 30% και ακολουθούν τα αμύγδαλα με τα φουντούκια σε ποσοστό 20% περίπου το καθένα.
Παρόλα αυτά, οι συνολικές εισαγωγές φουντουκιού, κυρίως από τις τρίτες χώρες, είναι σημαντικά υψηλότερες από τις εξαγωγές (περίπου σε αναλογία 13:1).
Το μεγαλύτερο πάντως πλεονέκτημα της καλλιέργειας ξηρών καρπών, όπως είναι το φουντούκι, έναντι των νωπών προϊόντων (οπωροκηπευτικά) είναι η διατηρησιμότητά τους. Σε αντίθεση με τα φρούτα και τα λαχανικά που πρέπει στην πλειονότητά τους να διατεθούν άμεσα προς πώληση, οι ξηροί καρποί διατηρούνται επί μακρό χρονικό διάστημα, διευκολύνοντας τους παραγωγούς σε σχέση με τον χρόνο και τους τρόπους διάθεσής τους.
Η παραγωγή φουντουκιών χωρίς κέλυφος στην Ε.Ε. κυμαίνεται γύρω στους 120.000 τόνους ετησίως. Η Ιταλία είναι ο κύριος παραγωγός φουντουκιών στην Ευρωπαϊκή Ενωση καθώς παράγει το 78,5% της παραγωγής και ακολουθούν η Ισπανία με το 14,5% της παραγωγής, η Γαλλία και η Ελλάδα με το 2,7% της συνολικής παραγωγής.
Εγκατάσταση και συγκομιδή
Η φουντουκιά προσαρμόζεται καλύτερα σε περιοχές με κλίμα που διακρίνεται για τον ψυχρό και υγρό χειμώνα, χωρίς όμως έντονους παγετούς. Μπορεί να ανεχθεί ακόμη και θερμοκρασίες -24ο C, αλλά κατά την περίοδο της ανθήσεως μπορεί να υποστεί ζημιές σε θερμοκρασίες -9ο C. Οι θερμοκρασίες του καλοκαιριού δεν πρέπει να ξεπερνούν τους 37ο C. Το ύψος των βροχοπτώσεων μπορεί να είναι 600-800 mm. Αναπτύσσεται κυρίως σε περιοχές με υψόμετρο 600-1.000 μέτρα.
Απαιτείται για την εγκατάσταση μιας φυτείας φουντουκιάς, έδαφος πολύ βαθύ, γόνιμο και με καλή αποστράγγιση. Η φουντουκιά δεν ευδοκιμεί σε βαριά αργιλώδη εδάφη. Το έδαφος πρέπει να έχει όξινη έως ουδέτερη αντίδραση δηλαδή ρΗ 5,5 – 7,0.
Η ωρίμανση των φουντουκιών γίνεται από τα τέλη Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου, ανάλογα με την ποικιλία. Το κριτήριο της ωριμάνσεως των καρπών είναι όταν αποσπώνται από τα φυτά και παίρνουν καστανό χρώμα.
Η συγκομιδή γίνεται με τα χέρια ή με ράβδισμα των βλαστών και μάζεμα από το έδαφος, ή με δονητές ή με μηχανές απορρόφησης των καρπών.
Μετά τη συγκομιδή οι καρποί αποφλοιώνονται και μεταφέρονται σε αποξηραντήριο για να αποξηρανθούν σε θερμοκρασίες 32-38οC. Η υγρασία των αποξηραμένων καρπών πρέπει να είναι 7-8%. Στη συνέχεια ακολουθεί η λεύκανση των καρπών ώστε να αποκτήσουν λαμπερό κέλυφος. Η λεύκανση γίνεται με διοξείδιο του θείου. Από ένα στρέμμα υπολογίζεται μια μέση παραγωγή 250 κιλά ξηρά φουντούκια.
Οι ποικιλίες που καλλιεργούνται
Υπάρχουν πολλές ποικιλίες φουντουκιάς που καλλιεργούνται στη χώρα μας. Οι κυριότερες είναι:
Έξτρα γιαγλί: Ο καρπός της έχει ημισφαιρικό σχήμα, έχει καστανό χρώμα και μέτριο μέγεθος. Εχει λεπτό περικάρπιο που αποχωρίζεται εύκολα από το σπέρμα του. Το σπέρμα του αποτελεί το 56% του καρπού. Είναι εκλεκτή ποικιλία.
Σιβρί γιαγλί: Εχει καρπό με επίμηκες σχήμα, καστανέρυθρο, μέτριου μεγέθους. Εχει λεπτό περικάρπιο. Το σπέρμα του αποτελεί το 53% του καρπού.
Παλάζ: Μεγαλόκαρπο φουντούκι, καστανέρυθρο, με σχήμα κωνοειδές. Με λεπτό περικάρπιο. Το σπέρμα του είναι καλής ποιότητας, αποτελεί το 54% του καρπού.
Negreta: Μέτριου έως μεγάλου μεγέθους φουντούκι, με ανοιχτό καστανέρυθρο χρώμα. Το σπέρμα του αποτελεί το 50% του καρπού.
Αγυιάς: Καρπός επιμήκης, ωοειδής, μεγάλου μεγέθους, με χρώμα καστανοκίτρινο. Περικάρπιο χονδρό, δύσκολα αποχωριζόμενο από το σπέρμα. Ποσοστό σπέρματος σε σχέση με τον καρπό 45%.
Tonda Gentile Delle Langhe: Καρπός σφαιρικού χρώματος, μετρίου μεγέθους, καστανέρυθρου χρώματος.
