Αναπόσπαστο μέρος της λαϊκής παράδοσης της Βλάστης είναι ο «Τρανός χορός» στα καταπράσινα λιβάδια του χωριού χωρίς τη συνοδεία μουσικών οργάνων, ενταγμένος στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας, με έγκριση της Διακυβερνητικής Επιτροπής της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.
Ο πρώτος χορός ξεδιπλώνεται, ανήμερα της γιορτής του Αγίου Παντελεήμονα στις 27 Ιουλίου και ο δεύτερος το διήμερο της γιορτής της Κοίμησης της Θεοτόκου, 15 και 16 Αυγούστου.
Πρόκειται για το πλέον αντιπροσωπευτικό και αυθεντικό έθιμο του χωριού που δεν έχει επηρεαστεί από την φθορά του χρόνου και τις σύγχρονες επιρροές. Ένας μεγάλος κυκλικός χορός, με πρωτοχορευτή τον μεγαλύτερο σε ηλικία Βλατσιώτη, ο οποίος έχει και το γενικό πρόσταγμα δίνει τον τόνο στα βήματα και στο τραγούδι, έπειτα ακολουθούν πάντα «αγκαζέ», κίνηση που παραπέμπει στην ενότητα και στους ισχυρούς δεσμούς της Κοινότητας, οι άνδρες, κατά σειρά ηλικίας. Στο κατόπιν, οι γυναίκες, με τις πλουμιστές φορεσιές τους, τις επίσημες, με τα φλουριά, τα σκουλαρίκια στα αυτιά, και άλλα κοσμήματα, να τονίζουν την αρχοντιά και την μεγαλοπρέπεια της παράδοσης. Ο χορός διευρύνεται συνεχώς καθώς πιάνονται σε αυτόν και επισκέπτες, που ανηφορίζουν στη «στέγη της Εορδαίας», της λεβεντιάς, της μακραίωνης ιστορίας, των αγώνων, των ηρώων, του ανόθευτου φυσικού κάλλους, των τραγουδιών, των Θρύλων, τη Βλάστη.
Γύρω- τριγύρω από τον κύκλο, μαζεύονται μικροί και μεγάλοι, παρακολουθούν το δρώμενο και τους πρωταγωνιστές του, ανταλλάσσουν ευχές με τους συγχωριανούς τους και καλωσορίζουν τους επισκέπτες και τους ξενιτεμένους που έρχονται κυρίως τον Δεκαπενταύγουστο, από την Αυστραλία, την Αμερική, τη Γερμανία, αλλά και από τα μεγάλα Αστικά Κέντρα της Ελλάδας, για το τάμα στην Παναγιά και στην Πατρίδα. Εκεί, στο κορυφαίο αυτό γεγονός και οι κτηνοτρόφοι, που από την επόμενη κιόλας ημέρα, προετοιμάζονται, για την κάθοδο τους στα χειμαδιά. Από κοντά και οι νέοι, που δεν γεννήθηκαν στον ευλογημένο αυτόν τόπο, αλλά κάθε καλοκαίρι αδημονούν να βρεθούν στο χωριό, να περπατήσουν τις ομορφιές του, να δροσιστούν στις εξωτερικές βρύσες, να αναπνεύσουν τον καθαρό αέρα, να ξαποστάσουν στον πλάτανο της πλατείας, να μετέχουν στην κοινωνική ζωή του τόπου. Ο αργόσυρτος, πολυφωνικός σκοπός, σιγά, όταν ο ήλιος πασκίζει να κρυφτεί πίσω από το βουνό και να πέσει το σούρουπο. Τότε, όλοι μαζί, αφήνουν τα λιβάδια και παίρνουν τον δρόμο για την πλατεία, για να συνεχίσουν το γλέντι και τη χαρά.
Ο «Τρανός χορός» είναι άχρονος. Οι απόψεις διίστανται. Κατά μία εκδοχή, συνδέεται με την περίοδο της Τουρκοκρατίας, τότε, που οι κυνηγημένοι από τους Τούρκους, Έλληνες, ροβολούσαν από τα ορεινά «στρατηγεία» τους, πιθανότατα μεταμφιεσμένοι, έμπαιναν στο χορό, συνομιλούσαν με τους συγχορευτές τους, αντάλασσαν πληροφορίες, και γύριζαν στα λημέρια τους με την αίσθηση ότι η λευτεριά κοντοζυγώνει. Εκδοχές.
Το βέβαιο είναι, ότι το έθιμο αυτό, σμίγει ανθρώπους, ανοίγει τις καρδιές, γεννά την πανανθρώπινη ανάγκη της έκφρασης, της εξωτερίκευσης συναισθημάτων.
Oι καβαλάρηδες του Αγίου Παντελεήμονα Βλάστης
Πενήντα καβαλάρηδες μαζί με τα στολισμένα τους άλογα και τα κάτασπρα σεντόνια στη σέλα τους, ανηφορίζουν προς τον πανηγυρίζοντα Άγιο Παντελεήμονα Βλάστης, σκαρφαλωμένο στον ορεινό όγκο του κατάφυτου Μουρικίου, στις 26 και 27 Ιουλίου, εκπληρώνοντας το τάμα στον Άγιο, μαζί με τους πιστούς που συρρέουν εκεί για να προσκυνήσουν την εικόνα του θεραπευτή Αγίου και επικαλούνται την χάρη του προς ίαση ψυχής και σώματος.
Οι καβαλάρηδες φτάνουν νωρίς το πρωί στο χωριό, προερχόμενοι από Κοινότητες της γύρω περιοχής, προετοιμασμένοι για την ανάβαση στο Μουρίκι ενώ το πέρασμα τους συνοδεύεται από γιορτή με μουσική. Με την απόλυση της Θ. Λειτουργίας επιστρέφουν στη Βλάστη, παρελαύνουν στο κέντρο του χωριού, μεταφέροντας την ευλογία του Αγίου μπαίνοντας σε σπίτια και μαγαζιά του χωρίου καταχειροκροτούμενοι από τον κόσμο που έχει συγκεντρωθεί εκεί. Στη συνέχεια, το πρόσταγμα έχουν τα χάλκινα και το ολοήμερο γλέντι στα καφενεία της πλατείας ενώ το βράδυ ακολουθεί ο πρώτος τρανός χορός.
