Ήδη από τον Μάρτιο του 2014 ο συντάκτης του παρόντος άρθρου είχε τονίσει δημοσίως την σημασία ανάδειξης και εκλογής του Συμπαραστάτη πολίτη και επιχείρησης, υπογραμμίζοντας την χρυσή ευκαιρία για ανάδειξη και επίλυση των προβλημάτων του πολίτη απέναντι σε φαινόμενα κακοδιοίκησης Δήμων και Περιφερειών και προσκαλώντας τους πολίτες να δηλώσουν την ενεργό στήριξη τους, μέσω της συμμετοχής στην ειδικώς διαμορφωμένη διαδικτυακή σελίδα ψηφοφορίας. Για την ιστορία, στην περιοχή μας είχαμε την ευτυχή συγκυρία ο θεσμός να λειτουργεί τόσο σε επίπεδο Περιφέρειας όσο και Δήμου Κοζάνης με τον διορισμό αντίστοιχων διαμεσολαβητών. Αντίστοιχα, σε εθνικό επίπεδο η παρουσία τους ήταν 33 συμπαραστάτες σε δήμους και 7 σε περιφέρειες. Η μη επιτυχία του θεσμού μπορεί να αποδοθεί σε διάφορους λόγους· για παράδειγμα, στην έλλειψη σχετικής κουλτούρας στην δημόσια διοίκηση και στους πολίτες, κυρίως όμως στην εξαιρετικά δύσκολη αναζήτηση ισορροπιών, δεδομένου ότι απαιτούνταν η συμφωνία του 66% των δημοτικών συμβουλίων για την εκλογή συμπαραστάτη.
Ο Καλλικράτης όμως αποτελεί παρελθόν και ανάμεσα στις αλλαγές και νεοτερισμούς που έφερε, είναι και η αντικατάσταση του Συμπαραστάτη από τον θεσμό του Διαμεσολαβητή.
Σε τι όμως διαφέρει ο θεσμός;
Το θετικό είναι πως φαίνεται να διατηρείται η φιλοσοφία της εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών πολιτών και ΟΤΑ κατά τα λοιπά όμως φαίνεται πως η εγγύτητα και η εν γένει συνεργατικότητα με τους πολίτες αποδυναμώνεται. Προβλέπονται πλέον λιγότερα πρόσωπα τα οποία θα αναδειχθούν με διαφορετική σε σχέση με την παλιά διαδικασία. Επιπλέον, κατόπιν αρχικής επιλογής από τον Δήμαρχο, η τελική απόφαση λαμβάνεται από εκπροσώπους της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων, ενώ για τους περιφερειακούς, η εκλογή θα γίνεται από τα περιφερειακά συμβούλια (όπως και προηγουμένως) αλλά με απλή και όχι ενισχυμένη πλειοψηφία. Η επιλογή αυτή του νομοθέτη ενδεχομένως να σχετίζεται με το γεγονός ότι, για τους λόγους που αναφέρονται παραπάνω, σε πολλές περιπτώσεις – ίσως στην συντριπτική πλειοψηφία- δεν κατέστη εφικτό να βρεθούν οι αναγκαίες συναινέσεις σε τοπικό επίπεδο, ώστε θέσεις είτε τελικά να μην προκηρυχθούν (γεγονός που καθιστά υπόλογους τους εν ενεργεία Δημάρχους) είτε να προκηρυχθούν αλλά τελικώς να μην καταστεί εφικτή η επιλογή συμπαραστάτη.
Η πιο σημαντική αλλαγή που παρατηρείται πλέον -και η οποία φαίνεται να βρίσκεται στην σωστή, καταρχήν, κατεύθυνση- είναι η απαίτηση αυξημένων προσόντων με ειδικότερη αναφορά σε εξειδικευμένα πτυχία και εμπειρία. Κριτική, βέβαια, ήδη ασκείται στο ότι τα προσόντα είναι μάλλον περιοριστικά αναφερόμενα στο άρθρο 152, καθόσον φαίνεται πως εξαιρούνται επιστήμες και απόφοιτοι σχολών, ενώ δεν υπάρχουν προβλέψεις για την διασφάλιση ήδη υφιστάμενης εργασιακής θέσης σε περίπτωση στελεχών ιδιωτικού τομέα.
Τα παραπάνω, ενδεχομένως να αποκλείσουν αξιόλογες υποψηφιότητες, συγχρόνως όμως μπορεί να αποτελέσουν πόλο έλξης ισχυρών, με βάση τουλάχιστον τα βιογραφικά, υποψηφιοτήτων.
Από τα παραπάνω, προκύπτει ότι ο νομοθέτης επέλεξε μια κατεύθυνση γεωγραφικής, καταρχήν, συρρίκνωσης του θεσμού, όπως άλλωστε κατέδειξε ο χάρτης κάλυψης του θεσμού σε πανελλήνιο επίπεδο. Προφανώς και είναι προτιμότερο να υπάρξει μεγαλύτερο ποσοστό κάλυψης των θέσεων, ακόμη και εάν αυτό σημαίνει λιγότερες θέσεις προς κάλυψη, ώστε σε κάθε περίπτωση περισσότεροι πολίτες να βρίσκουν καταφύγιο στις υπηρεσίες του διαμεσολαβητή. Μένει να αποδεχθεί στην πράξη εάν οι νέες τροποποιήσεις θα θωρακίσουν ακόμη περισσότερο το δίκτυ προστασίας του πολίτη έναντι της κακοδιοίκησης του δημοσίου ή θα χρειαστεί να περάσει μια ακόμη θητεία αναζήτησης ισορροπιών και διορθωτικών κινήσεων με σκοπό την εγχώρια ενίσχυση ενός μοντέρνου και τόσο απαραίτητου πανευρωπαϊκού θεσμού.
Ο Ζήσης Βρίκος είναι Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω, κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στο Εμπορικό Δίκαιο του Πανεπιστημίου του Λονδίνο