Τα …μυστικά
Η φουντουκιά φυτεύεται σε τετράγωνα, σε παραλληλόγραμμα, σε γραμμές ή σε ισόπλευρα τρίγωνα. Οι αποστάσεις φυτεύσεως συνήθως είναι 5Χ6 μέτρα στην περίπτωση που οι φουντουκιές θα καλλιεργηθούν με τη μορφή δέντρων ή 7Χ8 στην περίπτωση που θα καλλιεργηθούν σαν θάμνοι. Τα φυτά συνήθως φυτεύονται από τον Νοέμβριο μέχρι τον Μάρτιο, πριν από το φούσκωμα των οφθαλμών.
Εφόσον επιθυμούμε να καλλιεργήσουμε τις φουντουκιές σε θαμνώδη μορφή, φυτεύουμε 4-5 δενδρύλλια μαζί στον ίδιο λάκκο φυτεύσεως, ενώ αν θέλουμε τη δενδρώδη μορφή φυτεύουμε σε κάθε λάκκο ένα δέντρο μόνο του. Για να υπάρχει καλή επικονίαση των ανθέων θα πρέπει να φυτεύεται μία σειρά από φυτά της επικονιάστριας ποικιλίας ανά δέκα σειρές της κύριας ποικιλίας. Η γονιμοποίηση των ανθέων γίνεται περίπου 4-5 μήνες μετά την επικονίαση που γίνεται στα μέσα του χειμώνα.
Λίπανση
Συνήθως γίνεται λίπανση με 10-12 μονάδες αζώτου, 5-6 μονάδες φωσφόρου και 8-9 μονάδες καλίου ανά στρέμμα. Η λίπανση θα πρέπει να γίνεται ανάλογα με την κατάσταση των φυτών από θρεπτικής απόψεως και σύμφωνα με την περιεκτικότητα του εδάφους σε θρεπτικά στοιχεία. Η καλύτερη μέθοδος για τη διάγνωση του επιπέδου θρέψεως των φυτών είναι η μέθοδος της φυλλοδιαγνωστικής.
Οι αυξημένες ποσότητες αζωτούχου λιπάσματος προκαλούν αύξηση του πάχους του κελύφους των φουντουκιών, με αντίστοιχη μείωση του ποσοστού της ψίχας τους. Επίσης πρέπει να προσέξει κανείς ώστε να μην υπάρξει τροφοπενία σιδήρου και βορίου, επειδή ειδικά η έλλειψη βορίου προκαλεί αυξημένη αναλογία φουντουκιών χωρίς σπέρμα.
Άρδευση
Σε περιοχές με κανονικές βροχοπτώσεις και εφόσον αυτές είναι κανονικά κατανεμημένες στον χρόνο, δεν απαιτείται άρδευση. Όμως, σε περιπτώσεις παρατεταμένης ξηρασίας η άρδευση βοηθά πολύ τα φυτά να δώσουν καλή παραγωγή. Η άρδευση της φουντουκιάς ειδικά στους φουντουκεώνες μικρής ηλικίας είναι απαραίτητη εργασία, επειδή ευνοείται η αύξηση των φυτών σε ύψος αλλά και σε διάμετρο των βλαστών.
Κλάδεμα
Διακρίνεται σε κλάδεμα μόρφωσης και σε κλάδεμα καρποφορίας. Το κλάδεμα μόρφωσης έχει ως στόχο τη δημιουργία του σχήματος που θέλουμε να δώσουμε στο φυτό. Στην περίπτωση που θα καλλιεργηθεί σε θαμνώδη μορφή διατηρούνται 3-6 σκελετικοί βλαστοί, ενώ στην περίπτωση της δενδρώδους μορφής το επικρατέστερο σχήμα είναι το κυπελλοειδές. Το κλάδεμα καρποφορίας γίνεται κάθε χρόνο. Με το κλάδεμα αυτό απομακρύνονται τα ξηρά βλαστάρια.
Πολλαπλασιασμός
Η φουντουκιά δεν μπορεί να αναπαραχθεί πιστά με τους σπόρους και γι’ αυτό κατάλληλη μέθοδος πολλαπλασιασμού είναι με παραφυάδες, με καταβολάδες, αλλά και με φυλλοφόρα ή ξυλοποιημένα μοσχεύματα ή με εμβολιασμό σποροφύτων. Ο πολλαπλασιασμός της φουντουκιάς με σπόρο δεν συνιστάται επειδή τα δέντρα που θα προέλθουν αργούν να μπουν σε καρποφορία (8-10 χρόνια) και επειδή η φουντουκιά είναι αυτόστειρο φυτό, δεν δίνουν την ίδια ποικιλία με εκείνη από την οποία προήλθαν.
Τα φυλλοφόρα μοσχεύματα δίνουν καλύτερα αποτελέσματα όταν λαμβάνονται από τα μέσα Ιουνίου έως τα μέσα Ιουλίου. Με τη μέθοδο του εμβολιασμού χρησιμοποιείται κυρίως ο σχιστός, ο αγγλικός και ο πλευρικός. Ο εμβολιασμός της φουντουκιάς είναι πολύ δύσκολος. Το υποκείμενο, αλλά και το φυτό από το οποίο λαμβάνουμε το εμβόλιο, θα πρέπει να είναι σε πλήρη λήθαργο.
Η μέθοδος με παραφυάδες. Χρησιμοποιείται σε πολλές περιπτώσεις. Οι παραφυάδες αποσπώνται από το φυτό και μεταφυτεύονται στην οριστική τους θέση.
Με καταβολάδες. Όπως γίνεται στο αμπέλι, δηλαδή γυρίζει ο παραγωγός έναν βλαστό στο έδαφος και στο σημείο επαφής με το χώμα βγάζει ρίζες. Στη συνέχεια αποκόπτεται και έτσι δημιουργείται ένα νέο φυτό.
